Ibn Abbos roziyallohu anhumo aytadi: «Nabiy alayhissalom: «Mening zotu nasabimga johiliyat buzuqliklari aralashmagan. Ota-bobolarimning hammalari aynan Islomdagi nikoh qoidalariga muvofiq holda dunyoga kelishimga sababchi bo‘lishgan», deganlar».
Hishom ibn Muhammad Kalbiy otasidan shunday rivoyat qiladi: «Men Payg‘ambar alayhissalomning onalariga qadar yana juda ko‘p momolarining hayotini o‘rganib chiqishga muvaffaq bo‘ldim. Ularning orasida biror zinokorni ham, johiliyatning yomon odatlari bilan mashg‘ul bo‘lgan biror kimsani ham uchratmadim».
Ali karramallohu vajhahudan keltirilgan rivoyatda Payg‘ambar alayhissalom: «Men nikohdan dunyoga kelganman, zinodan emas. Odam alayhissalomdan boshlab, to ota-onamdan tug‘ilgunimga qadar johiliyat buzuqliklari menga yetmagan», deganlar.
Ibn Abbos roziyallohu anhumodan keltirilgan rivoyatda Payg‘ambar alayhissalom shunday deganlar: «Ota-onam hech qachon zinoga yaqinlashmaganlar. Alloh taolo meni pok sulbdan (ya’ni ota-bobolarimning pushti kamaridan) pokiza rahmlariga (ya’ni ona-momolarimning vujudiga) ko‘chirgan. Ular ikki shoxobchaga bo‘lingan, men ularning eng yaxshisidaman».
Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Laqod jaa-akum rasulummin anfusikum», ya’ni «Darhaqiqat, sizlarga o‘zlaringizdan (chiqqan) Rasul kelgan» oyatini qiroat qilib, «anfusikum»ning «fo»sini fathali أَنْفَسِكُمْ (ya’ni «anfasikum») qilib o‘qidilar-da, «Men ichingizda nasabda, qarindosh-urug‘chilikda hamda aslzodalikda namuna va ibrat olishga eng loyiqrog‘ingizman. Odam alayhissalomdan buyon kelayotgan ota-bobolarim ichida birorta xulqi buzuq bo‘lmagan», deb marhamat qildilar».
Mo‘minlarning onasi Oisha roziyallohu anho Payg‘ambar alayhissalomdan, u zot sollallohu alayhi vasallam Jabroil alayhissalomdan rivoyat qiladilar: «Yer yuzining mashriqu mag‘ribini ko‘rib chiqdim. Lekin Muhammad sollallohu alayhi vasallamdan afzalroq kishini hamda Hoshim avlodidan afzalroq ota avlodini ko‘rmadim».
«Sahihul Buxoriy»da Abu Hurayra roziyallohu anhudan naql etilgan rivoyatda Payg‘ambar alayhissalom: «Men Odam alayhissalom zurriyotlarining eng yaxshi naslidan payg‘ambar qilib yuborildim. Bu holat to eng yaqin ota-bobolarimga qadar naslma-nasl davom etib kelgan», deganlar.
«Sahihi Muslim»da Vosila ibn Asqo’ roziyallohu anhu naql qilgan rivoyatda Payg‘ambar alayhissalom: «Alloh taolo Ismoil zurriyotidan Kinonani tanladi. Kinonadan Qurayshni, Qurayshdan Banu Hoshimni, Banu Hoshimdan esa meni tanlab oldi», dedilar.
Abbos roziyallohu anhu keltirgan rivoyatda Payg‘ambar alayhissalom shunday deganlar: «Alloh taolo maxluqotlarni yaratib, meni barcha firqa(guruh)lar ichida ham eng yaxshisi, ikki firqa(guruh)ning ham eng yaxshisi qildi. So‘ngra qabilalarni ixtiyor etib, meni eng yaxshi qabilaga mansub etdi. So‘ngra oilani ixtiyor etib, mening ana shu oilalarning eng yaxshisida dunyoga kelishimni taqdir etdi. Men ularning nafsi (ya’ni joni, zoti) jihatidan ham, oila jihatidan ham eng yaxshisiman» .
