Tilni saqlash
Til insonning eng mukarram, shu bilan birga eng xatarli azosi hamdir. Agar inson uni yaxshilikga ishlatsa, ulkan ajr-mukofotlarga ega bo‘ladi, bordiyu yomonlikga ishlatsa uni ortidan malomatga qolishi tayin. Shuning uchun ham Payg‘ambar sollollohu a’layhi vasallam: “Odam bolasining ko‘pchilik xatolari tilidan” [1] deganlar.
Insonni abadiy saodatga erishishib jannatga kirishi, yoki baxtsiz bo‘lib do‘zaxga kirishishining ham asosiy sababchisi tilidir. Abu Hurayra roziyollohu a’nhudan rivoyat qilinadi: “Rosululloh sollollohu a’layhi vasallam, insonlarni jannatga kiritadigan amallarning ko‘prog‘i haqida so‘ralganlarida: “Allohga taqvo qilish va chiroyli xulq” dedilar. Insonlarni do‘zaxga kiritadigan narsalarning aksari haqida so‘ralganlarida esa: “Og‘iz va farj” [2] dedilar. Demak insonning najot topishiga Allohga bo‘lgan taqvosi va chiroyli xulqi sababchi bo‘lsa, halokatga uchrashiga tilini lag‘vdan, avratini zinodan saqlamasligi sabab bo‘lar ekan. Jobir roziyollohu a’nhudan rivoyat qilingan hadisda Rosululloh sollollohu a’layhi vasallam: “ Kim menga ikki jag‘i va ikki oyog‘i o‘rtasidagi narsani saqlashni kafolatini bersa, men unga jannat kafolatini beraman. Biror bir sadaqa Alloh azza va jallaga yaxshi so‘zdan ko‘ra mahbubroq emas” [3] dedilar.
So‘zning ahamiyati shunchalik muhimki inson birgina so‘zi bilan musulmon bo‘lishi yoki dindan chiqishi, insonlar o‘rtasini isloh qilishi yoki buzishi mumkin. Shunday ekan Alloh ta’olo ne’mat qilib bergan tillarimizni faqat xayrli amallarga ishlatmog‘imiz va uni Alloh va Rosuli qaytargan narsalardan tiymog‘imiz lozim. Anas roziyollohu a’nhudan rivoyat qilingan hadisda Rosululloh sollollohu a’layhi vasallam: “Toki tilini saqlamagunicha birortangiz ham iymonning haqiqatiga yeta olmaydi” [4] dedilar. Rosululloh sollollohu a’layhi vasallam hadisi sharifda marhamat qilganlaridek iymonning haqiqatiga yetish maqsadida tilimizni undan saqlashimiz kerak bo‘lgan narsalarni yana bir bor eslatib o‘tishni lozim deb bildik. Chunki Alloh taolo: “ (Ey, Muhammad sollollohu a’layhi vasallam) Eslating! Zero, eslatma mo‘minlarga manfaat yetkazur”[5] degan.
“Islom nuri” jome masjidi imom xatibi,
Toshkent Islom instituti o‘qituvchisi A. Sobirov.
[1] Tabaroniy va Ibn Abuddunyo rivoyati.Vahid Abdussalom Boliy. Hifzullisan 5-bet.1990-yil Makka-i mukarrama.
[2] Termiziy rivoyat qilib sahih degan 3.245 Vahid Abdussalom Boliy. Hifzullisan 5-bet. 1990-yil Makka-i mukarrama.
[3] Imom Bayhaqiy. Shu’abul-iymon, 4- juz, tilni saqlash bobi 4915- hadis. 1990-yil Bayrut. Darul kutubil i’lmiyya.
[4] Imom Bayhaqiy. Shu’abul-iymon, 4- juz, tilni saqlash bobi 5005- hadis. 1990-yil Bayrut. Darul kutubil i’lmiyya.
[5] Zoriyot surasi 55-oyat.Shayx Abdulaziz Mansur. Qur’oni karim ma’nolarining tarjimava tafsiri. 2009-yil Toshkent. TIU nashriyoti.
Muhimi qalbdagi narsa, cho‘ntakdagi emas
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Bir kishi Nabiy sollallohu alayhi vasallamga kelib: «Men qiynalgan kishiman», dedi. Ya’ni, och ekanini bildirdi.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam xotinlaridan biriga ovqat so‘rab odam yubordilar. «U zotni haq ila jo‘natgan zotga qasam ichib aytamanki, uyimda suvdan boshqa hech narsa yo‘q!» dedi u.
Xuddi shunday qilib barcha xotinlariga ovqat so‘rab odam jo‘natdilar. Ularning bari yuqoridagidek javob berdi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Bu kecha bu odamni kim mehmon qiladi, Alloh unga rahm qilsin», dedilar. Shunda ansorlardan bir kishi turib: «Yo Allohning Rasuli! Uni men mehmon qilaman», dedi. So‘ngra uni uyiga olib ketdi. Borib xotiniga bunday dedi:
— Bu odam Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning mehmonlari. Unga taom hozirla!
Xotin dedi:
— Bolalarimizning ovqatidan boshqa ovqat yo‘q.
Er dedi:
Bolalaringni uxlatib ovqatni olib kel. Mehmon ovqatga qo‘l uzatganida chiroqni o‘chirib qo‘y. Biz qorong‘ida o‘zimizni ovqat yeyayotgandek ko‘rsatamiz. Ammo yemaymiz. Mehmon shunda ozgina ovqatga to‘yadi.
Ular shunday qilib och uxlashdi. Mehmon to‘ydi. Ertalab ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga borishgach, u zot dedilar:
— Alloh taolo sizning ishingizdan ajablandi. Siz haqingizda Qur’on nozil qildi:
«Garchi o‘zlarining hojatlari bo‘lsa ham (boshqalarni) o‘zlaridan ustun ko‘radilar. Kim o‘z nafsining baxilligidan saqlansa, unday kishilar ha, ana o‘shalar najot topguvchilardir» (Hashr surasi, 9-oyat).
Dunyo charxpalakdir. Zamon aylanib turadi. Bugun puling bor. Ertaga yo‘q, ishing orqaga ketadi. Bugun faqirsan, ammo ertaga boyib ketishing mumkin. Faqirlik ayb emas, boylik fazilat emas.
Muhimi qalbdagi narsadir, cho‘ntakdagi emas. Muhimi insonning boylik va faqirlik paytidagi axloqidir.
Tasavvur qilyapsizmi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hech bir ayollari uyidan ovqat topilmayapti! U kishi Allohning Rasuli bo‘lish bilan birga davlat rahbari ham edilar. Uylarida suvdan boshqa hech vaqo yo‘g‘-a?!
Faqirlikni uqubat, boylikni esa mukofot deb o‘ylashdan ehtiyot bo‘ling. Dunyo bor-yo‘g‘i imtihon, xolos. Imtihon savollari qanchalar qiyin bo‘lmasin, o‘tirib qolmang.
Aqlli inson boshqalarning hojatini chiqarishga harakat qiladi. Ularni qiyin ahvolda qoldirmaydi. Kishilarga ehson qilganingizda ular o‘zini aybdor va nuqsonli sanashmasin!
Bemor kishining faqirligini bilib qolsangiz, u so‘rashidan oldin ahvolidan xabar olishingiz oqilona ishdir. Ba’zilarning iffati so‘rashdan to‘sadi. In’omning eng afzali insonlarning iffatni ehtirom qilib, obro‘larini muhofaza qilib berilgan in’omdir!
Ehson qilishning ham odoblari bor. Bir kishiga hammaning oldida sadaqa yoki ehson bersangiz, uni xijolatga qo‘yasiz, iffatini jarohatlaysiz, ojizligini yuziga solgandek bo‘lasiz... Bunaqa sadaqa-ehson qilgandan ko‘ra, qilmaganing afzaldir!
Yuqorida keltirilgan ansoriyning odobiga boqing. Ovqati ozligi uchun xotiniga chiroqni o‘chirishni buyurdi. Maqsadi mehmonni xijolat qilmaslik edi. Chiroq yonib turganida mehmon ovqatning kamligini ko‘rib, uyalib, ovqat barchaga yetishi uchun ehtimol to‘yib yeya olmasdi.
Kishilardan noqulaylikni ketkazish ham ularni xotirjam qilishdir. Xotirjam qilish esa, ibodatdir!
«Nabaviy tarbiya» kitobi asosida tayyorlandi