Luqmoni Hakim o‘g‘liga bunday nasihat qilgan ekan: “Ey, o‘g‘lim! Olimlar bilan hamnafas bo‘l, ustozlar orasida o‘tir, chunki Alloh taolo yeru osmonni suvi bilan obod qilganiday, qalblarni ham ilmu hikmat nuri bilan munavvar qiladi”.
Ilm-irfon tarqatish, yoshlarga ta’lim tarbiya berish naqadar ulug‘ fazilat va savobli ish ekani haqida Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda bunday deyilgan: “Darhaqiqat, insonlarga yaxshilik va ilmu ma’rifatni o‘rgatgan barcha ustozlarga barcha hayvonlar, hattoki dengizdagi baliqlar ham istig‘for aytadi”.
Inson hayotida bilimi, ma’rifati bilan jamiyat a’zolari o‘rtasida qadr-qimmat va obro‘ e’tiborga ega bo‘ladi, hatto Odam alayhissalomni barcha farishtalardan ham yuqori maqomga ko‘targan narsa ilm-ma’rifatdir.
Haq taolo Qur’oni karimda ilmli kishilarning va ustozlarning martabalari yuksak darajalarga ko‘tarilishini bayon qilib, shunday deydi: “Alloh sizlardan imon keltirgan va ilm ato etilgan zotlarni (baland) daraja (martaba)larga ko‘tarur. Alloh qilayotgan (barcha yaxshi va yomon) amallaringizdan xabardordir” (Mujodala, 11)..
Olimlik, ustozlik maqomi naqadar ulug‘ va bemisl ekani haqida janobi Payg‘ambarimiz bunday marhamat qilganlar: “Olimning boshqalardan ortiqligi oydin kechada oyning boshqa yulduzlardan ziyoda nurli ekaniga o‘xshaydi. Darhaqiqat, ulamolar payg‘ambarlarning merosxo‘rlaridir. Payg‘ambarlar o‘zlaridan keyin dinor ham, dirham ham meros qoldirmaganlar. Ular o‘zlaridan faqat ilmu ma’rifatni meros qilib qoldirishgan. Kim bu meros ilmni olgan bo‘lsa, u katta baxtu saodatni qo‘lga kiritibdi” (Imom Termiziy, Abu Dovud va Ibn Mojalar rivoyat qilgan).
Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhu Zayd ibn Sobit roziyallohu anhuning ulovi tizginini ushlab, unga minishiga yordam berib bunday deganlar: “Ulamolarga shunday xizmat qilishga buyurilganmiz. Agar shogird ulug‘lik sifatiga yetmay turib, undan faxrlanib kibrlansa, johildir. Zero, ilm-hikmat mo‘min kishining yo‘qotgan narsasidir, qachon topsa, uni olishga haqli”.
Hazrat Ali roziyallohu anhu ilm o‘rganuvchiga qarata shunday deganlar: “Ustozning sendagi haqlaridan biri – sen odamlarga ommatan salom berib, muallimga xos salom berishingdir. Uning ro‘baro‘sida o‘tirishing, uning huzurida qo‘ling bilan ishora etmasliging, ko‘zingni qismasliging, ustozga keragidan ziyoda savol bermasliging, javob berishida unga yordam bermasliging, agar xohlamasa, unga qayta-qayta savol bermasliging, ustoz turishga harakat qilganda uning kiyimlaridan ushlamasliging, uning sirlarini fosh etmasliging, ustoz huzurida biron-bir masalada xato qilishini hech qachon tilamasliging, ustoz agar nogoh adashsa, uzrini qabul etishing, ustozga qarata: “Men falonchi bunday deganini eshitdim” yoki “falonchi sizning xilofingizga gapirdi”, deb aytmasliging, ustoz huzurida biron-bir olimni tavsiflamasliging, uzun suhbatidan hech qachon malolga kelmasliging, ustoz xizmatidan o‘zingni olib qochmasliging lozim bo‘ladi. Ustozning biron yumushi chiqib qolsa, uni ado etish uchun barcha shogirdlar chopishadi. Ustoz go‘yo bir xurmo daraxtiga o‘xshaydiki, sen undan biron narsa tushishini poylab turasan”.
Sohibqiron Amir Temurning shunday gapi bor: “Ilm va dinning mashhur ustozlari o‘z maslahatlari bilan podshohlarga yordam berib kelishgan”.
Ustozlar barchamizning, xususan, shogirdlarning ehtiromiga loyiq bo‘lgan buyuk insonlardir. “Ilm bilan mustahkamlanmagan har qanday ulug‘likning oqibati xorlikdir”, degan ekan Ahnaf ibn Qays.
Hukamolardan biri shunday degan ekan: “Ota-onalar farzandlarini dunyodagi olovdan himoya qilishsa, ustozlar esa ularni oxirat olovi – do‘zaxdan muhofaza etishadi”.
Ilm toliblari va shogirdlar ham doimo ilmu ma’rifati ziyoda bo‘lish yo‘lida ustozlardan bilmaganlarini so‘rab-bilishda jiddiy harakat qilishlari lozim.