Ibn Umar roziyallohu anhumo naql qilgan rivoyatda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar: «Alloh taolo maxluqot yaratishni iroda qilib, ular orasidan Odam naslini tanladi. So‘ngra Odam avlodlari orasidan arablarni tanladi. So‘ngra ana shu arablardan meni tanladi. Men shu arablarning yaxshilaridan saralanib kelganman. Kim arablarni yaxshi ko‘rsa, men yaxshi ko‘rganim uchun yaxshi ko‘radi. Kim ularni yomon ko‘rsa, men yomon ko‘rganim uchun yomon ko‘radi».
Shuni yaxshi bilishimiz lozimki, Payg‘ambar alayhissalomning na aka-uka, na opa-singillari bo‘lgan. U zot yolg‘iz farzand bo‘lganlar. Bu bilan ota-onalari naslining sofligi va yaxshilik xislatlari faqat u zotgagina o‘tishi hamda nasablari ham yolg‘iz o‘zlari bilan cheklanishi ko‘zlangan. Bundan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam payg‘ambarlikka munosib bo‘lishlari va eng yuqori sharafga muvofiq tanlangan nasab bilan xoslanishlari iroda qilingan. Agar siz Payg‘ambar alayhissalomning nasablarini sinchiklab o‘rganib, u zotning naqadar pok nasldan dunyoga kelganlarini bilishga kirishsangiz, oxir-oqibat ulug‘ va olijanob sulolaga mansub ekanlariga ishonch hosil qilasiz. Payg‘ambar alayhissalom arab millatiga mansub bo‘lib, abtohiy, haramiy, hoshimiy va qurayshiydirlar.
Muhammad sollallohu alayhi vasallamga qisqacha ta’rif beradigan bo‘lsak, u zot arablarning eng yaxshilaridan tanlangan bo‘lib, ularning ichida eng toza naslu nasab egasi, aslzodalikda eng sharaflisi, agar arablarni daraxtga o‘xshatsak, u zot ularning eng gullagani, o‘zagi va ildizi eng baquvvati, agar ustunlarga o‘xshatilsa, eng balandi, arablarning zoti jihatidan eng pokizasi, tili eng fasohatlisi, bayoni eng ravshanrog‘i, agar sharaf tarozisida o‘lchanishi mumkin bo‘lsa, sharafi eng og‘ir keladigani, eng to‘g‘ri yo‘l tutadigani, ota-ona tarafidan eng azizi va eng mukarrami bo‘lganlar.
Shuningdek, u zotning Alloh taolo uchun eng aziz o‘lka bo‘lmish Makkai Mukarramada dunyoga kelishlari ham bejiz emas. Zero, arab sahrosida (o‘sha vaqtda) Makka shahrining nufuziga teng keladigan boshqa o‘lka yo‘q.
Bu xususda buyuk muhaddis Shamsiddin ibn Nosiriddin Dimashqiy naqadar go‘zal so‘zlar aytganlar:
Asramish Alloh taolo Muhammad hurmatidan,
Barcha bobolarini johiliyat illatidan.
Odam Atodan tortib ota-onasigacha
Zinoga yurmadilar Allohning rahmatidan.
G‘iyosiddin Baratov
«Ko‘kaldosh» o‘rta maxsus
Islom bilim yurti o‘qituvchisi
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَذْكُرِ اسْمَ اللهِ، وَإِنْ نَسِيَ أَنْ يَذْكُرَ اسْمَ اللهِ فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ بِسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ.
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qachon birortangiz taom yesa, Allohning ismini zikr qilsin. Agar avvalida Allohning ismini zikr qilishni unutib qo‘ysa, «Bismillahi avvalahu va axirohu» desin», dedilar» (Abu Dovud va Termiziy rivoyat qilganlar).
Ba’zan taom tanovul qilish paytida inson shoshilib, «Bismillah»ni aytish esidan chiqib qoladi. Bir oz yeganidan keyin «Bismillah»ni aytmagani esiga tushib qoladi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning ushbu hadisi shariflariga binoan, ana shunday vaqtda «Bismillahi avvalahu va axirohu» demog‘i lozim.
Bu jumlaning ma’nosi «avvalida ham, oxirida ham Bismillah» degani bo‘lib, taomning barakasini qaytaradi va unga shayton sherik bo‘lishini qirqadi.
وَعَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَأْكُلُ فِي سِتَّةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ فَجَاءَ أَعْرَابِيٌّ فَأَكَلَهُ بِلُقْمَتَيْنِ، فَقَالَ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَمَا إِنَّهُ لَوْ سَمَّى كَفَاكُمْ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَصَحَّحَهُ.
Yana o‘sha kishidan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam o‘zlarining oltita sahobalari bilan taom yemoqda edilar. Bir a’robiy kelib, ikki luqmada (hammasini) yeb qo‘ydi. Shunda u zot sollallohu alayhi vasallam: «Agar u tasmiya aytganida, hammangizga yetar edi», dedilar» (Termiziy rivoyat qilgan va sahih, degan).
Bu hadisi sharifda har bir odam taomni «Bismillah»ni aytib yesa, u barakali bo‘lishiga dalolat bor.
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam va u kishining olti sahobalari albatta «Bismillah»ni aytib, so‘ng taom yeyishni boshlaganlar. Ammo haligi a’robiyning «Bismillah»ni aytmay taom yegani barakani qochirdi.
وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَالِسًا وَرَجُلٌ يَأْكُلُ فَلَمْ يُسَمِّ حَتَّى لَمْ يَبْقَ مِنْ طَعَامِهِ إِلَّا لُقْمَةٌ، فَلَمَّا رَفَعَهَا إِلَى فِيهِ قَالَ: بِسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ، فَضَحِكَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثُمَّ قَالَ: مَا زَالَ الشَّيْطَانُ يَأْكُلُ مَعَهُ، فَلَمَّا ذَكَرَ اسْمَ اللهِ اسْتَقَاءَ مَا فِي بَطْنِهِ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالنَّسَائِيُّ.
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam o‘tirgan edilar. Bir kishi taom yer edi. U tasmiya aytmadi. Faqat bir luqma taom qolgandagina «Bismillahi avvalahu va axirohu» dedi. Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam kuldilar va:
«Shayton u bilan taom yeb turdi. Allohning ismini zikr qilganida qornidagi narsani qusib yubordi», dedilar» (Abu Dovud va Nasoiy rivoyat qilganlar).
Bu ham barchamiz uchun dars. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bor joydagi har bir o‘tirish, harakat va sakinat hammaning diqqat e’tiborida bo‘lishi ma’lum.
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam o‘tirgan joyda bir odam «Bismillah»ni aytmay, taom tanovul qila boshladi. Hamma damini ichiga yutib, nima bo‘lar ekan, deb kutib turdi.
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam esa indamas edilar. Haligi kishi esa taom yeyishda davom etar edi. Endi nima bo‘ladi? Atigi bir luqma taom qolganda birdan esiga tushib qolib:
«Bismillahi avvalahu va axirohu» dedi».
Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam kuldilar va: «Shayton u bilan taom yeb turdi. Allohning ismini zikr qilganda qornidagi narsani qusib yubordi», dedilar».
Demak, taomni «Bismillah»ni aytmay yegan odam bilan birga shayton ham uning taomidan qo‘shilishib yeb turar ekan.
Bu esa ham gunoh, ham taomning barakasini qochirishdir. Shuning uchun bu masalaga juda ehtiyot bo‘lmoq kerak. Mabodo avvalida aytish esdan chiqib qolgan bo‘lsa ham, eslagan zahoti aytish lozim.
Allohning ismini zikr qilib, so‘ng taom yeyishni boshlash islomiy ovqatlanish madaniyatining boshida turadi.
Albatta, taom Alloh taolo tomonidan bandaga beriladigan ulkan ne’mat ekanligi hech kimga sir emas. Doimo Allohni eslab turishi lozim bo‘lgan banda uchun ne’matga erishgan paytda ne’mat beruvchi Zotni eslash zarurati yana ham ortadi. Ana shunday paytda Allohni – ne’mat beruvchi Zotni esidan chiqargan odam xato qilgan bo‘ladi. Agar o‘zi eslab, xatosini to‘g‘rilasa, yaxshi. Agar uning esiga tushmasa, atrofdagilar unga eslatib qo‘yishlari lozim. Chunki Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam doimo shunday qilganlar.
«Hadis va hayot» kitobi 16-juzidan