Alloh taolo marhamat qilib aytadi: «Ularning yonboshlari o‘rin-to‘shakka yetmaydi» (Sajda surasi, 16-oyat).
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilinadi: «Kechalari qoim bo‘lingiz! Zero, kechasi turish sizlardan avvalgi solihlarning odatlaridan edi. U Parvardigoringizga yaqin qiladi. Yomonliklarning mag‘firat bo‘lishiga olib keladi va yaramasliklardan qaytaradi» (Imom Termiziy rivoyati).
Hasan Basriy aytadilar: «Kechasida turib o‘qilgan namozdan ham og‘irroq ibodatni bilmayman». Undan so‘rashdi: «Nima uchun kechasi turib tahajjud o‘quvchilarning yuzlari odamlar orasida eng go‘zalidir?» U zot javob berdilar: «Ular tunda Rahmon bilan yolg‘iz qolishadi va Alloh ularga O‘z nuridan in’om etadi».
Biling! Kechada qoim bo‘lish juda og‘ir, magaram, qoim bo‘lish shartlari muyassar bo‘lgan kishigina kechalari turishga muvaffaq bo‘ladi.
Bu sabablarning ba’zilari zohiriy, ba’zilari botiniydir.
Zohiriy sabablar:
– Ko‘p taom yemaslik. Ba’zilar aytadi: «Ey muridlar jamoasi! Ziyoda taom yesangizlar, ortiqcha suv ichasizlar, bas, ko‘p uxlaysizlar. Natijada ortiqcha pandu pushaymon bo‘lasizlar».
– Og‘ir ish bilan kunduzi o‘zini toliqtirmaslik.
– Kunduzi qaylula – bir oz orom olishni tark etmaslik. Zero, u kechasi qoim bo‘lishda yordam beradi.
– Gunohlardan ehtiyot bo‘lish. Imom Savriy aytadi: «Bir gunohim sababidan besh oy kechalari turishdan mahrum bo‘ldim».
Botiniy sabablar:
– Musulmonlarga hasad etishdan qalbning salim bo‘lishi. Qalbni bid’at va zalolatdan xoli etish. Ortiqcha dunyo hojatidan qalbni e’tiroz etish.
– Doimiy xavf – umidning ozligi qalbda bo‘lishi.
– Kechasi qoim bo‘lish fazlini bilish.
– Alloh yo‘lidagi muhabbat va iymon quvvati eng sharafli boislardandir, chunki Parvardigorga munojot etuvchi kechasi qoim bo‘lsa, U Zot hozir va unga shohiddir. Bas, munojoti uni tun bo‘yi rag‘batlantiradi.
Abu Sulaymon rahmatullohi alayh aytadilar: «Tun ahli o‘z kechalarida o‘z dilxushligida bo‘lgan o‘yin ahlidan ko‘ra ko‘proq lazzatda bo‘ladilar. Tun bo‘lmasa, dunyoda yashashni istamas edim».
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: «Kechada duolar ijobat bo‘ladigan shunday bir soat borki, agar musulmon bandaning duosi shu soatga to‘g‘ri kelib qolsa, tilagan yaxshi tilagini Alloh unga ato etadi. Bu soat har tunda bo‘ladi», deb marhamat qildilar (Imom Muslim rivoyati).
Kimning kechasi qoim bo‘lib ado etadigan ibodati bo‘lsa, uni tark etishdan ehtiyot bo‘lsin. Ikki «Sahih»da rivoyat bo‘lganki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Abdulloh ibn Amrga bunday deb marhamat qildilar: «Kechasi qoim bo‘lib, so‘ng unda turishni tark etgan falonchiga o‘xshama».
Mirsobit VOHIDOV,
Toshkent viloyati Piskent tumani «Mulla Bo‘ta Qozi»
jome masjidi imom-xatibi
O‘MI Matbuot xizmati
"Li iylafi quraysh" surasi, Quraysh qabilasiga berilgan ne’matlarga urg‘u beradi.
Bu suraning nozil bo‘lishi sababini o‘rganganda, Allohdan yanada qo‘rqish hissi paydo bo‘ladi. Bu sura hayotdagi muhim muammolardan biri - ne’matga odatlanib, uni qadrsizlantirish haqidadir.
Alloh qurayshliklarni ikki mavsum - qish va yozdagi savdo safarlari orqali tirikchiliklarining yaxshi ketishiga odatlanib qolganliklari, lekin ular bu ne’matlarning haqiqiy Egasini tan olib, shukr qilmaganlarini aytadi.
Johiliyat davrida Quraysh qabilasi faqirlik va ocharchilikda yashagan, hayotlari juda nochor va qiyin bo‘lgan. Hattoki, qashshoqlik kuchayganida, ba’zilar o‘z oilasini olib, “xubo” deb atalgan joyga borishar va o‘sha yerda ochlikdan hammasi halok bo‘lguniga qadar qolishardi. Bu odat johiliyat davrida “i’tifar” deb nomlanar edi.
Makkaning katta tojirlaridan bo‘lgan Hoshim ibn Abdumanofga bir kuni Bani Mahzum qabilasining barcha a’zolari juda qattiq ochlikda qolib, halok bo‘lish arafasida ekani haqidagi xabar yetadi. U Allohning bayti Ka’baning xizmatida turgan odamlarning shunday qashshoqlik va o‘ta johilona ahvolda ekanliklaridan o‘kindi va qattiq g‘azablandi.
Shu sababdan Hoshim ibn Abdumanof bu yomon odatni o‘zgartirishga qaror qildi va quyidagilarni amalga oshirdi:
– Sizlar Allohning baytini xizmatida bo‘laturib butun arablarga o‘zingizni sharmanda qiladigan yomon odatlarni joriy qilgansizlar, dedi va bir qabilani bir nechta urug‘larga bo‘lib tashladi. Har bir urug‘dagi boy kishilardan o‘z qarindoshlari bilan mol-mulkini teng bo‘lishishni talab qildi. Shunday qilib, kambag‘al ham boy bilan teng bo‘ldi.
Shundan keyin u Quraysh qabilasiga tijorat usullarini o‘rgatdi va ularni yilda ikki marta tijorat safariga chiqish yo‘llarini belgilab berdi. Yozda meva-sabzavotlar savdosi uchun Shomga, qishda esa, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari savdosi uchun Yamanga safarlarini tashkil qildi.
Shunday qilib, Shom va Yamanning barakasi Makkaga olib kelindi va qurayshliklarning iqtisodiy holati yaxshilandi. Shu bilan birga, “i’tifar” odati ham yo‘q bo‘ldi. Biroq, vaqt o‘tishi bilan Quraysh qabilasi Allohning bu ne’matlariga shukr qilish o‘rniga, ularga odatlanib qoldi va ne’matni qadrlamay qo‘ydi. Ne’matga noshukurlik qilish – bu unga odatlanib, uni ne’mat deb bilmaslikdir.
Quraysh qabilasi Alloh tomonidan tushirilgan ne’matlarga odatlanib, uni qadrsizlantirgani uchun Alloh ularga bu surani tushirdi: "Mana shu Bayt (Ka’ba)ning Parvardigoriga (shukrona uchun) ibodat qilsinlar. Zero, U ularni ochlikdan (qutqarib) to‘ydirdi va xavfu xatardan omon qildi".
Homidjon domla ISHMATBЕKOV