Cavol: Ba'zi vaqtlarda jamoatga kechikib kelib, takbir aytib, jamoatga qo'shilamiz. Shu holatda sanoni o'qiymizmi?
Javob: Bismillahir rohmanir rohiym.
Jamoat namoziga kech qolib qo'shilgan kishi agar imom jahriy qiroat qilayotgan paytda qo'shilsa, sanoni o'qimasdan sukut qilib turadi. Imom namozni tugatib salom bergandan so'ng imom bilan birga o'qiy olmagan rakatlarni o'qigani turganda sanoni o'qiydi.
Agar imom maxfiy qiroat qilayotgan bo'lsa, takbiri tahrimadan so'ng sanoni o'qiydi.
Agar birinchi rakatni topsa, lekin imom qiroatni boshlagan bo'lsa, sanoni o'qimay, jim turadi. Chunki sanoni o'qish sunnat, imomning qiroatiga quloq solish vojib sanaladi. Bu haqida “Fatovoi olamgiriya”da quyidagi ma'lumotlar keltirilgan: “Namozga kechikib kelgan shaxsga oid hukmlardan yana biri shuki, namozxon imom jahriy qiroat qilayotgan vaqtda qo'shilsa, sanoni o'qimaydi. Mazkur muqtadiy imomga yaqin yoki uzoqda bo'lsa ham, yoki imomning qiroatini eshitmaydigan kar bo'lsa ham sanoni o'qimay, jim turadi. Imom salom bergandan keyin ulgurmagan rakatlarini o'qish uchun turganda sanoni o'qib, ortidan a'uzuni aytadi.
Maxfiy qiroat qilinadigan namozlarda shunday holat bo'lib qolsa, iqtido qilgan rakatida sanoni o'qiydi.
Kishi birinchi rakatni topsa-yu, ammo imom fotihani o'qishni boshlagan bo'lsa, jim turadi.
Imomni ruku qilayotgan yoki sajda qilayotgan holda topsa qaraydi, agar sanoni o'qib ruku yoki sajdaga ulgura olishiga ko'zi etsa, tik turgan holda sanoni o'qiydi (keyin imomga iqtido qiladi). Agar ulgurishiga ko'zi etmasa sanoni o'qimasdan imomga iqtido qiladi.
Agar imomni qa'dada topsa, sanoni o'qimaydi, balki namozga kirishish uchun takbir aytadi, so'ngra egilish uchun takbir aytadi, so'ngra qa'daga o'tiradi. “Bahrur roiq”da shunday kelgan”.
Vallohu a'lam.
O'zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Ilgari musulmonlar ayrim ulamolarni ulug‘lab, “Shayxul Islom” (Islom dini shayxi), “Faxrul Islom” (Islom dini faxri), “Hujjatul Islom” (Islom dini hujjati), “Najmul ulamo” (Ulamolar yulduzi), “Muftiy saqolayn” (Insu-jin muftiysi), “Lisonul mutakallimiyn” (Mutakallimlarning so‘zlovchi tili) kabi unvonlar bilan ataganlar. Bunday atash aslo mubolag‘a bo‘lmagan. Balki u muhtaram ulamolar haqiqatdan ushbu unvonlarga loyiq bo‘lganlar. Masalan, “Shamsul aimma” (Imomlar quyoshi) unvoni berilgan Saraxsiy rahmatullohi alayh o‘n ikki ming risolani yod olgani naql qilingan.
Abu Mansur Moturidiyni yaqindan tanigan ulamolar va shogirdlari tomonidan u zotning martabalarini namoyon etuvchi ko‘plab unvonlar berilgan:
– Imomul hudo (To‘g‘ri yo‘lga boshlovchi);
– Muvattidu aqoidi ahlis sunna (Ahli sunna aqidalari asoschisi).
Abu Mansur Moturidiyning mazkur unvonlari ham aslo mubolag‘a emas, balki u zot haqiqatan shu martabaga loyiq zot bo‘lganlar.
Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
Abdulqodir Abdur Rahim,
Imom Buxoriy nomidagi Toshkent Islom instituti
katta o‘qituvchisi.