بسم الله الرحمن الرحيم
IMON HALOVATI – AQIDA MUSAFFOLIGIDA
Muhtaram birodarlar! Islom dini beshta ruknga bino qilingan bo‘lib, ularning eng birinchisi, qolgan to‘rttasining maqbul bo‘lishiga asos sanalgan rukni imondir. Aqida masalasi aynan mana shu ruknga tegishli bo‘lib, bu haqda barcha musulmonlar yetarli darajada ilmga ega bo‘lishlari lozimdir. Zero, ulug‘ mashoyixlardan So‘fi Ollohyor aytganlaridek:
Aqida bilmagan shaytona eldur,
Agar ming yil amal deb qilsa yeldur.
Aqida borasida bitilgan eng mo‘tabar kitoblardan birinchisi Imom Abu Hanifa r.h.ga mansub “Al-fiqhul akbar” kitobi bo‘lib, bu asar biz moturidiy aqidasiga ergashuvchi musulmonlar uchun asosiy manba sanaladi. Abu Hanifa r.h. bu kitobda shunday deganlar:
أَصْلُ التَّوْحِيدِ وَ مَا يَصِحُّ اْلاِعْتِقَادُ عَلَيْهِ يَجِبُ أنْ يَقُولَ: آمَنْتُ بِاللهِ، وَ مَلاَئِكَتِهِ، وَ كُتُبِهِ، وَ رُسُلِهِ، وَ الْبَعْثُ بَعْدَ الْمَوْتِ، وَ الْقَدَرِ خَيْرِهِ وَ شَرِّهِ مِنَ اللهِ تَعَالَى، وَالْحِسَابُ وَ الْمِيزَانُ، وَالْجَنَّةُ وَ النَّارُ حَقٌّ كُلُّهُ. وَاللهُ تَعَالَى وَاحِدٌ لاَ مِنْ طَرِيقِ اْلعَدَدِ، وَلَكِنْ مِنْ طَرِيقِ أنَّهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ: قُلْ هُوَ اللهُ أحَدٌ* اَللهُ الصَّمَدُ* لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ* وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أحَدٌ
(سورة الإخلاص).
ya’ni: “Tavhidning asli va e’tiqod qilish to‘g‘ri bo‘lgan narsa shuki: har bir musulmon shunday deb aytishi vojib bo‘ladiki: Allohga, Uning farishtalariga, kitoblariga, payg‘ambarlariga, vafot etgandan so‘ng qayta tirilishga, taqdirning yaxshisi ham, yomoni ham Alloh taolodan ekanligiga imon keltirdim. Hisob, tarozu, jannat va do‘zax barchasi haqdir. Alloh taolo birdir, lekin sonoq jihatidan emas, balki Uning sherigi yo‘qligi jihatidan. Qur’oni karimda aytilganidek: “(Ey Muhammad!), ayting: “U Alloh yagonadir. Alloh behojat, (lekin) hojatbarordir. U tug‘magan va tug‘ilmagan ham. Shuningdek, Uning hech bir tenggi yo‘qdir” (Ixlos surasi).
Ushbu matnda aqidaning asoslari va uning to‘g‘ri bo‘lish tarzi zikr etib o‘tilmoqda. Banda yuqorida aytilgan aqidalarga avvalo chin dildan ishonmog‘i lozim. So‘ngra uni tilida aytsa imoni komil bo‘ladi. Agar dilida tasdiqlab, uzrsiz tilida aytmasa u Allohning nazdida mo‘min bo‘ladi, lekin odamlarning nazdida mo‘min hisoblanmaydi. Aksincha, tilida aytib, dilida tasdiqlamasa odamlarning nazarida mo‘min hisoblansada, lekin aslida munofiq bo‘ladi. Shuning uchun imonning komil bo‘lishi uchun dilda tasdiq va tilda iqror bo‘lishi shart qilingan.
Har bir musulmonning aqidasi to‘g‘ri bo‘lishi o‘ta muhimdir. Ya’ni, aqidaning zaruriy masalalarini bilmagan kishi har qancha ibodat qilsa ham, aqidasi to‘g‘ri bo‘lmagani sababli, qilgan ibodatlari unga hech qanday naf bermaydi.
Muhtaram jamoat! Aqidani yaxshi bilmaslik dinda chuqur ketishga olib boradi. Dinda g‘uluvga ketish esa, insonni halokatga eltadi. Bu borada Rasululloh s.a.v. shunday deganlar:
عن ابن مسعود رضي الله عنه أنَّ النبي صلى الله عليه وسلم قَالَ: "هَلَكَ المُتَنَطِّعُونَ" قَالَهَا ثَلاَثا"
(رواه الإمام مسلم).
ya’ni: Ibn Mas’ud r.a.dan rivoyat qilinadi: Payg‘ambar s.a.v.: “Haddan tashqari chuqur ketuvchilar halok bo‘ldilar”, deb uch marta takrorladilar (Imom Muslim rivoyati). Bundan murod musulmon kishi diniy ishlarda Qur’oni karim va sunnati nabaviyada bo‘lmagan turli ibodatlarni ko‘paytirib olib, me’yorga rioya qilmasdan haddan oshirib yuborishdir. Shuni ta’kidlash lozimki, ba’zilar dinni juda ham yengil olib, Alloh taolo buyurgan amallarni ado qilishni ortga sursalar, yana ba’zilar esa uni haddan oshirib yuborishadi. Bu ikkisi ham noto‘g‘ridir.
