Sayt test holatida ishlamoqda!
18 Yanvar, 2025   |   18 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:45
Peshin
12:38
Asr
15:41
Shom
17:25
Xufton
18:43
Bismillah
18 Yanvar, 2025, 18 Rajab, 1446

Amir Temur pirining o‘g‘li Kasbida dafn etilganmi?

19.03.2018   4380   4 min.
Amir Temur pirining o‘g‘li Kasbida dafn etilganmi?

Kasbi tumani Kasbi qishlog‘idagi kattagina maydonni egallagan Sulton Mir Haydar ziyoratgohi yurtimizdagi qadimiy maskanlardan. E’tiborlisi, mazkur ziyoratgohda ko‘plab tarixiy obidalar qatorida bo‘yi 1 metr, eni 89 santimetr, og‘irligi 2 tonnaga yaqin sandiqqa o‘xshash kulrang marmar tosh ham saqlanadi. Temuriylar davriga xos, o‘z davrining eng mohir sangtaroshlari tomonidan ishlov berilgan va mashhur xattotlarning jimjimador yozuvlari chekilgan bu qabrtosh nufuzli odamga tegishli ekani ko‘rinib turibdi.
Darhaqiqat, shunday. Yozilishicha, “Bu qabr Amir A’zam Amir Sayyid Barakaning o‘g‘li marhum va mag‘fur Amir Sayyid Shamsiddin Haydarnikidir”. Qabrtoshning janub tomonida esa “Sayyidlar Sultoni, izzat va karomat manbai Amir Sayyid Shamsiddin Haydar al-Husayni an-Nasafiy shavval oyining yigirmanchi jum’a kuni (hijriy) 877 (milodiy 1473) yilda vafot etdi”, degan bitiklar mavjud. Qabrtoshdagi matnga ko‘ra, Amir Sayyid Shamsiddin Haydar Sohibqiron Amir Temurning piri Sayyid Barakaning o‘g‘lidir.
Manbalardan ma’lumki, Amir A’zam Sayyid Baraka payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.)ning avlodlaridan bo‘lgan. U hukmdor buyrug‘i bilan Makkadan Balxga vaqf ishlari bo‘yicha keladi. Ammo Balx hukmdori Amir Husayn unga nisbatan yaxshi muomalada bo‘lmaydi. Shundan so‘ng Sayyid Baraka Termizga borib, shu yerda yashab qoladi. Ana shu vaqtda Sohibqiron Amir Temur Termizga boradi va u zot bilan uchrashadi. Bu uchrashuvda Sayyid Baraka Sohibqiron Amir Temurga bayroq va nog‘ora beradi. Bu saltanat, shohlik belgisi edi. Bu haqda Sharafiddin Ali Yazdiy o‘zining “Zafarnoma” asarida: “Hazrat Sohibqiron Beva (Termizdan 20 kilometr uzoqlikdagi qishloq) mavze’idakim, Termizdin uch yig‘och beri erdi, tushti, ul yerda hazrat oliyjanob, naqobattob, murtazoi A’zam, Akram, Sayyid Barakakim, Makkaning shariflaridin erdi va ul mahalda yer yuzining sodotlarig‘a akram va ashrafi erdi, ul yerda hazrat Sohibqiron qoshiga tabla va alamkim, saltanatning alomati turur, o‘zi bila kelturub, peshkash qildi va muborak tilini ochib shahanshohlik mujdasin berdi”, deb yozadi.
Bilamizki, Sohibqiron Amir Temur har ishda kengash, maslahatga alohida e’tibor qaratgan. Shamsuddin Mir Kulol Faxuriy, Zayniddin Abu Bakr Tayobodiy, Bobo Sangu, Xoja Boyazid, Shoh Ne’matulloh valiy Kirmoniy, Xoja Is'hoq Xuttaloniy, Mavlono Turkiy, Fazlulloh Xurufiy kabi piru ustozlari qatorida Sayid Barakaning ham qimmatli maslahatlariga doim rioya etgan. Sohibqiron Amir Temur bu pirlaridan maktublar olib turgan, ularni o‘z yurishlarida birga olib yurgan hamda ularning duolaridan ilhomlangan. Ana shu pirlar orasida Sayyid Baraka Sohibqiron Amir Temur hayotida muhim o‘rin tutgan. Bu haqda Sharafiddin Ali Yazdiy “Zafarnoma” asarida shunday yozadi:
“Muqaddam sharif (Amir Temur) sayyidni bag‘oyat aziz tutib, anchakim shart ta’zim turur, sidq va ixlosdin bajoy keldurdi. Ul hazrat Sohibqiron (Amir Temur) bila do‘stliq qilib andoq bo‘ldikim, muddati hayotida davlat belgisi andin ayrilmadi va vafot bo‘lg‘ondin so‘ng ikkalasi bir yerda yottilar”.
Manbalarda qayd etilishicha, Amir A’zam Sayyid Baraka Samarqand va Andxo‘yda yashagan, 1404 yilda vafot etgan va Andxo‘y viloyatida dafn qilingan. Amir Temurning vasiyatiga ko‘ra, Shohruh Mirzo Sayyid Barakaning xokini Samarqandga olib keladi va Amir Temur maqbarasida dafn qiladi.
Mana shunday maqomga ega bo‘lgan Amir A’zam Sayyid Barakaning o‘g‘li Amir Shamsiddin Mir Haydar hisoblanadi. Yuqorida tilga olganimiz - qabrtoshdagi bitiklar Amir Shamsiddin Mir Haydar haqidadir.
Hazrati Amir Sayyid Shamsiddin Haydar qabrtoshida bitilgan hijriy 877 (milodiy 1473) yil Movarounnahrda Amir Temur o‘g‘li Mironshohning nabirasi Sulton Ahmad Mirzo hukmronlik qilgan yillarga to‘g‘ri keladi. Temuriylar tomonidan qo‘yilgan bu qabrtosh Amir A’zam Sayyid Baraka va uning o‘g‘liga nisbatan ko‘rsatilgan ehtiromni anglatishi bilan birga u bugungi kunda bizga Amir Sayyid Shamsiddin Haydarning kim ekanligidan darak beruvchi noyob tarixiy yodgorlik hamdir.
Ruhiddin AKBAROV , “Qashkadaryo” nashri


