Sayt test holatida ishlamoqda!
30 Aprel, 2025   |   2 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:53
Quyosh
05:22
Peshin
12:25
Asr
17:16
Shom
19:22
Xufton
20:45
Bismillah
30 Aprel, 2025, 2 Zulqa`da, 1446

Qur’on zabt etgan qalblar: Ali ibn Fuzaylning Qur’ondan ta’sirlangani

05.03.2018   8983   3 min.
Qur’on zabt etgan qalblar: Ali ibn Fuzaylning Qur’ondan ta’sirlangani

Suhayl ibn Abu Osim aytadi: “Salam al-Xavvosdan “Sizga Ali ibn Fuzaylning qanday vafot etgani haqidagi xabar kelganmi?” deb so‘rasam, u kishi: “Ha, kelgan. Bir kuni Ali kasal bo‘lib qoldi. Keyin biroz vaqt o‘tib tuzaldi.

Shu kunlarda Basra shahridan bir kishi mehmon bo‘lib kelgan edi. U odamning qiroati chiroyli edi. O‘sha qori Fuzayl ibn Iyoz yetib kelishidan oldin Alini ziyorat qilish uchun uning uyiga bordi. Bu voqeadan Fuzayl xabar topdi. U darhol bir kishini yoniga chorlab, “Tezda borib qoriga ayt, o‘g‘limning oldida tilovat qilmasin” deb tayinladi. Elchi yetib borgunicha, basralik mehmon Aliga mana bu oyatni tilovat qilib berayotgan edi:

 

وَلَوْ تَرَى إِذْ وُقِفُواْ عَلَى رَبِّهِمْ قَالَ أَلَيْسَ هَذَا بِالْحَقِّ قَالُواْ بَلَى وَرَبِّنَا قَالَ فَذُوقُواْ العَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ

 

“Allohning huzurida to‘xtatilganlarida, U: “Mana shu haq emasmi?!” deganida, “Robbimizga qasamki haqdir”, deganlarini, U: “Bas, kufr keltirganingiz uchun azobini cheking”, deyishini ko‘rsang edi” (An’om surasi, 30-oyat).

Ali oyatni eshitiboq qattiq baqirib, oh tortdi va behush bo‘lib yiqildi”.

Bu voqea “Al-vofiy bil vafoyot” asarida zikr qilingan.

 

Ya’qub ibn Yusuf Fuzaylning qadrdoni edi. U shunday hikoya qiladi:

“Fuzayl ibn Iyoz, agar ortida Ali yo‘q bo‘lsa, Qur’on tilovatiga berilib ketardi. Mahzun bo‘ladigan oyatlarni o‘qiyotganda, yonidagilarni mahzun kayfiyatga tushirib, qo‘rquv oyatlarini o‘qiyotganda, yonidagilarni qo‘rqitib o‘tar edi. Agar ortida o‘g‘li Ali o‘tirganini bilsa, o‘sha oyatlarda to‘xtamay o‘tib ketardi.

Bir kuni Qur’on o‘qir ekan, “Yonimda o‘g‘lim yo‘q”, degan gumon bilan berilib Qur’on o‘qidi.

قَالُوا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَيْنَا شِقْوَتُنَا وَكُنَّا قَوْماً ضَالِّينَ

 

“Ular: “Ey Robbimiz, badbaxtligimiz o‘zimizdan ustun kelib, zalolatga ketgan qavm bo‘lgan ekanmiz” (Mu’minun surasi, 106-oyat) oyatiga yetganida, Ali hushidan ketib yiqildi. Fuzayl o‘g‘li shu yerdaligini, hushidan ketganini bilgach, qiroatni tezlashtirdi. O‘sha yerdagilar Alining onasining oldiga borib, “Biz bilan borib, Alini hushiga keltir!” deyishdi. Onasi keldi va o‘g‘lining yuziga suv sepib hushiga keltirdi. Ali hushiga kelgach, eriga yuzlanib, “Siz bu bolaning qotilisiz” dedi. Oradan Alloh xohlaganicha muddat o‘tgach, Fuzayl yana orqasida Ali turganidan bexabar Qur’onni tilovat qila boshladi.