Dinda g‘uluvga ketish - musulmon xalqlarining o‘rtasini bo‘lib yuborishga sabab bo‘ladi. Buning oqibatida vatanda beqarorlik vujudga keladi. Yurtning quvvati zaiflashadi. Alloh taolo shunday marhamat qilgan:
وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ
(سورة الأنفال/46).
ya’ni: “Allohga va Rasuliga itoat qilingiz va nizolashmangiz, aks holda sustlashib ketursiz va “shamolingiz” (obro‘yingiz) ketib qolur” (Anfol surasi, 46-oyat). Demak, o‘zaro kelishmovchilikda, nizoda va ixtilofda bo‘lish, turli oqim va firqalarga bo‘linish shu xalqning sustlashishi va quvvatining ketib qolishiga sabab bo‘ladi.
Bugungi kunda diniy bilimni yoshlarimiz turli internet vositasi orqali o‘rganib, o‘zlari bilmagan holda noto‘g‘ri e’tiqodga kirib qolishmoqda. Bolalarimizning aqidasi to‘g‘ri shakllanishi uchun ular madrasa ko‘rgan, intizomiy dars o‘qigan ustozlardan namuna olishlari zarurdir. Bundan tashqari islomiy aqidadan umuman bexabar kishilar orasida muqaddas islom dinini mensimasdan missionerlarning da’vatiga aldanib qolayotganlar ham uchramoqda. Musulmon kishining o‘z dinidan voz kechib, o‘zga dinni qabul qilishi Alloh taoloning dargohida kechirilmas gunohdir. Mo‘min musulmon xalqimiz bunday ishlardan hazarda bo‘lishlari lozim.
Alloh taolo yurtimizni tinch, osmonimizni musaffo, xalqimiz farovonligini bundan ham ziyoda aylab, barchamizni rushdu hidoyatda barqaror bo‘lmog‘imizni nasibu ro‘zi qilsin. Omin!
Muhtaram jamoat! Mav’izamizning Hanafiy mazhabimizdagi fiqhiy masalalar bayoni qismida jamoat namozi xususida so‘z yuritamiz.
Besh vaqt namoz uchun imom bilan birga ikki kishi, juma namozi uchun esa imomdan tashqari uch kishi jamoat hisoblanadi.
Juma va ikki hayit namozlarini jamoatsiz ado etib bo‘lmaydi. Ya’ni hech bir kishi yolg‘iz holida mazkur namozlarni o‘qishi mumkin emas.
Besh vaqt namoz uchun jamoat sunnati muakkadadir. Ya’ni uzrsiz kishilar uchun besh vaqt namozni masjidda jamoat bilan ado etish ta’kidlangan sunnatdir.
Agar ikki kishi namozni jamoat bo‘lib o‘qimoqchi bo‘lsa, imom chap tarafda turadi, unga iqtido qiluvchi esa, imomning o‘ng tarafida bir qadam orqada turadi. Agar iqtido qiluvchilarning soni ikkitadan ortiq bo‘lsa, imomning ortidan saf tortadilar.
Ayollar namozni jamoat qilib o‘qimaydilar, imomlikka o‘tmaydilar.
Masjidda jamoat namozi o‘qib bo‘lingandan keyin kech qolib kelgan kishilarning namozi borasida ikki xil holat mavjud:
Shuni bilmoq lozimki, keyingi jamoatga yetib olishdan umidvor bo‘lib avvalgi jamoatga qasddan kech qolib kelish makruhdir.
Tahoratli kishi uzrli kishi (sohibi uzr)ga iqtido qilmaydi. Qori (qiroati namozga yaroqli) kishi omiy (qiroati tajvidga muvofiq bo‘lmagan) kishiga iqtido qilmaydi. Ruku va sajda qilishga qodir bo‘lgan kishi imo-ishora bilan namoz o‘qiydigan kishiga iqtido qilmaydi. Farz o‘qiydigan kishi nafl o‘qiyotgan kishiga yoki boshqa farzni o‘qiyotgan kishiga iqtido qilmaydi.
