Luqmoni Hakim o‘g‘liga bunday nasihat qilgan ekan: “Ey, o‘g‘lim! Olimlar bilan hamnafas bo‘l, ustozlar orasida o‘tir, chunki Alloh taolo yeru osmonni suvi bilan obod qilganiday, qalblarni ham ilmu hikmat nuri bilan munavvar qiladi”.
Ilm-irfon tarqatish, yoshlarga ta’lim tarbiya berish naqadar ulug‘ fazilat va savobli ish ekani haqida Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda bunday deyilgan: “Darhaqiqat, insonlarga yaxshilik va ilmu ma’rifatni o‘rgatgan barcha ustozlarga barcha hayvonlar, hattoki dengizdagi baliqlar ham istig‘for aytadi”.
Inson hayotida bilimi, ma’rifati bilan jamiyat a’zolari o‘rtasida qadr-qimmat va obro‘ e’tiborga ega bo‘ladi, hatto Odam alayhissalomni barcha farishtalardan ham yuqori maqomga ko‘targan narsa ilm-ma’rifatdir.
Haq taolo Qur’oni karimda ilmli kishilarning va ustozlarning martabalari yuksak darajalarga ko‘tarilishini bayon qilib, shunday deydi: “Alloh sizlardan imon keltirgan va ilm ato etilgan zotlarni (baland) daraja (martaba)larga ko‘tarur. Alloh qilayotgan (barcha yaxshi va yomon) amallaringizdan xabardordir” (Mujodala, 11)..
Olimlik, ustozlik maqomi naqadar ulug‘ va bemisl ekani haqida janobi Payg‘ambarimiz bunday marhamat qilganlar: “Olimning boshqalardan ortiqligi oydin kechada oyning boshqa yulduzlardan ziyoda nurli ekaniga o‘xshaydi. Darhaqiqat, ulamolar payg‘ambarlarning merosxo‘rlaridir. Payg‘ambarlar o‘zlaridan keyin dinor ham, dirham ham meros qoldirmaganlar. Ular o‘zlaridan faqat ilmu ma’rifatni meros qilib qoldirishgan. Kim bu meros ilmni olgan bo‘lsa, u katta baxtu saodatni qo‘lga kiritibdi” (Imom Termiziy, Abu Dovud va Ibn Mojalar rivoyat qilgan).
Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhu Zayd ibn Sobit roziyallohu anhuning ulovi tizginini ushlab, unga minishiga yordam berib bunday deganlar: “Ulamolarga shunday xizmat qilishga buyurilganmiz. Agar shogird ulug‘lik sifatiga yetmay turib, undan faxrlanib kibrlansa, johildir. Zero, ilm-hikmat mo‘min kishining yo‘qotgan narsasidir, qachon topsa, uni olishga haqli”.
Hazrat Ali roziyallohu anhu ilm o‘rganuvchiga qarata shunday deganlar: “Ustozning sendagi haqlaridan biri – sen odamlarga ommatan salom berib, muallimga xos salom berishingdir. Uning ro‘baro‘sida o‘tirishing, uning huzurida qo‘ling bilan ishora etmasliging, ko‘zingni qismasliging, ustozga keragidan ziyoda savol bermasliging, javob berishida unga yordam bermasliging, agar xohlamasa, unga qayta-qayta savol bermasliging, ustoz turishga harakat qilganda uning kiyimlaridan ushlamasliging, uning sirlarini fosh etmasliging, ustoz huzurida biron-bir masalada xato qilishini hech qachon tilamasliging, ustoz agar nogoh adashsa, uzrini qabul etishing, ustozga qarata: “Men falonchi bunday deganini eshitdim” yoki “falonchi sizning xilofingizga gapirdi”, deb aytmasliging, ustoz huzurida biron-bir olimni tavsiflamasliging, uzun suhbatidan hech qachon malolga kelmasliging, ustoz xizmatidan o‘zingni olib qochmasliging lozim bo‘ladi. Ustozning biron yumushi chiqib qolsa, uni ado etish uchun barcha shogirdlar chopishadi. Ustoz go‘yo bir xurmo daraxtiga o‘xshaydiki, sen undan biron narsa tushishini poylab turasan”.
Sohibqiron Amir Temurning shunday gapi bor: “Ilm va dinning mashhur ustozlari o‘z maslahatlari bilan podshohlarga yordam berib kelishgan”.
Ustozlar barchamizning, xususan, shogirdlarning ehtiromiga loyiq bo‘lgan buyuk insonlardir. “Ilm bilan mustahkamlanmagan har qanday ulug‘likning oqibati xorlikdir”, degan ekan Ahnaf ibn Qays.
Hukamolardan biri shunday degan ekan: “Ota-onalar farzandlarini dunyodagi olovdan himoya qilishsa, ustozlar esa ularni oxirat olovi – do‘zaxdan muhofaza etishadi”.
Ilm toliblari va shogirdlar ham doimo ilmu ma’rifati ziyoda bo‘lish yo‘lida ustozlardan bilmaganlarini so‘rab-bilishda jiddiy harakat qilishlari lozim.
Muslim ATAYEV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo bo‘limi xodimi,
Tarix fanlari nomzodi
O‘MI Matbuot xizmati
Diyorimizga ulug‘ ayyom kirib kelmoqda. Qutlug‘ Iydul Azho vatandoshlarimizni xayru saxovat, mehr-oqibat sari chorlaydi. Bu bayram chin ma’noda odamiylik ayyomi. Insonlarga mehr, o‘ksik ko‘ngillarga shodlik ulashish fursati.
