Alloh taolo insonning rizqini ham boshqa jonzotlarniki kabi azaldan belgilab qo‘ygan. Faqat inson aqlli maxluq bo‘lgani uchun kasbi-kor, halol mehnat qilib, rizqini haloldan topib umr o‘tkazishga buyurilgan. Alloh taolo Niso surasining 29-oyatida shunday buyurgan: “Ey, imon keltirganlar! Mol-mulklaringizni o‘rtada nohaq (yo‘llar) bilan yemangiz! O‘zaro, rozilik asosidagi tijorat bo‘lsa, u bundan mustasno”. Yana Alloh taolo Naba’ surasi, 11-oyatida: “Kunduzni esa, tirikchilik vaqti qildik” deb kunduzni mehnat va kasb-hunar, tirikchilik vaqti qilganini eslatmoqda.

Inson mehnat, kasb-hunar bilan obro‘ va sharaf orttirgani kabi oila a’zolarining ehtiyojlarini ta’minlaydi. Ulamolarning so‘zlariga ko‘ra: “O‘zini va oilasini ta’min etadigan miqdorda mehnat qilish vojib, undan ziyodasi uchun mehnat qilish mubohdir”. Bandalar Alloh taoloning buyruqlarini bekami-ko‘st ado qilishi uchun libos va nafsining ozuqasiga muhtoj. Banda bunga faqat mehnat qilish bilangina etishadi. Zero, Alloh taolo Juma surasining 10-oyatida shunday marhamat qilgan: “Endi qachon namoz ado qilingach, yerga tarqalib, Alloh taoloning fazlu marhamatidan (rizqu ro‘z) istayveringlar”. Demak, rizq talabida sa’y-harakat qilishlik, mehnat qilishlik dinimizda buyurilgan ish ekan.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Kimki tilanchilik qilishdan saqlanish, oilasini boqish va qo‘ni-qo‘shnilarga muruvvat qilish maqsadida halol mehnat orqali rizq topish bilan mashg‘ul bo‘lsa, Qiyomat kunida u Alloh taologa yuzi to‘lin oydek yorug‘ bo‘lgan holda yo‘liqadi”, degan bo‘lsalar, boshqa bir hadisi sharifda: “Albatta Alloh taolo hunarmand mo‘minni sevadi” deganlar. Bundan tashqari, halol kasb qilish ham ibodat va solih amallardan hisoblanib, u insonning sodir etgan ba’zi gunohlariga kafforat ham bo‘ladi. Zero, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Gunohlar ichida shundaylari borki, unga faqat halol rizq topish maqsadida qilingan mehnat, kasbgina kafforat bo‘ladi”, deganlar.

Sobit Banoniy roziyallohu anhu degan ulug‘ zot aytadilar: “Menga aytishlaricha, ibodatlar o‘n bo‘lakdir: to‘qqiz bo‘lagi tirikchilik talabidagi mehnatda va bittasi ibodatdadir”.

Hakim Abul Qosim aytadilar: “Halol mehnat qilish iffatli kambag‘alni go‘zallashtiradi, zaifning muhtojligini bekitadi, pastkash g‘iybatchining tilini kesadi”.

Kasbu hunarli, mehnatkash bo‘lish Payg‘ambarlarning odatidir. Rivoyat qilinishicha Alloh taoloning Payg‘ambari Dovud alayhissalom odamlar tanimaydigan suratda chiqib, mamlakat ahlidan, o‘zlari haqida so‘rar edilar. Bir kuni u kishiga Jabroil farishta alayhissalom odam qiyofasida ko‘rindi. Dovud alayhissalom aytdilar: “Ey yigit, Dovud haqida nima deysan?”. “U yaxshi odam, lekin bir yomon xislati bor musulmonlar xazinasidan foydalanadi. Bandalarning ichida Alloh taologa sevimlirog‘i o‘z mehnati bilan rizq topib yeydiganidir”, dedi Jabroil. Shundan so‘ng Dovud alayhissalom o‘z o‘rinlariga qaytib, yig‘lab-yig‘lab aytdilar: “Ey Rabbim, menga bir hunar o‘rgatgin, mo‘minlarning molidan foydalanmay”. Alloh taolo Dovud alayhissalomga temirchilik kasbini o‘rgatdi. Temirlar u kishining qo‘lida xuddi xamirdek yumshoq bo‘lib qolardi. Dovud alayhissalom ishdan bo‘sh vaqtlarida sovut yasardilar so‘ngra uni sotib o‘zi va oilasining ehtiyojlariga sarflar edilar.

Dovud alayhissalomning vafotidan keyin u kishining o‘rniga Payg‘ambar bo‘lgan o‘g‘li Sulaymon alayhissalom insonlar va jinlarning podshohi edi. U kishiga shamollar bo‘ysundirilgan, barcha hayvonotning tilini bilar edi. Sulaymon alayhissalom odamlarga minbarda xutba qilayotganida, qo‘lida palma daraxtining novdalari bo‘lar edi, undan savat yoki shunga o‘xshagan biror narsa to‘qib o‘tirar edi. To‘qib bo‘lganidan so‘ng bir kishiga berib: “Bozorga olib borib sot”, derdilar.

Bu ikki zotdan tashqari Odam alayhissalom dehqonchilik, Nuh alayhissalom durodgorlik, Idris alayhissalom xattotlik, Ibrohim alayhissalom gazlama savdosi, Zakariyo alayhissalom duradgorlik bilan shug‘ullanganlar. Bizning Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam savdogarlik kasbi bilan shug‘ullanganlar. Eng ulug‘ zotlar bo‘lmish Payg‘ambarlar ham o‘z rizqlarini halol mehnat, peshona teri bilan topganlari insoniyat uchun buyuk ibrat bo‘lmog‘i lozim.

O‘tgan ulug‘larimiz, avliyolar ham biror kasb bilan shug‘ullanganlar. Hunarli kishining birovga ehtiyoji bo‘lmaydi, tama’dan uzoq bo‘ladi. Zero, xalqimizda ham “Hunarli kishi xor bo‘lmas”, degan hikmat bor. Hunar tuganmas boylikdirki, u qancha sarf qilinmasin kamayib qolmaydi. Har qanday kasbni puxta egallash, o‘z kasbining mohir ustasi bo‘lish uchun ana shu kasbga taalluqli ilmni mukammal egallash zarur. Shuning uchun yoshlarimiz vaqtidan unumli foydalanib, biror kasb o‘rganishga harakat qilmog‘i, ilm o‘rganmog‘i va halol mehnat qilmog‘i darkor. Chunki yoshlikda o‘rgangan ilmu hunar toshga o‘yilgan naqsh kabidir. Ulug‘larimiz har bir narsaning zeb-ziynati bor, yigitlikning bezagi va ziynati halol mehnat va kasb orqasidan deyishgan. Farzandlarini ilmu hunarli bo‘lishlariga ota-onalar jiddiy e’tibor qaratishlari lozim.

Inson Alloh taolo bergan qobiliyati va aql idroki tufayli orttirgan kasbidan faqat xayrli maqsadlarda foydalanishi, o‘zidan so‘ng shogirdlar yetishtirmog‘i ham zarurdir. Alloh taolo rizqlarimizni halol mehnat va kasbu-korlarimizdan ato qilsin! 

M. QORAYEV,

O‘MIning   Qashqadaryo   viloyatidagi vakilligi   yetakchi    mutaxassisi

O‘MI Matbuot xizmati