Milliy tarixini o'rgangan, undan to'g'ri xulosalar chiqargan avlod ulug' ishlarga qodir bo'ladi. Shu boisdan ham mamlakatimizda yoshlar ta'lim-tarbiyasi, ma'naviyati, ma'rifati davlat siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan biriga aylangan. Buyuk ajdodlarimiz, xususan, jadid bobolarimiz ilgari surgan umidbaxsh g'oyalar, ularning orzu-intilishlari, shak-shubhasiz, bugun Yangi O'zbekistonimizda o'z aksini topayotgani ayni haqiqatdir.
Davlatimiz rahbari raisligida 2023 yilning 22 dekabrida o'tkazilgan Respublika Ma'naviyat va ma'rifat kengashining kengaytirilgan yig'ilishida mamlakatimiz ma'naviy-ma'rifiy hayoti bilan bog'liq yangi istiqbolli tashabbuslar o'rtaga tashlandi. Jumladan, Prezidentimiz ma'naviyat va ma'rifat, ta'lim-tarbiya masalasi bugun suv va havodek zarurligini ta'kidladilar.
Bugun chindan ham murakkab bir davrda yashamoqdamiz. Ijtimoiy tarmoqlar orqali erkimiz, mustaqilligimizga nisbatan aytilayotgan aljirashlar, ma'naviy tahdidlar, axborotlar kurashi, bizdan uyg'oq bo'lishimizni, jasorat ko'rsatishimizni talab etmoqda. Zotan, kim Vatan va xalq kelajagi haqida jur'at bilan so'z aytar ekan, barchasining mohiyatida jadid ma'rifatparvarlari peshvosi Mahmudho'ja Behbudiyning “Haq olinur, lekin berilmas!” degan ulug'vor g'oyasi mujassam.
Albatta, davlatimiz rahbari kuyunchaklik bilan aytgan ushbu so'zlari butun jamiyatimizni, millionlab qalblarni uyg'otib yubordi desak mubolag'a bo'lmaydi. “Tarixdan ma'lum: Vatan va xalq taqdiriga nisbatan tahdidlar kuchaygan vaziyatda aynan millat fidoyilari – uyg'oq qalbli ziyolilar, shoir va adiblar, san'at namoyandalari, ma'naviyat va ma'rifat sohasi xodimlari jasorat bilan maydonga chiqqanlar. Mamlakatimiz o'z taraqqiyotining yangi, yuksak bosqichiga kirayotgan hozirgi paytda bizga jadid bobolarimiz kabi G'arb ilm-fan yutuqlari bilan birga, milliy qadriyatlar ruhida tarbiya topgan etuk kadrlar suv bilan havodek zarur”.
Ha, bugungi kunda bizga ijtimoiy axloq, ma'naviyat, ma'rifat, fidoyilik va yuksak vatanparvarlik har qachongidan ham muhimdir. Zotan, har qanday yuksak iqtisodiy va ma'rifatli jamiyat asosida, avvalo, inson kamoloti, axloqi va tarbiyasi turadi.
Biz bu kabi ma'naviy, ma'rifiy jasoratni jadid bobolarimizning shijoati, ular yozib qoldirgan o'lmas asarlardan, g'oyalardan olishimiz mumkin. Shuning uchun yoshlarimiz jadid adabiyotini, ma'naviyati va ma'rifatini ko'proq o'qishlari, ularda ko'tarilgan g'oya va maqsadlarni o'z hayotlariga dasturilamal qilib olishlari lozim.
Aynan milliy g'oya – ijtimoiy, ma'naviy zarurat, u jamiyatga yangicha ruh, shijoat bag'ishlaydi. Milliy g'oya birdamlik, fidoyilik, vatanparvarlik bilan amalga oshadi.
Demak, bugun nafaqat iqtisodiy, balki tarbiyaviy, ma'naviy-ma'rifiy, mafkuraviy sohalarda ham raqobatga tayyor bo'lishimiz kerak.
Davlatimiz rahbari: “Azizlarim, tarbiyasi izdan chiqqan nopok kimsalardan ogoh bo'laylik! Farzandalarimizni ularning buzg'unchi ta'siridan asraylik! Kelajagimizni yovuz kuchlar qo'liga berib qo'yishga aslo haqqimiz yo'q. Agar barchamiz birgalikda qat'iy harakat qilsak, jamiyatimizda sog'lom ijtimoiy-ma'naviy muhitni mustahkamlashga, albatta, qodirmiz. Yangi O'zbekistonda qonun ustuvor, jinoyatga jazo muqarrar bo'lishi shart. Va, albatta, shunday bo'ladi.” Albatta, kishi o'zining sobit fikri, boy dunyoqarashiga ega bo'lsa, uni ezgu yo'ldan adashtirib bo'lmaydi. Jamiyatda sog'lom muhitni qaror toptirish uchun, avvalo, yoshlarimizni har tomonlama yuksak salohiyatli etib tarbiyalamog'imiz lozim.
So'nggi yillarda diniy-ma'rifiy sohada ham katta ijobiy ishlar amalga oshirilmoqda. Prezidentimizning tashabbusi bilan haj kvotasi yildan-yilga ortib bormoqda. Umra ziyoratiga bo'lgan cheklovlar esa butunlay olib tashlandi. Demak, ulug' ziyoratlarni amalga oshirib kelgan yurtdoshlarimiz ma'naviyat, ma'rifat targ'ibotchisi bo'lishi, odamlarni yaxshilikka, ezgulikka boshlashi kerak. Afsuski, bu haqiqatni hamma ham tushunib etganlaricha yo'q. Ziyorat bahona o'zini ko'z-ko'z qilish, manmanlikka berilish kabi hunuk holatlar ko'zga tashlanmoqda. Bular, albatta, barchamizni o'ylantirishi, tashvishga solishi kerak.
