Cavol: Ba'zi vaqtlarda jamoatga kechikib kelib, takbir aytib, jamoatga qo'shilamiz. Shu holatda sanoni o'qiymizmi?
Javob: Bismillahir rohmanir rohiym.
Jamoat namoziga kech qolib qo'shilgan kishi agar imom jahriy qiroat qilayotgan paytda qo'shilsa, sanoni o'qimasdan sukut qilib turadi. Imom namozni tugatib salom bergandan so'ng imom bilan birga o'qiy olmagan rakatlarni o'qigani turganda sanoni o'qiydi.
Agar imom maxfiy qiroat qilayotgan bo'lsa, takbiri tahrimadan so'ng sanoni o'qiydi.
Agar birinchi rakatni topsa, lekin imom qiroatni boshlagan bo'lsa, sanoni o'qimay, jim turadi. Chunki sanoni o'qish sunnat, imomning qiroatiga quloq solish vojib sanaladi. Bu haqida “Fatovoi olamgiriya”da quyidagi ma'lumotlar keltirilgan: “Namozga kechikib kelgan shaxsga oid hukmlardan yana biri shuki, namozxon imom jahriy qiroat qilayotgan vaqtda qo'shilsa, sanoni o'qimaydi. Mazkur muqtadiy imomga yaqin yoki uzoqda bo'lsa ham, yoki imomning qiroatini eshitmaydigan kar bo'lsa ham sanoni o'qimay, jim turadi. Imom salom bergandan keyin ulgurmagan rakatlarini o'qish uchun turganda sanoni o'qib, ortidan a'uzuni aytadi.
Maxfiy qiroat qilinadigan namozlarda shunday holat bo'lib qolsa, iqtido qilgan rakatida sanoni o'qiydi.
Kishi birinchi rakatni topsa-yu, ammo imom fotihani o'qishni boshlagan bo'lsa, jim turadi.
Imomni ruku qilayotgan yoki sajda qilayotgan holda topsa qaraydi, agar sanoni o'qib ruku yoki sajdaga ulgura olishiga ko'zi etsa, tik turgan holda sanoni o'qiydi (keyin imomga iqtido qiladi). Agar ulgurishiga ko'zi etmasa sanoni o'qimasdan imomga iqtido qiladi.
Agar imomni qa'dada topsa, sanoni o'qimaydi, balki namozga kirishish uchun takbir aytadi, so'ngra egilish uchun takbir aytadi, so'ngra qa'daga o'tiradi. “Bahrur roiq”da shunday kelgan”.
Vallohu a'lam.
O'zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi.
Jumladan, turkiyalik moturidiyshunos olim va mutaxassislar ushbu tashabbusni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim qaror sifatida baholamoqdalar. Anqara Yildirim Boyazid universiteti professori, doktor Ahmad Yildirim tomonidan e’lon qilingan maqola fikrimizning yorqin dalili bo‘la oladi. Maqolada yurtboshimiz qabul qilgan mazkur qaror buyuk mutafakkir ajdodlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, qayta tiklash va uni jahon hamjamiyatiga tanitish yo‘lidagi muhim qadam sifatida e’tirof etilgan.
Maqolada Imom Moturidiyning islom tafakkuri tarixida tutgan o‘rni alohida ta’kidlangan. Unda bayon etilishicha, Imom Moturidiy ilmiy merosi bugungi globallashuv davri muammolarini hal etishda muhim o‘rin tutadi. Imom Moturidiy o‘z davrida nafaqat diniy, balki falsafiy, axloqiy va ijtimoiy masalalarni ham qamrab olgan mukammal tizimni yaratgan. Moturidiylik ta’limoti asosan aql va hikmatga tayangan holda, insonning axloqiy mas’uliyatiga urg‘u qaratadi.
Ahmad Yildirimning ta’kidlashicha, Imom Moturidiyning hikmatga asoslangan tafakkur tizimi bugungi kun odami hayotdan ma’no izlash jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan muammolarga ham yechim bera oladi. Maqolada e’tirof etilgan so‘zlar e’tiborga molik: “Imom Moturidiyning bugungi kunimiz uchun ham ahamiyatli bo‘lgan qarashlarini yanada chuqurroq o‘rganish, ularni yuzaga chiqarib, insoniyat taraqqiyotiga safarbar qilish lozim. Shundan kelib chiqqan holda maxsus tadqiqotlar zarurligi ayni haqiqatdir. Mana shuni anglagan holda O‘zbekistonda 2025 yil Imom Moturidiyning 1155 yilligini nishonlash yili deb e’lon qilindi”.
Shuningdek, Ahmad Yildirim O‘zbekiston Prezidentining “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq amalga oshiriladigan ishlar, jumladan, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish, talabalar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha musobaqa va davra suhbatlarini tashkil etish, moturidiylik allomalari hayoti va ilmiy merosiga oid xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan noyob qo‘lyozma va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash hamda ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish kabi tadbirlarni ham alohida e’tirof etgan.
Ahmad Yildirim o‘z maqolasini quyidagicha yakunlaydi: “O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylarining oqilona rahbarligi hamda 2025 yilda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga oid qarori ortidan Movarounnahrda Islom sivilizatsiyasi tarixini o‘zgartirgan allomalarning avvalgi safida turuvchi Imom Moturidiyni xotirlash va uning fikrlarini qayta jonlantirish, yosh avlodni adashgan mutaassib oqimlar tuzog‘iga tushib qolishining oldini olish, shuningdek, insoniyatga bugungi kunda odamlar o‘tmishdagidan ko‘ra ko‘proq muhtoj bo‘lgan tinchlik, bag‘rikenglik va yuksak ishonch madaniyatini taqdim etadigan yangi Islom sivilizatsiyasi binosini barpo etish yo‘lida yana bir muhim qadam qo‘yilgan bo‘ladi”.
O‘zA