 

وَبَدَا لَهُم مِّنَ اللَّهِ مَا لَمْ يَكُونُوا يَحْتَسِبُونَ

 

“Va ularga Alloh tomonidan o‘zlari xayollariga ham keltirmagan narsalar zohir bo‘lur” (Zumar tsurasi, 47-oyat) oyatiga yetganida, Ali omonatni topshirib, yerga yiqildi. Alining yiqilganini bilgan otasi qiroatni tezlashtirib, yakunladi. O‘sha yerdagilar Alining vafot etganini bilishmadi. Yana hushidan ketdi deb o‘ylashdi. Onasining oldiga borib, “O‘g‘lingni hushiga keltir!” deyishdi. Onasi kelib, o‘g‘lining yuziga suv sepa boshladi. Qarasa, u Oxirat diyoriga ko‘chib bo‘lgan ekan”.

Bu voqeani Ibn Qudoma rahimahulloh “Tavvobiyn” (“Tavba qiluvchilar”) nomli asarda rivoyat qilgan.

 

 

Abu Is'hoq Sa’labiyning “Qotla-l-Qur’an” nomli

asaridan Nozimjon Iminjonov tarjimasi

O‘MI Matbuot xizmati

Qur'oni karim
Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘zbekistonda Imom Moturidiy ilmiy merosiga yuksak e’tibor qaratilmoqda

28.04.2025   4655   3 min.
O‘zbekistonda Imom Moturidiy ilmiy merosiga yuksak e’tibor qaratilmoqda

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qarori jahon ilmiy jamoatchiligi, ayniqsa turkiy davlatlarda alohida quvonch va xursandchilik bilan kutib olinmoqda.

Jumladan, turkiyalik moturidiyshunos olim va mutaxassislar ushbu tashabbusni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim qaror sifatida baholamoqdalar. Anqara Yildirim Boyazid universiteti professori, doktor Ahmad Yildirim tomonidan e’lon qilingan maqola fikrimizning yorqin dalili bo‘la oladi. Maqolada yurtboshimiz qabul qilgan mazkur qaror buyuk mutafakkir ajdodlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, qayta tiklash va uni jahon hamjamiyatiga tanitish yo‘lidagi muhim qadam sifatida e’tirof etilgan.

Maqolada Imom Moturidiyning islom tafakkuri tarixida tutgan o‘rni alohida ta’kidlangan. Unda bayon etilishicha, Imom Moturidiy ilmiy merosi bugungi globallashuv davri muammolarini hal etishda muhim o‘rin tutadi. Imom Moturidiy o‘z davrida nafaqat diniy, balki falsafiy, axloqiy va ijtimoiy masalalarni ham qamrab olgan mukammal tizimni yaratgan. Moturidiylik ta’limoti asosan aql va hikmatga tayangan holda, insonning axloqiy mas’uliyatiga urg‘u qaratadi.  

Ahmad Yildirimning ta’kidlashicha, Imom Moturidiyning hikmatga asoslangan tafakkur tizimi bugungi kun odami hayotdan ma’no izlash jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan muammolarga ham yechim bera oladi. Maqolada e’tirof etilgan so‘zlar e’tiborga molik: “Imom Moturidiyning bugungi kunimiz uchun ham ahamiyatli bo‘lgan qarashlarini yanada chuqurroq o‘rganish, ularni yuzaga chiqarib, insoniyat taraqqiyotiga safarbar qilish lozim. Shundan kelib chiqqan holda maxsus tadqiqotlar zarurligi ayni haqiqatdir. Mana shuni anglagan holda O‘zbekistonda 2025 yil Imom Moturidiyning 1155 yilligini nishonlash yili deb e’lon qilindi”.

Shuningdek, Ahmad Yildirim O‘zbekiston Prezidentining “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq amalga oshiriladigan ishlar, jumladan, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish, talabalar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha musobaqa va davra suhbatlarini tashkil etish, moturidiylik allomalari hayoti va ilmiy merosiga oid xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan noyob qo‘lyozma va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash hamda ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish kabi tadbirlarni ham alohida e’tirof etgan.

Ahmad Yildirim o‘z maqolasini quyidagicha yakunlaydi: “O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylarining oqilona rahbarligi hamda 2025 yilda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga oid qarori ortidan Movarounnahrda Islom sivilizatsiyasi tarixini o‘zgartirgan allomalarning avvalgi safida turuvchi Imom Moturidiyni xotirlash va uning fikrlarini qayta jonlantirish, yosh avlodni adashgan mutaassib oqimlar tuzog‘iga tushib qolishining oldini olish, shuningdek, insoniyatga bugungi kunda odamlar o‘tmishdagidan ko‘ra ko‘proq muhtoj bo‘lgan tinchlik, bag‘rikenglik va yuksak ishonch madaniyatini taqdim etadigan yangi Islom sivilizatsiyasi binosini barpo etish yo‘lida yana bir muhim qadam qo‘yilgan bo‘ladi”.

O‘zA

MAQOLA