Qalblari himmat va karam ne’matidan bobahra xalqimiz bu muazzam kunlarni boy bermaslik uchun fursatni g‘animat biladilar va savobdan bahramand bo‘lib qolishga harakat qiladilar.
Dinimiz ko‘rsatmalari, shariat hukmlarini ustivor tutgan qodir vatandoshlarimiz qurbonliklar qilib, Haqni rozi qilishga, haqdorlar ko‘nglini olishga intiladilar. Yaratganning rahmati yog‘ilib turgan damlarda duolar mustajob bo‘ladi. Alloh taolo o‘zining kalomida “Parvardigoringiz uchungina namoz o‘qing va qurbonlik qiling”, - deb marhamat qiladi.
Bu borada sarvari koinot sayyidimiz ibratlari o‘rinli. Oila a’zolarimizni yo‘qlash, qo‘shnilar holidan xabar olishda, miskinlarni sevintirish-u, xastalar ahvolidan ogoh bo‘lishda ularning hadisi muboraklari bizga nurli yo‘l, deymiz.
Amallar ko‘p. Ularga beriladigan savoblarning darajasi amalga qarab belgilanadi. Eng savobi ko‘p amal bu farz hisoblansa, boshqalarga yaxshilik ulashish undan keyingi o‘rinda turadigan ulug‘ ibodatdir!
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam muborak hadislarida boshqalarga qilinadigan yaxshilikni farzdan keyingi o‘rinda turishini bayon qilib shunday dedilar: “Farzlarni ado qilishdan keyingi o‘rinda turadigan Allohga eng suyukli bo‘lgan amal bu musulmoning qalbiga xursandchilikni kiritishdir”.
Shuning uchun Shayx Abdulloh Hoshim rahmatullohi alayh qozilikdan kelgan maoshning teng yarmiga shirinlik sotib olib, o‘zlari bilan olib yurar va har doim uchratgan bolaga shirinlikdan berib, uni xursand qilar edilar.
Ulug‘ kunlarda turibmiz. Har damni g‘animat bilishlik, bir birimizga saxovatda ibrat bo‘lishimiz savobli amallar ekanini his qilmog‘imiz lozim. Bu kunda isrofgarchilikdan xoli dasturxonlar yozish, borimizni boshqalar bilan bo‘lishishga intilishimiz darkor. Xayrni, yaxshilikni gunohga almashtirib qo‘ymaslik uchun ham uyg‘oq ko‘ngil bo‘lish talab etiladi.
Bugun muazzam kunlar og‘ushidamiz, dedik. Vatandoshlarimiz ulug‘ safarlarni ixtiyor etganlar. Ayni fursatlarda hojilarimiz Mino, Arofat vodiylarida, Muzdalifada – duolar qabul bo‘ladigan makonlarda, zamonlarda ibodatlar qilib, elu yurtga tinchlik, osoyishtalik so‘ramoqdalar. Bu duolar barakotidan diyorimiz ahliga qancha yaxshiliklar yetishadi, inshaalloh. Ibodatlar huzurini totgan odamlarning qalbi salim, ehsonu, muruvvatda peshqadam bo‘lishlari bu eng katta yaxshilik aslida. Hojilarimiz safar odoblarini tushunib, ulug‘ dargohlardan nasibador bo‘lib qaytadilar. Diyorimizga qaytganlaridan so‘ng esa yoshlarimiz ma’naviyatiga kamarbasta bo‘ladigan, Haq va haqiqat yo‘lida sidqidil xizmat qiladigan xolis Haq xizmatchilariga aylanadilar, degan umidimiz bor. Bunday ulug‘ ziyoratlar insonni qaysi yoshda bo‘lmasin, ezguliklarga xayrixox qiladi. O‘zgalar qalbini tushunishga, vatan va xalq manfaati yo‘lida sa’y-harakatga chorlaydi.
Bu kunlarning Yaratgan dargohidagi o‘rni musharraf. Hayit kechalarida duolar qabul bo‘ladi. Qurbonlik go‘shtlaridan nasibador oilalarga xursandchilik kiradi. Bu ehsonlar ortida ham mehr-oqibat, o‘zaro bag‘rikenglik maqsadi mujassam. Biz bu makonda yasharkanmiz, turli millatlar vakillari yagona O‘zbekistonning fuqarolarimiz. O‘zaro tenglik, adolat hukm surgan yurtda birodarlik, yaxshi qo‘shnichilik an’analarini qadrlab yashamoqdamiz. Mahallalarda hamkorlik bilan obodlik sari yo‘l ochilyapti. Vatanimiz kundan- kunga farovon, xalqimiz turmushi chiroyli bo‘lib boryapti. Bu ne’matlarga shukrona qilish, to‘g‘ri yo‘lda sobitqadam bo‘lish ma’rifatimiz, ma’naviyatimiz kamolidan darak beradi.
Xalqimizga saodat va sano ayyomi – Qurbon hayiti muborak bo‘lsin! Barchamizni Yaratgan xayru xursandchiliklar ustida bardavom qilsin. Vatanimiz tinch, yurtdoshlarimizning oilalari farovon bo‘lsin.
Xolmurod MAMAJONOV,
Farg‘ona shahar “Ummul quro” masjidi imom-xatibi