Sayt test holatida ishlamoqda!
25 Iyun, 2025   |   29 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:06
Quyosh
04:51
Peshin
12:31
Asr
17:41
Shom
20:03
Xufton
21:42
Bismillah
25 Iyun, 2025, 29 Zulhijja, 1446

7 savolga 7 javob: Mazhab masalasi

23.01.2018   28298   6 min.
7 savolga 7 javob: Mazhab masalasi

1-savol: “Ahli sunna val jamoa aqoidi” kitobini o‘qib, undagi bir hadis to‘g‘risida so‘ramoqchi edim: “Ummatim yetmish uch firqaga bo‘lingaydir. Bularning hammasi do‘zaxdadir. Illo, bittasi (najotdadir)”, deyilgan. 

Javob: Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bir necha firqalarning paydo bo‘lishi to‘g‘risida bashorat qilganlar: 

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) marhamat qildilar: “Ummatim yetmish uch firqaga bo‘lingaydir. Ularning hammasi do‘zaxdadir. Illo, bittasi (najot­dadir). Shunda ular kim deyildi. U zot: “Mening va sahobalarimning yo‘lini tutganlardir”, dedilar” (Imom Termiziy, Ibn Moja va Abu Dovud rivoyatlari). 

Hadisi sharifda aytilganidek, yahudiy toifasi yetmish bir, nasroniy toifasi yetmish ikki, Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) ummatlari yetmish uch firqaga bo‘lingan. Har bir musulmon botil mazhablarning xato yo‘llaridan saqlanish uchun ahli sunna val jamoa aqidasini yaxshi bilishi zarur. 

Ahli sunna val jamoadan tashqari yetmish ikki firqaning o‘zagi yettita bo‘lib, ular mo‘tazila, shia, xavorij, xorijiya, murji’a, najjoriyya, jabariyya va mushabbihalardir. 

Ular yana o‘z oralarida sodir bo‘lgan ixtiloflar natijasida besh, o‘n va yigirma firqaga bo‘linib, 72 firqani tashkil qiladi. Achinarli tomoni shundaki, adashgan firqalarning barchasi bir-birlarini “kofir” deb ayblaydilar. 

Yetmish ikki firqaga bo‘linib ketganlar asosan o‘zlarining havoyi nafslari va shayton ig‘vosiga uchganlar bo‘lib, ulardan mo‘tazilalar 20, shialar 22, xavorijiylar 20, murji’alar 5, najjoriyyalar 3, jabariyyalar 1, mushabbihalar 1 firqaga bo‘lindilar va jami 72 firqa bo‘ldi. Ularning ba’zilarini e’tiqodlari bid’at, ba’zilariniki esa kufrgacha borib yetdi. 

Yuqoridagi taqsimotni Shayx Ahmad Ziyouddin Kumushxonaviy o‘zining “Jome’ul mutun fiy haqqi anvois sifotil ilohiyya va aqoidil moturidiyya va lafzil kufri va tas'hihil a’molil ajibiyya” (Alloh taoloning turli sifatlari, moturidiyya aqoidi, kufr so‘zlari izohi va amallarni to‘g‘ri bajarish haqida matnlar to‘plami) kitobida boshqacharoq ko‘rsatgan. Unda aytilishicha, zalolatda bo‘lgan mazhablar bir necha guruhlarga bo‘linadi: 

  1. Mo‘tazila 20 firqaga bo‘lingan. 
  1. Xorijiya 20 firqaga bo‘lingan. 
  1. Murji’a 5 firqaga bo‘lingan. 
  1. Jabariyya. 
  1. Mushabbiha. 
  1. Najjoriyya 3 firqaga bo‘lingan. 

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) vafotlaridan keyin o‘rtaga chiqqan turli xil oqimlar o‘zlarining bid’atchi ekanini anglab yetishmagan. 

Islom dinini niqob qilib olib, olimlik da’vo qi­layotgan kishilardan ehtiyot bo‘lish zarur. Ularga aslo befarq bo‘lmaylik. Dinda befarq bo‘lish aslo yaramaydi. 

2-savol: Bugungi kunda masjidlarimizda namozxonlar har xil shaklda namoz o‘qishmoqda. Har kim o‘z ixtiyori bilan xohlagan mazhabiga ergashishi mumkinmi? 

