«O‘lim kelib, u: «Robbim, meni ozgina muddatga (hayotda) qoldirsang, xayr-sadaqa qilib, solih (banda)lardan bo‘lardim», deb qolmasingizdan avval Biz sizlarga rizq qilib bergan narsalardan infoq-ehson qilingiz! Alloh ajal kelganda hech bir jonni (vafot etdirmasdan) qoldirmas. Alloh qilayotgan amallaringizdan xabardordir» (Munofiqun surasi, 10-11-oyatlar).

Darhaqiqat, umr o‘tkinchi. Shuning uchun uni botil yo‘lda zoye qilmaslik, g‘animat kunlarni johillik bilan o‘tkazmaslik zarur. Farzandlarni yetim, ayollarni tul qoldiradigan, akani ukadan, boyni moldan judo qilib, hayot lazzatlarini kesadigan o‘limni esda tutishgina to‘g‘ri yo‘lda yurish mezonidir. Boyligini turli shahvoniy istaklarga sarflab, umrini behuda o‘tkazayotganlar o‘limni unutganlardir.
Hadisi sharifda: «Ibrat uchun o‘lim, mashg‘ulot uchun ibodat, to‘g‘rilik uchun ishonch kifoyadir», deyilgan.

Bizdan so‘ng o‘zga ummat, Muhammad alayhissalomdan keyin hargiz boshqa payg‘ambar kelmaydi. O‘tib ketganlar keyingilarni kutmoqda. O‘lim ostonasida turganda na hasrat-nadomat, na bola-chaqayu va na molu dunyo foyda bermaydi. Inson ko‘z ochib-yumguncha ham, olgan nafasini qaytib chiqargunicha ham o‘limdan omon bo‘lmaydi. Azroil kelganda uni biror qo‘riqchi, biror posbon to‘xtata olmaydi. Ajal paymonasi qasd qilgan kishisiga yetmasdan qolmaydi.
Shuning uchun toki inson tirik ekan, libosni toza tutishga intilgandek, ruhni poklashga, dinni asrashga harakat qilmog‘i kerak. Bo‘sh qop tik turmaydi deyishadi. Safarga chiqqan odam yo‘l uchun kerakli narsalarini – kiyim-kechagini, ozuqasini jomadoniga yuklab oladi. Shunday ekan, nega endi oxirat uchun ozuqa to‘plashga intilmaymiz?
Shu vaqtgacha ajal domidan qutulgan kishi yo‘q. O‘lim ota-onaga ham, bolaga ham rahm qilib o‘tirmaydi. Ammo amallarimiz xuddi mangu yashaydigandek. O‘limga bo‘lgan ishonchimiz gumonga, qayta tirilishga bo‘lgan iymonimiz esa bo‘htonga aralashib qolmayaptimikin?
Solih zotlardan biri ko‘rgan tushini shunday bayon qiladi: «Bir kishi kiyik quvmoqda, u esa tutqich bermay qochmoqda. Ikkisining ketidan bahaybat arslon ham tushdi. Kishi arslonning kelayotganini sezib tursa-da, unga parvo qilmay, o‘ljasining ketidan yugurmoqda. Unga yetay-yetay deganda arslon orqadan yetib olib, uni halok qildi. Kiyik esa uning o‘limiga nazar ham solmay yurishda davom etaverdi. Negadir arslon kiyikning ketidan tushmadi. Sal o‘tmay o‘sha kiyikning orqasidan boshqa odam tushdi. Arslon uni ham quvib yetib, halok qildi. So‘ng yana birov kiyikning ortidan yugurdi. U ham maqsadiga yetmay, arslon changalida jon taslim etdi. Shu yo‘sinda kiyikning ketidan tushgan odamlarning birortasi uni tuta olmay, arslonga yemish bo‘laverdi. Kiyik esa hamon tirik, sakrashda, yugurishda davom etmoqda. Buni tushunmay lol qolib turganimda arslon menga qarab: «Nimadan ajablanasan? Mening kimligimni, kiyikning nimaligini tushunmading shekilli? Men o‘lim farishtasi – Azroilman. Kiyik esa dunyo. Uni quvlayotgan odamlar – dunyo ilinjida boylik ketidan yugurib, o‘limdan qochmoqchi bo‘lganlar. Men ularni birma-bir tutib, jonini olaveraman», dedi».

Har bir inson bir kun kelib, o‘lim eshigidan kirishi muqarrar. Eshikning narigi tomonida nimalar bo‘lishi esa faqat Parvardigorgagina ayon. Ammo bir narsa aniq – to‘g‘ri yashaganlar ne’matli hayotga, xilof ishni tutganlar jahannamga mahkumdir. Allohning do‘stlari vafot etib, jannatga kirsalar, U Zotning dushmanlari abadul abad jahannam azobidadir.

Iso alayhissalom huzurida o‘lim zikr qilinsa, uning qo‘rqinchi sabab badanlaridan ter tomardi. Iso alayhissalomdek payg‘ambar shu kuyga tushgan ekan, bizning ko‘zimiz nega namlanmaydi? Badanning sog‘ligi, boylikning ko‘pligi, umrning yoshligiga ishonmang. O‘lim farishtasi kichikka izzat, kattaga hurmat qilib o‘tirmay, o‘z ishini bajarib ketaveradi.

Azroil alayhissalom kelganda inson unga: «Menga imkoniyat ber, yana ozgina, hech bo‘lmasa biror kun yashay»,  deydi. Azroil: «Ey g‘ofil banda, kunlaringni yashab bo‘lgansan»,  deb javob beradi. «Biror soat imkoniyat ber», desa, «Soatlaring tamom bo‘lgan»,  deydi. «Biror og‘iz gapiray, oilamga holatimni tushuntiray»,  desa, «Barcha gapingni aytib tugatgansan», deb, jonini sug‘urib oladi.
Inson nima uchun yaralgan bo‘lsa, shunga tayyorgarlik ko‘rishi zarur. Chunki Alloh taolo hech bir bandani bekorga yaratmagan. Inson ibodat uchun yaratilgan. Bandalar toatga kuch olishi uchun Parvardigor ularga rizq berib turadi. Ammo dunyo bir kun kelib, zavolga uchrashi tabiiy. Bu dunyo – imtihon diyori. O‘lim esa ushbu imtihondan muvaffaqiyatli o‘tganlar uchun rohat bo‘lsa, yiqilganlar uchun halokatdir.

Erkin QUDRATOV,

Mir Arab o‘rta maxsus islom bilim yurti mudarrisi

O‘MI Matbuot xizmati