1 mart kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasi fondida saqlanayotgan tarixchi-manbashunos olim Komilxon Kattayevning “Tasavvuf allomalari” nomli kitobi taqdimoti bo‘lib o‘tdi. Unda tasavvuf olimlari, professor-o‘qituvchilar, ulamolar, imom-xatiblar va talaba-yoshlar ishtirok etdi.
Tadbir avvalida Qur’oni karim oyatlaridan tilovat va duo qilinib, so‘ng muallif Komilxon Kattayevga so‘z berildi. Muallif mazkur kitobning yozilish tarixi, ustozlarning beqiyos ko‘magi, keltirilgan ma’lumotlar ilmiy asosga ega ekani, asarda keltirilgan aziz avliyolar haqida ma’lumot berdi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Shayx Abdulaziz Mansur “Tasavvuf allomalari” kitobi haqida gapirar ekan, muallif ushbu kitobni yozishda juda ko‘p mehnat qilgani, soha mutaxassislari va tarixiy manbalarga murojaat etganini bildirdi. Imom Termiziy xalqaro ilmiy- tadqiqot markazi direktori, tarix fanlari doktori, professor Ubaydulla Uvatov yurtimizdan yetishib chiqqan allomalarning qabrlarini topishda Komilxon Kattayev juda katta hissa qo‘shganini ma’lum qildi. Jumladan, Imom Moturidiy va Burhoniddin Marg‘inoniy kabi ko‘plab allomalarning qabrlarini topishda ishtirok etganini aytib o‘tdi.
O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi Til va adabiyot institutining katta ilmiy xodimi Sayfiddin Sayfulloh tarixchi-manbashunos olim Komilxon Kattayevning “Tasavvuf allomalari” kitobida ulug‘ avliyolar va orif zotlarning hayoti va ijodi qalamga olingani, mamlakatimiz taraqqiyotining yangi davrida ma’naviy merosimizga yangicha yondoshish tufayli tasavvuf allomalariga bo‘lgan e’tibor katta bo‘layotganini bildirdi. Endilikda ularning ilmiy-ma’rifiy meroslarini o‘rganish, hayotga tatbiq etish ulkan ijobiy natijalarni berishini alohida ta’kidladi.
Shuningdek, tadbirda professor o‘qituvchilar, soha mutaxassislari ham so‘zga chiqib, muallifning ijodiga ulkan muvaffaqiyatlar tilashdi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati
Bu mavzuda salaflarimizdan kelgan bir qancha ta’sirli rivoyatlar bor. Quyida ularning ayrimlarini keltiraman:
1. Shaqiq Balxiy rahimahulloh aytadi:
"Men xushu’ni Isroil ibn Yunusdan o‘rgandim. Biz uning atrofida edik, u o‘ng tomonida kim bor, chap tomonida kim borligini bilmasdi — oxirat haqida tafakkur qilardi".
2. Yusuf ibn Asbat rahimahulloh aytadi:
"Sufyon ibn Uyayna rahimahulloh menga xufton namozidan so‘ng: "Tahorat idishini (obdasta) bergin", dedi. Unga berdim. U o‘ng qo‘li bilan olib, chap qo‘lini o‘ng qo‘lining ustiga qo‘ydi va tafakkurga cho‘mdi. Men uxlab qoldim, so‘ng saharda turdim — qarasam, idish hali ham qo‘lida. "Tong otdi", dedim. U esa bunday dedi: "Sen idishni bergan paytingdan buyon shu holda oxirat haqida tafakkur qildim".
3. Abdulloh ibn Muborak rahimahullohdan rivoyat:
U Suhayl ibn Adiyni sukunatda, tafakkurda ko‘rib:
"Qaysi nuqtaga yetding?" deb so‘radi.
U: "Sirot ko‘prigidaman", deb javob berdi.
4. Muhammad ibn Vase’ rahimahullohdan rivoyat:
Basralik bir kishi Abu Zarr vafotidan keyin uning xotini Ummu Zarrga borib, uning ibodatini so‘radi. U bunday dedi: "Abu Zarr kun bo‘yi uyning bir chetida tafakkur qilib o‘tirardi".
5. Ummu Dardo (Abu Dardoning xotini) aytadi:
"Abu Dardo roziyallohu anhuning eng afzal ibodati — tafakkur va ibrat olish edi".
6. Sirriy Saqatiy rahimahulloh aytadi:
"Har kuni burnimga qarayman — yuzim qorayganmi, deb. Tanish joyda o‘lishni yoqtirmayman — yer meni qabul qilmay qo‘ysa, sharmanda bo‘lishdan qo‘rqaman".
7. Abu Shurayh rahimahulloh haqida:
Bir kuni u yurib ketayotgan edi, to‘xtab, ko‘ylagini boshiga tashlab, yig‘lashga tushdi.
Uni ko‘rib: "Nima uchun yig‘layapsan?" deb so‘rashdi.
U bunday javob berdi: "O‘tgan umrimni, kam amalimni, yaqinlashgan ajalimni tafakkur qildim".
8. Umar ibn Xattob roziyallohu anhu bir kuni yig‘ladi. Sababini so‘rashdi. U bunday dedi: "Dunyo va uning shahvatlari haqida o‘yladim. Ular tugamay turib, achchiq alam bilan almashadi. Agar buning o‘zida ibrat bo‘lmasa ham, aqlli kishi uchun unda pand nasihat bor. Endi o‘z holingizga qarang, ahli oilangiz, yaxshi ko‘rgan kishilaringiz bilan bugun jam bo‘lib turibsiz, ertagachi? Ertaga esa, albatta ulardan ajralish bor".
9. Dovud Toiy rahimahullohning holati:
U to‘lin oy kechasi uyning tomiga chiqdi. Osmonga qarab Osmon va yerning yaratilishi haqida tafakkurga cho‘mdi va yig‘lay boshladi. Shunchalik qattiq ta’sirlandiki, tomdan qo‘shnisining hovlisiga yiqilib tushganini sezmay qoldi. Qo‘shni uni o‘g‘ri deb o‘ylab, qilichiga yopishdi. Ammo kelib qarasa — Dovud ekan. "Qanday qilib tomdan tushib ketding?" - deb so‘radi. Dovud: "Qanday yiqilganimni sezganim yo‘q", deb javob berdi.
10. Sufyon Savriy rahimahulloh haqida:
U do‘stlari bilan o‘tirgan edi, chiroq o‘chib qoldi. Hamma yoqni zulmat qopladi. Keyin chiroqni yoqishdi. Qarasalar, Sufyonning ko‘zlaridan oqayotgan yoshi yuzi yuvyapti. Undan: "Senga nima bo‘ldi, nega yig‘layapsan?" deb so‘rashdi.
U: "Shu onda qabr zulmatini esladim…", deb javob berdi.
Xulosa:
Salafi solihlar har bir holatda tafakkur qilganlar — taom yeganda, yurganda, yotganda, hatto suv idishini ushlab turgan paytda ham oxiratni eslab yig‘lardilar. Ular uchun tafakkur — ibodatning qalbi edi.
Homidjon qori ISHMATBЕKOV