O‘zbekiston musulmonlar idorasi matbuot xizmati

O'zbekiston yangiliklari
Boshqa maqolalar

“Ya Haliymu ya Aliym, ya Aliyyu ya Aziym” duosining fazilati

15.01.2025   2796   3 min.
“Ya Haliymu ya Aliym, ya Aliyyu ya Aziym” duosining fazilati

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Mutorrif ibn Mus’ab aytadilar: “Men xalifa Mansurning huzuriga kirsam, u g‘amgin va xafa holatda ekan. Ayrim yaqin insonlaridan judo bo‘lgani sabab, hatto so‘zlashmay qo‘ygan ekan. U menga: “Ey Mutorrif! Men musibatga duchor bo‘ldim. Bu baloni Allohdan boshqa hech kim bartaraf qila olmas. Alloh bu musibatni daf qilishini so‘rashim uchun biron duo bormi? Men uni o‘qib yurardim”, dedi.

Men: “Ey mo‘minlarning amiri! Muhammad ibn Sobit menga Amr ibn Sobit al-Basriydan rivoyat qilib gapirib bergan. “Basralik bir kishining qulog‘iga pashsha kirib ketib, quloq pardasigacha yetib bordi. U og‘riqdan qiynalib, kechasiyu kunduzi uxlolmay qoldi. Shunda Hasanning yaqinlaridan bir kishi: “Sahoba Alo ibn Hazramiyning duolarini o‘qigin, chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sahobalari ushbu duoni sahroda va dengizda so‘rab duo qilganlarida, Alloh taolo ularni mashaqqatdan xalos qilgan”, deb aytgan edi, u kishi: “Alloh rahm qilsin, u qanaqa duo?” dedi. Shunda men u kishiga quyidagi rivoyatni aytib berdim:

“Alo ibn Hazramiyni Bahraynga yuborildi. U kishi sahroni yurib borarkan, juda qattiq chanqoq va suvsizlikdan o‘lar holatga keldi. Shunda u zot ulovdan tushdi va  ikki rakat namoz o‘qidi. So‘ngra: “Ya Haliymu, ya Aliym, ya Aliyyu, ya Aziym, isqinaa” (Ey Halim, ey Biluvchi, ey Oliy va ey Buyuk Zot, bizni suv bilan sug‘or, tashnaligimizni qondir) deb duo qilgandi, birdan qushning qanotiga o‘xshab ketadigan bulutlar paydo bo‘lib, gumburlay boshladi. So‘ngra yomg‘ir yog‘a boshladi, biz idish va meshkoblarimizni to‘ldirib oldik. Yo‘limizda davom etib, dengiz qirg‘ogidagi kichik ko‘rfazga yetib keldik. U yerda hech qimirlashni iloji yo‘q edi. Suzib ketishimiz uchun kemalarimiz ham yo‘q edi. U kishi ikki rakat namoz o‘qib: “Ya Haliymu ya Aliym, ya Aliyyu ya Aziym, ajiznaa” (Ey Halim, ey Biluvchi, ey Oliy va ey Buyuk Zot, bizni bu yerdan o‘tkazib yubor), deb aytdilar. So‘ngra otning tizginidan ushlab: “Allohning ismini aytib bu yerdan kechib o‘tinglar”, dedilar.

Abu Hurayra roziyallohu anhu: “Biz suvning ustidan yurib o‘tdik. Allohga qasamki, bizni na oyoqlarimiz, na mahsilarimiz va na oyoq kiyimlarimiz ho‘l bo‘lgan edi. O‘sha paytda qo‘shin to‘rt ming otliqdan iborat  edi”, deb aytdilar.

(Ibn Abu Dunyo, Lalkaiy va Ibn Abu Shayba musanniflarida ba’zi qisqartirish va qo‘shimchalar bilan rivoyat qilishgan).

Haligi qulog‘iga pashsha kirib ketgan kishi ham ushbu duoni o‘qigan edi, qulog‘idan pashsha chiqib, o‘z holiga keldi.

Xalifa Mansur ham qiblaga qarab, ushbu duo bilan so‘ray boshladi. Biroz fursat o‘tib, menga yuzlandi va: “Ey Mutorrif, Alloh mendagi g‘amni aritdi”,  deb ovqat keltirishlarini amr qildi va meni ham taklif etdi, birga o‘tirib tanovvul qildik.

“Yoqimsiz narsalarni bartaraf qilish va balo ofatdan qutulishda duoning ahamiyati” nomli kitobdan.

Biz ham hayotda qandaydir muammo va to‘siqlarga duch kelib: “Ya Haliymu ya Aliym, ya Aliyyu ya Aziym”, deb aytib, o‘sha muammoni ko‘tarishini Allohdan astoydil va chin ixlos bilan so‘rasak, insha Alloh U Zotning yordami bilan muammolardan xalos bo‘lamiz.