Odamlarning yaxshisi o‘z qalbida yaxshilikka yo‘l ochgani va yomonlikni hamda ochko‘zlikni haydab chiqarganidir.
Muhammad ZЕHNIY
Amerikalik mashhur sprot yulduzi yangi, cho‘g‘dek qip-qizil “yaguar” sotib oldi. Bir kuni mashinasiga yastanib o‘tirib olib, musiqani baland ovozda qo‘yib rohatlanib ketayotganda mashina oynasiga “chars” etib kichik tosh tegdi. U mashinani chetga olib qarasa, oynaga tosh tekkan joyda dog‘ga o‘xshagan iz qolibdi.
Mashinadan tushib tosh otgan bolaga: “Nima qilganing bu, ahmoq?! Bu mashina qancha turishini bilasanmi?! deb baqirdi
Bola qo‘rquvdan titrab: “Amakijon, meni kechiring. Bunday qilmoqchi emasdim. Nogiron akam aravachasidan yiqilib tushdi. Aravachaga ko‘tarib o‘tqazishga kuchim yetmadi. Bir necha soatdan beri shu yerda turibmiz. Ammo birorta mashina to‘xtamadi. Axiyri, shunday qilishga majbur bo‘ldim, meni kechiring”, dedi.
Sport yulduzi shunda uning sherigini ko‘rdi. U zax yerga o‘tirib olgan, yonida nogironlik aravachasi turardi. Ilk bor o‘zidan uyaldi. Yig‘layotgan bolaga yaqinlashib, boshini siladi, akasini ham yupatgan bo‘ldi. O‘zini aybdor his etib ularni manziliga eltib qo‘ydi. Bolalar xursand bo‘lganidan takror-takror rahmat aytishdi.
U bolalar bilan xayrlasharkan, mashinasining tosh tekkan joyini hech qachon ta’mirlatmaslikka qaror qildi. Chunki aynan ana shu kichik dog‘ unga har odim odamiylik masnadini eslatib turadi...
Shu voqeani o‘qidim-u xayolga cho‘mdim. Nega atrofdagilarga bu qadar befarq bo‘lib boryapmiz! Bir chimdim mehrni, yaxshilikni bir-birimizdan nega qizg‘anamiz, bunda nima ma’no bor?.. O‘sha sport yulduzi mashinasiga otilgan tosh tufayli buni anglab yetibdi. Biz-chi, biz qachon anglab yetamiz?! Yoki biz ham qimmatbaho mashina olaylig-u, unga ham tosh otsinlarmi!..
Anushervoni odil har yili navro‘z kuni quyuq ziyofat tashkil qilib xalqni da’vat qilardi. Bir yil navro‘z ziyofatiga kelganlar orasida ikkita o‘zga yurtlik mehmon bor. Ulardan biri baland ovozda quyidagi nazmni o‘qidi:
Yaxshiligim qaytsin desang sen,
Yaxshilik qil, yaxshi o‘y o‘yla.
Ikkinchisi esa quyidagi baytni o‘qidi:
Yomonligim qaytmasin desang,
Yomon bo‘lma, o‘y surma yomon.
Bu baytlar Anushervonga yoqib qoldi. U birinchi baytni o‘qiganga ming dirham, ikkinchi baytni o‘qiganga besh yuz dirham berishni buyurdi. A’yonlaridan biri bundan ajablanib Anushervondan: “Ey odil podshoh, ularning baytlari ma’nosi bir-ku, nega tuhfani ikki xil berdingiz?” deb so‘radi.
Anushervon: “Ifodada tavofut bor, birinchisining so‘zi yaxshilik haqida bo‘ldi, ikkinchisi esa yomonlikni eslatdi. Kimning yuragida yaxshilik bo‘lsa, doimo yaxshilikni zikr qiladi; kimning ko‘nglida yomon o‘ylar bo‘lsa, yomonlikdan gapiradi”, dedi.
Ajdodlarning ana shunday ulug‘vor xislatlarini qalbimizga mustahkam joylab, yoshlarimizga islomiy tarbiya xususiyatlarini tushuntirish, ularning qalbiga diniy bilimlarni yetkazish – har bir ota-ona, murabbiy, buva-buvilarning asosiy vazifasidir.
Muhammad Zehniy: “Jolinus vafot etganda uning cho‘ntagidan bir xat chiqdi. Unda quyidagi so‘zlar yozilgan edi: “Yaxshi odam ushbu dunyoni tark etsa-da, biroq u tirik hisoblanadi. Yomon odam tirik bo‘lsa-da, baribir, o‘liklar qatoridadir”, deb yozgan edi.
