Alloh behisob hamdlar bo'lsin shunday tinch, osoyishta va imkoniyatlari keng Vatanda hayot kechirmoqdamiz. Qisqa vaqt oralig'ida yurtimizni dunyo tanidi. Buning barchasi yurtimizda olib borilayotgan adolatli, keng ko'lamli islohotlar natijasi va Robbimizning berayotgan barakasi tufayli. Alloh taolo insoniyatga qanday ne'mat bergan bo'lsa, hammasini hisobini so'rashi muborak kitoblarimizda bayon qilishgan.
Albatta isloxotlar jamiyatdagi ma'lum kamchiliklarga barham berish, adolat o'rnatish uchun o'tkaziladi. Natijada jamiyatda har jihatdan sog'lom muhit paydo bo'la boshlaydi. Hozirgi yashab turgan jamiyatimizda yutuqlar bilan bir qatorda ko'plab turli kamchiliklar mavjud ekanini ham inkor qilmasligimiz kerak. Bu kamchilik, nuqsonlarni bartaraf qilish uchun aholi orasida ko'plab targ'ibot-tushuntirish ma'naviy-ma'rifiy tadbirlar o'tkazib kelinmoqda va sezilarli ijobiy natijalar ham ko'zga tanlanmoqda.
Yana shunday bir vosita borki, agar inson unga amal qilishda mahkam bo'lsa, jamiyat o'z o'zidan salohitli tomonga o'zgarib boradi. Bu vosita sunnati nabaviydir. Nabiy sollallohu alayhi va sallamdan etib kelgan barcha hadislarning mohiyati avvalo jamiyatni yaxshi tomonga o'zgartirishdir. Bir hadis misolida buni ko'rib chiqsak.
Uboda ibn Somit roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Menga o'z nafslaringiz haqidan oltita narsaga kafillik bering, men ham sizlarga jannat kafolatini beraman.
E'tibor berilsa bu hadisda saqlanishlik ma'nosida sanab o'tilgan amallar har qanday o'zini madaniyatli, namunali deb hisoblaydigan jamiyatda ham qo'llab-quvvatlanadi.
Jamiyat har jihatdan sog'lom bo'lishi inson o'zini isloh qilishiga ham bog'liq. Birgina yuqoridagi hadisni insonlar o'z hayotiga tadbiq qilishi bilan yashab turgan jamiyatida kuzatilayotgan firibgarlik, tovlamachilik, omonatga xiyonat, fahsh ishlar, o'g'rilik va boshqa shu kabi buzuqliklarni isloh qilishligi mumkin bo'ladi. Demak, biz insonlarga sof sunnatdagi amallarini etkazsak yoki o'z hayotimizga tadbiq qilib namuna bo'lsak, jamiyatimizda xozirda muammoli vaziyat deya ta'kidlanayotgan holatlardan asta-sekin qutilib, ma'daniy-axloqiy, insoniy jihatdan ijobiy natijalar ko'rsatkichlarini yanada yuqori ko'targan bo'lar edik.
Toshkent islom instituti 3-kurs
talabasi Nodirbek Nishonov
Al-Kisoiy al-Kufiy 119/737 yil Kufada dunyoga kelgan.
To‘liq ismi: Ali ibn Hamza ibn Abdulloh ibn Bahman ibn Fayruzm al-Kisoiy al-Kufiy. Imom al-Kisoiy yoshligida ilm o‘rganishga juda intilardi, lekin boshlang‘ich davrda muvaffaqiyat qozona olmasdi. Bir safar Qur’onni yod olishda qiynalgach, ustoziga: “Men hech narsani yodlay olmayapman, charchadim”, dedi.
Ustoz unga sabr qilishni va Qur’onning barakasiga ishonishni tavsiya qildi. Shundan so‘ng, Imom al-Kisoiy sabr bilan harakat qilib, Qur’onni mukammal yod oldi va keyinchalik mashhur qiroat imomlaridan biri bo‘ldi. Bu voqea sabr va mehnatning samarasini eslatadi.
Hayoti: Al-Kisoiy Kufada tug‘ilgan va tilshunoslikda ham, qiroatda ham yuqori maqomga ega bo‘lgan. Undan nega «Kisoiy» deb nom olganligi haqida so‘rashganida u, – "chunki men hajda kisoda (kiyimda) ehrom bog‘laganman", deb javob bergan ekan. U asli fors bo‘lib, Bani Asad qabilasining qullaridan edi.
Ilmiy faoliyati: Uning asosiy ustozlari Hamza al-Kufiy va boshqa yirik qiroatchilar bo‘lgan. Bundan tashqari Kufa maktabini asoschisi hisoblanadi.
Muoz al-Harro va Abu Ja’far Ruasiylarda nahvdan tahsil oldi. Ular-dagi ilmlarni olib bo‘lib, ulardan qoniqmay qolgach, Basraga kelib Iso ibn Umar, Abu Amr ibn al-Alo va Al-Xalil ibn Ahmaddan ilm o‘rgangan. Qiroatni esa Sho‘ba ibn Hajjojdan ta’lim olgan.
U zot juda ko‘p asarlar ham yozgan: "Kitab muxtasar fi an-nahv" (Nahvga oid qisqa bo‘lgan kitob), "Kitab al-hudud fi an-nahv" (Nahvdagi hadlar oid kitob), "Kitob al-qiroat (Qiroatga doir kitob)", "Kitab al-adad (Sonlarga doir kitob)", "Kitab ixtilaf al-adad (Sonlarning ixtilofiga oid kitob)", "Kitab al-huruf (Harflarga oid kitob)", "Kitab maoniy al-Qur’an (Qur’on ma’nolari haqidagi kitob)" kabi ko‘plab kitoblar yozgan.
Nahvdan Farro uning xos shogirdlaridan hisoblanadi.
Kisoiy 189/805 yil Roy shahrida vafot etgan.
Matkarimov Nurmuhammad,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.