Alloh taolo marhamat qilib aytadi: «Ularning yonboshlari o‘rin-to‘shakka yetmaydi» (Sajda surasi, 16-oyat).
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilinadi: «Kechalari qoim bo‘lingiz! Zero, kechasi turish sizlardan avvalgi solihlarning odatlaridan edi. U Parvardigoringizga yaqin qiladi. Yomonliklarning mag‘firat bo‘lishiga olib keladi va yaramasliklardan qaytaradi» (Imom Termiziy rivoyati).
Hasan Basriy aytadilar: «Kechasida turib o‘qilgan namozdan ham og‘irroq ibodatni bilmayman». Undan so‘rashdi: «Nima uchun kechasi turib tahajjud o‘quvchilarning yuzlari odamlar orasida eng go‘zalidir?» U zot javob berdilar: «Ular tunda Rahmon bilan yolg‘iz qolishadi va Alloh ularga O‘z nuridan in’om etadi».
Biling! Kechada qoim bo‘lish juda og‘ir, magaram, qoim bo‘lish shartlari muyassar bo‘lgan kishigina kechalari turishga muvaffaq bo‘ladi.
Bu sabablarning ba’zilari zohiriy, ba’zilari botiniydir.
Zohiriy sabablar:
– Ko‘p taom yemaslik. Ba’zilar aytadi: «Ey muridlar jamoasi! Ziyoda taom yesangizlar, ortiqcha suv ichasizlar, bas, ko‘p uxlaysizlar. Natijada ortiqcha pandu pushaymon bo‘lasizlar».
– Og‘ir ish bilan kunduzi o‘zini toliqtirmaslik.
– Kunduzi qaylula – bir oz orom olishni tark etmaslik. Zero, u kechasi qoim bo‘lishda yordam beradi.
– Gunohlardan ehtiyot bo‘lish. Imom Savriy aytadi: «Bir gunohim sababidan besh oy kechalari turishdan mahrum bo‘ldim».
Botiniy sabablar:
– Musulmonlarga hasad etishdan qalbning salim bo‘lishi. Qalbni bid’at va zalolatdan xoli etish. Ortiqcha dunyo hojatidan qalbni e’tiroz etish.
– Doimiy xavf – umidning ozligi qalbda bo‘lishi.
– Kechasi qoim bo‘lish fazlini bilish.
– Alloh yo‘lidagi muhabbat va iymon quvvati eng sharafli boislardandir, chunki Parvardigorga munojot etuvchi kechasi qoim bo‘lsa, U Zot hozir va unga shohiddir. Bas, munojoti uni tun bo‘yi rag‘batlantiradi.
Abu Sulaymon rahmatullohi alayh aytadilar: «Tun ahli o‘z kechalarida o‘z dilxushligida bo‘lgan o‘yin ahlidan ko‘ra ko‘proq lazzatda bo‘ladilar. Tun bo‘lmasa, dunyoda yashashni istamas edim».
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: «Kechada duolar ijobat bo‘ladigan shunday bir soat borki, agar musulmon bandaning duosi shu soatga to‘g‘ri kelib qolsa, tilagan yaxshi tilagini Alloh unga ato etadi. Bu soat har tunda bo‘ladi», deb marhamat qildilar (Imom Muslim rivoyati).
Kimning kechasi qoim bo‘lib ado etadigan ibodati bo‘lsa, uni tark etishdan ehtiyot bo‘lsin. Ikki «Sahih»da rivoyat bo‘lganki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Abdulloh ibn Amrga bunday deb marhamat qildilar: «Kechasi qoim bo‘lib, so‘ng unda turishni tark etgan falonchiga o‘xshama».