Tahorat olgan kishi tayammum qilgan kishiga, a’zolarini yuvgan kishi mas'h tortgan kishiga, nafl o‘qiydigan kishi farz o‘qiydigan kishiga iqtido qilishi joiz.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Avratga qarash ham zinoning bir turidir. Erkakning, ayolning avratiga qaraydigan kimsalarga qanday jazo berilishi quyidagi oyatlarda aytilgan:
«(Mo‘minlar) Allohdan boshqa hech qanday ilohga ibodat qilmaydilar; Alloh (o‘ldirishni) harom qilgan jonni nohaq o‘ldirmaydilar; zino qilmaydilar. Kim bu ishlarni qilsa, uqubatga duchor bo‘ladi. Qiyomat kuni ularning azobi bir necha barobar ko‘paytiriladi, ular u yerda xor bo‘lib, abadiy qoladi. Kim tavba qilsa, iymon keltirib, solih amal qilsa, Alloh o‘shalarning yomonliklarini yaxshiliklarga almashtiradi. Alloh mag‘firatli, rahmli Zotdir» (Furqon surasi, 68-70-oyatlar).
Mana shu oyatga ko‘ra, kim ko‘zi bilan zino qilsa-yu, tavba qilmasa, Qiyomatda uqubatga duchor bo‘ladi. Uqubat jahannamdagi bir vodiy bo‘lib, u yerda zinokorlar azoblanadi. Kimki zinokorlar vodiysiga tushadigan bo‘lsa, uning uchun azob ko‘proq bo‘ladi, u yerda xor bo‘lib, abadiy qolib ketadi.
Zaharli o‘qdan saqlaning!
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadisi qudsiyda bunday deganlar: «(Nomahramga) qarash iblisning zaharli o‘qlaridan biridir. Kim bu ishni Mendan qo‘rqib tark qilsa, buning o‘rniga qalbiga halovat beraman» (Imom Hokim rivoyati).
Oddiy o‘q bilan zaharlangan o‘qning farqi
Oddiy o‘q ba’zan tegsa ham, insonni o‘ldirmaydi, faqat tekkan joyigagina zarar yetkazadi. Zaharli o‘q esa salgina silab o‘tsa ham, zahari butun tanaga tarqab ketadi. Tezda chorasi ko‘rilmasa, odamni o‘ldiradi. Bunday o‘q tekkanda zahar butun tanaga tarqab ketmagunicha uning ta’siri sezilmay turadi.
Birovning avratiga qarash ham o‘sha avrat egasiga zarar beradigan zaharli o‘qdir. Bunday o‘q insonga tegsa, u bilan birga butun tanaga tarqab ketadigan kuchli zahar ham sanchiladi. Natijada insonning ruhiy holati ostin-ustin bo‘ladi, ibodatlariga, darslariga salbiy ta’sir qiladi, oilaviy aloqalarini buzib, barbod qiladi. Zahar (nazar) qanchalik oddiy bo‘lmasin, baribir tanaga tarqab, ta’siri uzoq vaqtdan keyin bo‘lsa ham yuzaga chiqadi. Demak, maktabda ham dugonasining avratiga qarash – zaharli o‘qdir. Xonanda va raqqosalarning avratlariga qarash – zaharli o‘qdir. Barcha harom narsalarga qarash haromdir. Bu zaharli o‘qlarning ta’siri boshida sezilmaydi. Harom narsaga qarab, yo‘lingizda davom etib ketaverasiz, lekin bu qarashlar namozingizga, Qur’on yod olishingizga, o‘qishingizga va oilaviy munosabatlaringizga singib, siz sezmagan holda bularning barchasini barbod qiladi. Demak, ko‘zni haromdan tiyish insonning qalbiga, tanasiga zahar yetib borishidan asraydi.
Bir qiz aytadi:
«Bo‘sh vaqtlarimda rosa serial, kino ko‘rardim. Tabiiyki, hammasida harom narsala (ochiq-sochiq tanalar, behayo sahnalar, uyat so‘zlar) bor edi. Haromga qarash zaharli o‘qligini, kim bu ishini Allohdan qo‘rqqani uchun tark etsa, Alloh uning qalbiga saodat ato etiishini bilgunimcha shunday yuraverganman. Bilganimdan keyin esa telefonga, internetga bilan qaraydigan bo‘la boshladim. Nimalarni ko‘rayotganimga, ular hayotimga qanday ta’sir qilayotganiga e’tibor bera boshlagan edim, ajoyib holat bo‘ldi. Har gal behayo narsalarni ko‘rganimda qalbimda qandaydir og‘riqni his qilardim – xuddi menga zaharli o‘q tekkandek bo‘lardi. Ko‘zimni tiyib, haromdan saqlana boshlaganimda esa butunlay boshqa holat bo‘ldi. Bu safar qalbim sururga, xotirjamlikka to‘ldi. Shundan keyin televizor pulti men uchun faqat televizorni emas, balki qalbimning holatini ham nazorat qiladigan vosita bo‘lib qoldi: behayolikni, buzuqlikni ko‘rsatadigan kanallarga olsam, qalbimda qayg‘u va tushkunlik eshigini ochgan bo‘laman; lekin boshqa kanalga olib, haromdan saqlansam, qalbimda baxt-saodat eshigini ochgan bo‘laman. Ko‘zimni haromdan saqlaganim sari hayotim go‘zallashib boraverdi. Avvallari biror kunim kino va seriallarsiz o‘tmaydigandek edi, endi esa ularsiz mutlaqo baxtli, pokiza yashayapman».
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.