Nargiza ABDUG‘ANI qizi,
Xadichai kubro ayol-qizlar o‘rta maxsus
islom bilim yurti katta o‘qituvchisi
O‘MI Matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym
KIRISH
Ong inson tug‘ilganidan boshlab doimo rivojlanib boradi. Bu ongning to‘g‘ri rivojlanishida atrof-muhit ta’siri muhim o‘rin tutadi. Xususan, yosh bola hamisha atrofdagilarning g‘amxo‘rligi va qo‘llab-quvvatlashiga muhtoj bo‘ladi.
MUAMMO
Ammo, ayrim ota-onalarning farzandiga nisbatan qo‘pol munosabatda bo‘lishi, do‘q-po‘pisa qilishi, bolani haqoratlashi, og‘zaki qo‘rqitishi yoki baqirishi ko‘plab salbiy oqibatlarga olib keladi. Kattalarning bunday harakatlari bolalarning rivojlanishini zararlaydi, bolaning o‘ziga bo‘lgan ishonchini sindiradi.
TADQIQOTLAR
Bu borada ko‘plab tadqiqotlar mavjud bo‘lib, ularning barchasi bir haqiqatni tasdiqlaydiki, ya’ni bolalik davrida turli zo‘ravonliklarga duchor bo‘lgan shaxslar depressiyaga ikki barobar ko‘proq moyil bo‘ladi.
Qo‘pol munosabatda ulg‘aygan bolaning miyasidagi nuqson va shikastlanishlar Garvard universitetining tibbiyot fakultetida olib borilgan tadqiqotlarda ham isbotlangan.
Zamonaviy texnologiyalar asosida olib borilgan tadqiqotlarga ko‘ra, yoshligidan qo‘pollikdan aziyat chekkan bolalarning miyasida va fikrlash qobiliyatida nuqsonlar kuzatilgan, ayniqsa miyaning o‘ng va chap yarim sharlarida zaiflik aniqlangan.
Bolalar zo‘ravonligi bo‘yicha ekspert Shanta Dyub aytadi: “Ota-onalar baland ovozlari va “ahmoq”, “dangasa” kabi so‘zlari farzandlariga qanchalik salbiy ta’sir ko‘rsatishini afsuski yaxshi bilishmaydi”.
Tadqiqotchi Piter Fonagining qayd etishicha, bolalar kattalar nima desa, shunga ishonadigan bo‘ladi. Ular kattalarni jiddiy qabul qiladi. Kattalarning bolalarga qo‘pol so‘zlari nafaqat bolalarning miyasiga shikast yetkazadi, balki jamiyat bilan aloqa qila olmasligiga ham sabab bo‘ladi.
21 ming nafar ishtirokchi qatnashgan tadqiqotda: bolalikda qo‘pol muomalada voyaga yetganlar boshqalarga qaraganda 20% foiz ko‘proq giyohvand moddalar iste’mol qilishga moyil bo‘lishi, ularning qamoqqa tushib qolish xavfi esa ota-onasining baqirishlarini eshitmaganlarga qaraganda 2 barobar ko‘proq ekani aniqlandi.
RASULULLOH SOLLALLOHU ALAYHI VASALLAM YOSH BOLALARGA QANDAY MUNOSABATDA BO‘LARDILAR?
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yosh bolalarga otaning bolasiga qilgan muomalasidek bo‘lar edi. Anas ibn Molik roziyallohu anhu aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga 10 yil xizmat qildim. U zot biror qilgan ishimni nimaga bunday qilding yoki buyurgan ishimni nega qilmading, deb so‘ramas edilar. Balki “Alloh xohlagani bo‘ladi, xohlamagani bo‘lmaydi”, der edilar”.
Baro ibn Ozib roziyallohu anhu aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni ko‘rdim, qarasam, Hasan roziyallohu anhuni yelkalariga ko‘tarib olibdilar va: “Allohim, men buni yaxshi ko‘raman, Sen ham yaxshi ko‘rgin” deb aytardilar».
Siz ham farzandlaringizga ularni yaxshi ko‘rishingizni ayting va “Allohim farzandlarimni Sen ham yaxshi ko‘rgin”, deb duo qiling.
YAKUN
Alloh taolodan bizni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga ergashganlardan qilishini va farzandlarimizni u zot alayhissalomdan o‘rnak olib tarbiya qilishimizga madad berishini so‘rab qolaman.
Davron NURMUHAMMAD