Mirsobit VOHIDOV,
Toshkent viloyati Piskent tumani «Mulla Bo‘ta Qozi»
jome masjidi imom-xatibi
O‘MI Matbuot xizmati
Dunyo ilm-fan rivojida Islom ma’rifati va madaniyatining o‘rni beqiyosdir. Ko‘plab allomalar va ulamolarning ma’naviy-ilmiy asarlari o‘z davridan hozirgi vaqtgacha ahamiyatini yo‘qotmasdan ilm-fan taraqqiyotiga muhim manba sifatida e’tirof etib kelinmoqda. Umumjahon e’zozlagan olimlar va ulamolar Bog‘dod, Damashq, Samarkand, Buxoro, Granada va Tripoli kabi shaharlarda yashab ijod qilganlar. Ular: Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Dorimiy, Imom Moturidiy, Mahmud Zamahshariy kabi ulamolar dinimiz rivojiga hissa qo‘shgan. Abbosiylar davridan boshlab Tripoli shahri mana bir necha asrdirki ilm-fan markazi bo‘lib qolmoqda. Fotimiylar davrida esa Tripoli shahri poytaxt bo‘ldi. Halifa Ibn Ammor Tripolini ilm markaziga aylantirdi va o‘z davrining eng yirik kutubxonalaridan biri ochildi. Manbalarga ko‘ra unda yuz ming jild kitob mavjud edi. Uning davrida olimlar, ulamolar va yozuvchilar ulug‘langan. Ularga g‘amxo‘rlik qilingan va alohida halifa e’tirofida bo‘lishgan.
Hozirgi kunda ham Tripolida nufuzli xalqaro tashkilotlar, universitetlar, kutubxonalar va ilmiy tadqiqot markazlari faoliyat yuritib kelmoqda. Shahar ulamolar, olimlar, tadqiqotchilar va talabalar bilan gavjum. Poytaxtning o‘zida 100 dan ko‘p nufuzli universitetlar mavjud. Tripoli universiteti esa o‘zida ham diniy va dunyoviy ilmlarni jamlagani bilan boshqa universitetlardan ajralib turadi. Ushbu dargoh “200 nufuzli Islom universitetlari” ro‘yxatiga kiritilgan. Tripoli universiteti 1957 yilda tashkil etilgan bo‘lib, hozirgi kunda 70 000 dan ortiq talabalar bu dargohda ta’lim olib kelishmoqda. U turli yo‘nalishdagi 20 ta kollejni birlashtiradi. Islomshunoslik, Ilohiyat, Fiqh, Huquqshunoslik, Tibbiyot, Xorijiy tillar va Iqtisodiyot kabi fakultetlardan tashkil topgan. Tripoli universiteti dinimiz qadriyatlari doirasida rivojlanishni va ilmiy tadqiqotlarni qo‘llovchi ta’lim muassasasidir. Universitetning maqsadi talabalarga Islom dini va axkomlari asosida ilmiy va axloqiy ta’lim berish va turli dunyoviy bilimlarni o‘rgatishdir. Tripoli universitetining o‘ziga hos jixati shundaki har bir talaba moliyaviy savodxonlik va tadbirkorlikni o‘rganishi shart. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi talabalar universitet tomonidan rag‘batlantiriladi.
Islomshunoslik yo‘nalishi talabalari o‘quv dasturi davomida Quroni karimni to‘liq yod olishi, shariat asoslarini o‘rganishi, Islom tarixi, Hadis ilmi, Meros taqsimoti, og‘zaki va yozma nutq san’ati kabi fanlarni o‘zlashtirishi talab qilinadi. Islomning sof fitratini namoyish etish, ilm olish va uni ulashish ushbu yo‘nalish fakultetining maqsadidir. Adashgan oqimlar va ekstremistik qarashdagi guruhlarni Quron va hadis orqali ezgu yo‘lga chorlash ularning vazifasidir.
Tripoli universitetida 3450 ta ilmiy nashr faoliyat ko‘rsatadi. Ularda talabalarning ilmiy ishlari, amaliyot va tadqiqotlar natijalari keltirilgan. Misol tariqasida, “Islom ta’limini o‘rganishda Qur’oni Karimning ta’siri”, Ahmad Abdul Salam Abu Moziriqning “Irshod al-Hiron” kitobi haqida, Shayx Abu Abdulloh Muhammad bin Ali al-Xorubiyning “Riyod al-Azhar” va “Sirlar xazinasi”ning lingvistik talqini kabi ilmiy izlanishlar va maqolalar nashrlar orqali keng ommaga berib boriladi.
Shohruh UBAYDULLOH