Dinimizda vafot etib ketgan ota-onalarimiz, yaqin qarindoshlarimiz, ustozlarimiz hamda do‘stu yoronlarimizni eslab, ularning haqlariga duoi xayrlar qilib turishni buyuradi. Marhumlarga qilgan duolarimiz, sadaqa va ehsonlarimiz savobi yetadi. Ularning yaxshi sifatlari va o‘rnak bo‘ladigan jihatlarini gapirib, insoniylik yuzasidan qilib qo‘ygan ba’zi kamchiliklarini gapirmaslik musulmonlarning bir-birlariga bo‘lgan hurmatlari ifodasidir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam biz ummatlariga o‘tganlarning yaxshi sifatlarini eslab, yomonliklarini gapirmaslikni tavsiya qilganlar.

O‘tganlarni eslash, ularning qabrlarini ziyorat qilish o‘limni, qabr va oxirat holatlarini eslatadi. Bir-birimizdagi haqlarni ado etishimiz va oxiratni eslab turishimiz uchun payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam biz ummatlarga qabrlarni ziyorat qilishni tavsiya qilganlar. Sulaymon ibn Burayda otasidan rivoyat qiladi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Sizni qabrlarni ziyorat qilishdan qaytargan edim. Batahqiq, Muhammadga onasini ziyorat qilishga izn bo‘ldi. Bas, u(qabr)larni ziyorat qiling. Albatta, ular oxiratni eslatadi”, dedilar” (Beshovlaridan faqat Buxoriy rivoyat qilmagan. Lafz Termiziyniki).

Qabrlar ziyoratidan Alloh taoloning roziligini, qalbni isloh etishni qasd qilish kerak. Qabrlarni ziyorat qilgan inson qalbi yumshaydi, o‘limni va oxiratni eslaydi. Mahshardagi hisob kitobni o‘ylagan kishi kim bo‘lishidan qat’i nazar, qilgan yomonliklariga pushaymon bo‘ladi. Qolgan hayoti xususida jiddiy fikr yuritadi, yomonliklardan o‘zini tiyadi, savobli va xayrli ishlar qilishga intiladi.

Dinimizda qabrlarni ziyorat qilish mandub yani targ‘ib qilingan amal hisoblanadi. Lekin ziyorat qilish asnosida qabrlarni behuda toptash, ulardan yordam talab qilib biror narsa so‘rash, qabrni silash, o‘pish va tavof qilish, chiroq yoqish, daraxtlarga ip bog‘lash kabi bid’at amallarni bajarib savob olish o‘rniga gunohga qolishdan ehtiyot bo‘lish lozim. Chunki bularning barchasi boshqa din vakillarining odatlaridan hisoblanadi. Shu bois ziyoratchilarga mutasaddilarimiz va imom-xatiblarimiz bu ishlar Islomga zid ekanini doimo uqtirib borishlari zarur. Zero, Islom dinimizda faqat hajarul asvad – qora tosh o‘piladi va Ka’badan boshqa joy tavof qilinmaydi.

Qabrlar ziyorati haqida so‘z yuritilganida, ayollarning qabrlarni ziyorat qilishlari xususida alohida to‘xtalib o‘tish shart deb o‘ylaymiz. Ushbu mavzu borasida kelgan hadislar va bunga bog‘liq dalillarni jamlab, o‘rganib chiqqan ulamolar ayollar qabrlarni ziyorat qilishlari joiz, degan xulosani aytishgan. Lekin ularda avratlarini yopish, tavozelik, oxirat ishlarini eslash, qabrda bo‘ladigan holatlardan ibrat olish, qattiq ovoz chiqarib yig‘i-sig‘i qilib, yuzlariga urmaslik, yoqalarini yirtmaslik va yomon gaplarni gapirmaslik hamda agar ziyorat joyi uzoqda bo‘lsa, yosh yoki yoshi ulug‘ bo‘lishidan qat’i nazar, ayolga biror mahrami hamrohlik qilishi talab etiladi.

Ayollar qabrlarni ziyorat qilish asnosida yuqorida aytib o‘tganimiz kabi Alloh taoloning g‘azabini keltiradigan ishlarni sodir etsalar, ularga ziyorat qilish mumkin bo‘lmaydi. Shariatimizdagi “kelib chiqadigan yomonliklar oldini olish kutilayotgan manfaatdan oldin turadi”, degan muqarrar qoidani unutmaslik lozim.

Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qabrlarni ziyorat qiluvchi ayollarni la’natladilar”. Ulamolarimiz bu kabi hadislarda dinimiz ko‘rsatmalariga va ziyorat odoblariga rioya qilmagan ayollar nazarda tutilgan, deyishadi. Chunki sabrsizlik, yoqalarini yirtish, yuzlarini tirnash kabi xunuk holatlar ularning odatlari bo‘lib, bu narsalar ko‘pincha sodir bo‘lib qoladi.

Dinimizda qabrlar boshida qattiq ovoz chiqarmasdan, Alloh taologa shikoyat qilmasadan yig‘lashga ruxsat berilgan. Zero, vafot etgan yaqinini, ayniqsa, ota-onasi qabrini ziyorat qilgan har qanday kishining qalbi yumshab, beixtiyor ko‘ziga yosh keladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga onalarining qabrini ziyorat qilishga Alloh taolo izn berganida, borib ziyorat qilganlar. Qabrlari tepasida yig‘laganlar. Umar roziyallohu anhu “Sizni nima yig‘latdi, Rasululloh?” – deb so‘raganida, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: farzandning onasiga bo‘ladigan mehribonligi yig‘latdi”, – deb javob berganlar.

Alloh taolo barchalarimizni eshitgan va ko‘rgan narsalarimizdan ibrat oladigan va hayotimizni O‘zi rozi bo‘ladigan tarzda o‘tkazadigan bandalaridan qilsin.

Husniddin BAYNIYAZOV

 “Qorabog‘” jome masjidi bosh imom-xatibi

O‘MI Matbuot xizmati