Javob: Mutaaxxir (keyingi) ulamolar musulmonlarni muayyan bir mazhabga ergashishlari vojib, deganlar. Chunki har bir musulmon o‘zi to‘g‘ridan to‘g‘ri Qur’on va hadisdan hukmlarni olish imkoniyatiga ega emas. Va yana har kim o‘zi bilganicha amal qiladigan bo‘lsa, omma o‘rtasida turli ixtilof va nizolarning kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Mana shunday ko‘ngilsizliklarning oldini olish, jamiyat barqarorligini saqlab qolish maqsadida ulamolar musulmonlarni muayyan bir mazhabga ergashishlarini vojib deganlar. 

3-savol: Men mazhablar o‘rtasidagi namozdagi farqni so‘ramoqchi edim. Biz qaysi hadisni olganmiz boshqa mazhabdagilar qaysi hadisni olgan. Shunga to‘liq ma’lumot bersangiz. Alloh rozi bo‘lsin. 

Javob: Siz “Kifoya” kitobini olib namoz bobini o‘qib chiqing. Ushbu kitobda mazhabimizga ko‘ra namoz o‘qishning dalillari batafsil bayon qilingan. 

4-savol: Bir do‘stim Litva davlatida ishlayapti u yerda bir masjid bor va do‘stim ishlayotgan joydan ancha uzoq va shu masjidning imomi tojik millatiga mansub domla bo‘lib, boshqa mazhabda ekan. Juma namozlarini ado etish uchun qandaydir yechim bormi? 

Javob: O‘sha boshqa mazhabda bo‘lgan imomga iqtido qilgan holda o‘z mazhabiga muvofiq ado etaveradi. Namozni boshida takbiri tahrimada qo‘l ko‘tarishda unga ergashadi. Qolgan o‘rinlarda imom qo‘l ko‘tarsa ham, u ko‘tarmay o‘qiyveradi. Bir mazhab vakili ikkinchi mazhab vakiliga iqtido qilishi durust. 

5-savol: Mazhab nima? Mazhab dunyo bo‘yicha nechta? 

Javob: Mazhab degani boradigan yo‘l degan ma’noni anglatadi. Dinimizda haq deb e’tirof qilingan fiqhiy mazhablar to‘rtta bo‘lib, ular hanafiy, molikiy, shofi’iy va hanbaliy mazhablaridir. 

6-savol: Men masjidda yonimda namoz o‘qiyotgan kishini ko‘rsatgich barmog‘ini yuzlantirayotganiga ko‘zim tushti. Bu bizning hanafiy mazhabimizga to‘g‘ri keladimi? 

Javob: Bu amalni “ishoratu sabboba”deyiladi, hanafiy ulamolarimiz ham uni namozning sunnatlaridan deb hisoblaydilar. 

7-savol: Nega mazhablar har xil namoz o‘qiydi? Qaysi hadislarni hujjat qilib olishgan. Hamma mazhablarning qaysi hadisni hujjat qilib olishganini qisqa qilib tushuntirib bersangiz. Mazhab o‘zgartirish gunoh emasmi. 

Javob: Sizga Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rahimahullohning “Ixtiloflar haqida”, “Ixtiloflar, sabablar, yechimlar”, “Mazhablar birlik ramzi” nomli kitoblaridan birini, eng kamida birinchisi – eng kichik hajmlisini o‘qib chiqishni tavsiya qilamiz. Batafsil ma’lumot va tushunchaga ega bo‘lasiz, inshaalloh!

O‘MI Matbuot xizmati

Fiqh
Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘zbekiston hojilarining Prezident Shavkat Mirziyoyevga Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigi

05.06.2025   20853   4 min.
O‘zbekiston hojilarining Prezident Shavkat Mirziyoyevga Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigi

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga

 

Bismillahir Rohmanir Rohim

Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh

Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!

 

Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.

Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.

Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.

Biz, o‘zbekistonlik hojilar shunday fayzli kunlar uchun shukronalar aytib, Haq taolodan jonajon yurtimizga qut-baraka, aziz xalqimizga farovonlik va farzandlarimizga barkamollik so‘rab ezgu duolar qilmoqdamiz.

Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.

Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.

Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.

Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.

Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.

Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.

Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.

Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.

Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:

– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;

– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;

– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;

– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;

– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;

– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;

– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;

– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;

– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.

Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.

Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.

Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:

“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,

Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.

 

 

Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!

 

Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.

Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!

Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!

 

Hurmat va kamoli ehtirom ila,

 

O‘zbekiston hojilari,

Makka shahri Arafot vodiysi,

2025 yil 5 iyun

Maqolalar