Zotan, umra ibodati sunnat amal bo'lib, ilm olish orqali yurt taraqqiyotiga hissa qo'shishlikni ham anglatadi. Ilm egallash esa muqaddas dinimizda eng ulug' amallardan biri. Bugun Vatanimiz, xalqimiz bizdan, yoshlarimizdan kutayotgan birinchi ilinj ham mukammal, chuqur ilm olishdir.
Muhammadzakiy HOMIDOV,
Quva tumani “Akbarobod” masjidi
imom noibi
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Oisha roziyallohu anho Uhud jangida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam duch kelgan musibatni ko‘rib, Rasulullohning hayotlaridagi eng og‘ir musibat shu bo‘lsa kerak, deb o‘ylagan ekanlar. Lekin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam “Eh Oisha, bu qavm menga ko‘p ozorlar yetkazdi”, dedilar. Nabiy sollallohu alayhi vasallam kofirlar tufayli ko‘p qiyinchiliklarga, mahzunliklarga duch keldilar. Bu shu qadar og‘ir musibat bo‘lgan ekanki, hatto mushriklar sabab chekkan iztiroblarining birida Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni yupatish uchun Jabroil alayhissalomning o‘zi kelgan ekan.
Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam mushriklarning qilgan ishlari tufayli qip-qizil qonga belanib, mahzun bo‘lib o‘tirganlarida Jabroil alayhissalom kelib, «Yo Allohning Rasuli, sizga Allohning oyat-mo‘jizalaridan ko‘rsataymi?» dedilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Ha», dedilar. Jabroil alayhissalom ortlaridagi daraxtga ishora qilib, «Daraxtni yoningizga chaqiring», dedi. Rasululloh daraxtni chaqirgan edilar, u birdan harakatga kelib, u zotning qarshilariga kelib to‘xtadi. Jabroil alayhissalom Rasulullohga «Joyingga qayt deng», dedi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam buyurgan edilar, daraxt joyiga qaytib ketdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Bo‘ldi, kifoya!» dedilar».
Nabiy sollallohu alayhi vasallam “Bo‘ldi, mahzunligim aridi, Robbimga ishonchim bardavom, qalbim xotirjam bo‘ldi”, demoqchi bo‘ldilar.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam Oisha roziyallohu anhoga hayotlaridagi eng og‘ir, eng qayg‘uli hodisa Aqaba kuni bo‘lganini aytdilar.
Bu – Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning Toifga borgan kunlaridir. Bu voqea ham mahzunlik yili bo‘lgan edi. Bundan oldin Makka mushriklari Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni, sahobalarni Abu Tolibning mahallasida uch yil qamal qilib, ularga boradigan oziq-ovqatni, suvni to‘sib, ataylab ocharchilik bilan iskanjaga olishdi. Musulmonlar uch yillik qamaldan holdan toyib, endigina chiqqanlarida Rasulullohning himoyachilari bo‘lmish amakilari Abu Tolib, biroz o‘tib esa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning dardlariga darmon bo‘lib yashagan sirdoshlari, jufti halollari Xadicha roziyallohu anho vafot etib qoldilar.
Makka mushriklari fursatdan foydalanib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga, u zotning sahobalariga aziyatni kuchaytirib yuborishdi. Musulmonlarga yana qanchadan-qancha musibatlar yetdi, ularni Allohdan boshqa hech kim bilmaydi. O‘sha yili Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga juda ko‘plab qayg‘ular yetgani uchun bu yil «mahzunlik yili» deb ataldi.
Ana shunday og‘ir paytda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam Islomni Makkadan boshqa joyda ham yetkazib ko‘rishni o‘ylay boshladilar. Bu joy o‘sha paytlarda har jihatdan Makkadan keyingi o‘rinda turadigan Toif shahri bo‘lib ko‘rindi. U zot Toifga borishga qaror qildilar.
Sarvari olam Muhammad sollallohu alayhi vasallam mavlolari (ozod qilgan qullari), tutingan farzandlari Zayd ibn Horisa roziyallohu anhu bilan birga Toif tomon yo‘lga tushar ekanlar, «shoyad Toifdan biror yorug‘lik chiqsa, mahzunlik arisa, da’vat ishlari yurishib ketsa», degan umidda edilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Toifga yetib borib, u yerlik eng katta qabila – Saqif qabilasining a’yonlari bilan uchrashdilar, ularni Islomga da’vat qildilar. Ammo ularning javobi eng yomon javob bo‘ldi. Ular u zot alayhissalomni masxara qilishdi, o‘zlarining esipastlari, qullari va bebosh bolalarini Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni so‘kishga, ortlaridan baqirib, masxara qilishga, hatto tosh otishga gijgijlashdi. Toifliklar yo‘lning ikki chetiga turib olib, u zot o‘tayotganlarida ayovsiz toshbo‘ron qilishdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning oyoqlaridagi shippak qonga, qalblari dardu alamga to‘ldi.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam qalblari iztirobga to‘lgan holda Toifdan chiqib ketdilar. Shu qadar mahzun edilarki, qayoqqa ketayotganlarini ham bilmay, yurib boraverdilar. O‘zlariga kelib qarasalar, Qornus-Sa’olibga[1] kelib qolibdilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shuncha masofani piyoda bosib o‘tgan edilar. Qattiq mahzun bo‘lganlaridan Qornus-Sa’olibga kelgunlaricha atrofdagi biror narsani sezmabdilar ham.
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.
[1] Qornus Sa’olib – Toifdan 40 km uzoqlikda joylashgan, sel suvlari to‘planadigan joy. Bu yerni Qarnul Manozil ham deyishgan. Najdliklar haj uchun shu joydan ehrom bog‘lashadi.