Muslim ATAYEV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo bo‘limi xodimi,
Tarix fanlari nomzodi
O‘MI Matbuot xizmati
Ramazon hayiti va Qurbon hayiti Islomning ikki ulug‘ bayramidir. Ularning har birida ulkan ma’naviy ma’nolar bo‘lib, musulmonlar hayotida alohida o‘rin tutadi. Xususan, Qurbon hayiti Islomda fidokorlik, sadoqat va bag‘rikenglik ramzi hisoblanadi.
Ushbu muqaddas bayram oldidan Davlatimiz rahbarining maxsus qarorlari qabul qilinishi, Ramazon va Qurbon hayiti sanalari dam olish kuni sifatida belgilanishi xalqimizning diniy ehtiyojlarini ta’minlash, milliy va diniy qadriyatlarni asrab-avaylash hamda ma’naviy birdamlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.
Qurbon hayiti Zulhijja oyining avvalgi o‘n kunida nishonlanadi. Ulamolar ta’kidlaganidek, Zulhijjaning avvalgi o‘n kuni Allohning eng mahbub kunlaridan biri bo‘lib, bu kunlarda qilinadigan amallar, ibodatlar, xayru saxovatlar juda ham ulug‘ hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo huzurida yaxshi amallar Zulhijjaning birinchi o‘n kunida qilinadigan amallardek afzalroq amal yo‘q”, — deb marhamat qilganlar. Shunday ekan, ushbu kunlarda yaxshi amallarga shoshilish, savobli ishlarga ulgurib qolish ayni muddaodir.
Qurbon hayitining fazilatlari amallaridan biri – qurbonlik qilish hisoblanadi. Qurbonlik, Islom dinida ahamiyati katta bo‘lgan amallardan biri bo‘lib, u Qurbon hayiti kunlarida Allohning roziligi uchun fidoiylik ifodasi o‘laroq jonliq so‘yishdir. Bu amal hazrati Ibrohim alayhissalom va payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga amal qilish, fidokorlik, sabr va taqvo kabi tushunchalarni ifoda etadi.
Qurbonlik qilish nafaqat insonning taqvosi, balki ijtimoiy mehr-oqibat, muhtojlarga g‘amxo‘rlik belgisidir. Qurbonlik go‘shti faqirlarga, qarindoshlarga, qo‘shnilarga tarqatilishi, ahillik va mehr-muhabbatni yanada mustahkamlaydi.
Qurbon hayiti — bu ahillik va mushtaraklikning ramzi bo‘lib, bu kunda musulmonlar o‘z qarindoshlari, qo‘shnilari, do‘stlarining holidan xabar oladilar, uzoqdagi yaqinlarini yo‘qlab borishga harakat qiladilar. Ayniqsa, keksa, bemor, yolg‘iz kishilar holidan xabar olish — dinimizda yuksak ajr hamda e’tiborga sazovor amal hisoblanadi.
Qurbon hayiti insonlarni bir-biriga yaqinlashtiradi, mehru shafqatni uyg‘otadi, bayram munosabati bilan ehson qilish, bolalar va keksalarni xursand qilish kabi amallar nafaqat shaxsiy savob, balki jamiyatdagi yaxshilik muhitini yanada mustahkamlaydi.
Bu kunda imkoni bor insonlar kam ta’minlangan oilalar, yetimlar, ehtiyojmandlar holidan xabar olib, ularga xursandchilik ulashsalar, bu amalning savobi beqiyosdir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minlarning o‘zaro do‘stliklari, rahm qilishlari va mehr ko‘rsatishlari xuddi bir jasadga o‘xshaydi. Undan bir a’zo xasta bo‘lsa, jasadning qolgani unga qo‘shilib bedor bo‘ladi va isitmalaydi”, — dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Azizlar, ayni kunlarda yurtimizdan 15 ming nafardan ziyod yurtdoshlarimiz Islomning besh ustunidan biri bo‘lgan Haj ibodatini ado etishga taraddud ko‘rmoqdalar. Ular orasida yuzlab nuroniylar, onalarimiz, ustoz va ziyolilar bor. Bu har bir yurtdoshimizning qalbida quvonch uyg‘otadi. Ayniqsa, mamlakatimiz rahbari muhtaram Prezidentimiz O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy hazrat bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilarimiz ahvolidan xabar olganelari, ularga muborak safarda to‘liq sharoit yaratilishi, Haj ibodatini xotirjam va mukammal ado etishlari uchun zarur ko‘mak va duolarini izhor etganlari katta voqea bo‘ldi.
Bu voqelik yurtimizda din va davlat munosabatlari yangi, barqaror va hamjihat zaminda qurilayotganidan dalolatdir. Bu – xalqimizning muqaddas qadriyatlariga hurmat, Islomning pok ta’limotiga bo‘lgan ehtirom namunasidir.
Bu kabi yuksak e’tiborlar yurtimizda din va davlat o‘rtasidagi muvozanatli munosabatning, xalqning e’tiqodi va qadriyatiga nisbatan hurmat va e’zozning amaliy namunasidir.
Muhtaram yurtdoshlar! Fursatdan foydalanib barchalaringizni iyd al-Azxo – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etaman. Yurtimiz tinchlikligi barqaror, xalqimiz totuvligi bardavom bo‘lsin, dinimiz yanada ravnaq topsin, xonadoningizdan fayzu baraka arimasin!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Ubaydulloh Abdullayev,
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi