Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Yanvar, 2025   |   12 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:34
Shom
17:18
Xufton
18:37
Bismillah
12 Yanvar, 2025, 12 Rajab, 1446

12.01.2018 y. Ma’naviy jinoyatlarning xatari

8.01.2018   7041   11 min.
12.01.2018 y. Ma’naviy jinoyatlarning xatari

بسم الله الرحمن الرحيم

MA’NAVIY JINOYATLARNING XATARI 

Muhtaram jamoat! Alloh taolo biz insonlarga boshqa maxluqotlarda bo‘lmagan til orqali so‘zlash, fikrimizni bayon eta olish imkoniyatini ato etdi. Bu eng ulug‘ ne’matlardan sanaladi. Dinimizda tilni faqat yaxshilik yo‘lida ishlatishimiz, yomon gaplarni so‘zlashdan saqlanishimiz ta’lim beriladi. Musulmon kishi tiliga juda ehtiyot bo‘lishi, og‘zidan chiqayotgan har bir so‘zi yo uning foydasiga yoki zarariga hujjat bo‘lib qolishi mumkin ekanligini aslo unutmasligi lozim. Alloh taolo bu haqda biz bandalarini ogohlantirgan.

مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ

 (سورة ق/18).

ya’ni: Alloh taolo aytadi: “U biror so‘zni talaffuz qilsa, albatta, uning  oldida hoziru nozir bo‘lgan bir kuzatuvchi (so‘zni yozib oluvchi farishta) bordir” (Qof surasi, 18-oyat). Shuning uchun, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) marhamat qildilar:

عن أَبي هريرة رضي الله عنه عن النَّبيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً أَوْ لِيَصْمُتْ"

(متفق عَلَيْهِ).

ya’ni: Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilinadi, Payg‘ambar (s.a.v.) dedilar: “Kim Allohga va oxirat kuniga imon keltirgan bo‘lsa yaxshi gap gapirsin yoki jim tursin” (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).

Islom dinimiz biz mo‘min-musulmonlarni bir qancha gunoh sanalgan ishlardan qaytarganki, ular asosan til orqali sodir etiladi va ularni bir so‘z bilan ma’naviy jinoyatlar deb ataymiz. Ana shunday ma’naviy jinoyatlardan g‘iybat, tuhmat, bo‘hton kabilarni sanab o‘tishimiz mumkin. Qur’oni karim oyatlari va Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ning hadislarida ushbu gunohlardan qat’iy qaytarilgan.

...وَ لاَ يَغْتَبْ بَعضُكُمْ بَعْضاً أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللهَ

إنَّ اللهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ  

 (سورة الحجرات/12).

ya’ni: Alloh taolo aytadi: “... va biringiz biringizni g‘iybat qilmasin! Sizlardan biror kishi o‘lgan birodarining go‘shtini yeyishni xohlaydimi?! Uni yomon ko‘rasiz-ku, axir! Allohdan qo‘rqingiz! Albatta, Alloh tavbalarni qabul qiluvchi va rahmli zotdir” (Hujurot surasi, 12-oyat).  

G‘iybat nima ekanligi haqida Payg‘ambarimiz (s.a.v.)dan quyidagi hadis rivoyat qilingan:

عن أَبي هريرة رضي الله عنه أنَّ رسُولَ الله صلى الله عليه وسلم قَالَ: "أَتَدْرُونَ مَا الْغِيبَةُ ؟" قالوا: "اللهُ وَرَسُولُهُ أعْلَمُ" قَالَ: "ذِكْرُكَ أخَاكَ بِما يَكْرَهُ" قِيلَ: "أفَرَأيْتَ إنْ كَانَ في أخِي مَا أقُولُ؟" قَالَ: "إنْ كَانَ فِيهِ مَا تَقُولُ فقد اغْتَبْتَهُ وإنْ لَمْ يَكُنْ فِيهِ مَا تَقُولُ فَقَدْ بَهَتَّهُ"

(رواه الإمام مسلم).

ya’ni: Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilinadi, Rasululloh (s.a.v.): “G‘iybat nima ekanligini bilasizlarmi?” – deb so‘radilar. Sahobalar: Alloh va Uning Rasuli bilguvchiroqdir, deyishdi. Rasululloh (s.a.v.): “Birodaringizni unga yoqmaydigan sifati bilan eslashingiz”, dedilar. Ular: Agar birodarimizda biz aytgan sifat bo‘lsachi? – deb so‘radilar. Rasululloh (s.a.v.): “Agar unda siz aytgan sifat bo‘lsa, g‘iybat qilgan bo‘lasiz. Agar siz aytgan sifat unda bo‘lmasa, u holda bo‘hton qilgan bo‘lasiz”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).

Muhtaram azizlar! Jamiyatda g‘iybat, bo‘hton, yolg‘onchilik kabi ma’naviy jinoyatlarning avj olishi va turli mish-mishlarning tarqalishi oxir oqibat shu jamiyatdagi kishilar o‘rtasida bir-birlariga nisbatan o‘zaro ishonchsizlik, hatto adovat va nafratni yuzaga keltiradi.

Payg‘ambar (s.a.v.) katta-yu kichik jinoyatlarning oldini olish maqsadida shunday marhamat qilganlar: 

عن أَبي بَكْرة رضي الله عنه أنَّ رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم قَالَ في خُطْبَتِهِ يَوْمَ النَّحْرِ بِمِنَى في حَجَّةِ الوَدَاعِ: "إنَّ دِماءكُمْ وَأمْوَالَكُمْ وأعْرَاضَكُمْ حَرَامٌ عَلَيْكُمْ كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا في شَهْرِكُمْ هَذَا في بَلَدِكُمْ هَذَا ألا هَلْ بَلَّغْتُ"

(متفق عَلَيْهِ).

ya’ni: Abu Bakra (r.a.)dan rivoyat qilinadi, Rasululloh (s.a.v.) Hajjatul vado’da Hayit kuni Minoda turib aytgan xutbalarida jumladan shunday dedilar: “Albatta, qonlaringiz, mollaringiz va obro‘laringizni to‘kish bir-biringizga haromdir, huddi shu kuningiz, shu oyingiz va shu yeringizning hurmati kabi. Sizlarga yetkazdimmi?!” (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyati). Boshqa bir hadisda shunday deyilgan:

عن أَبي موسى رضي الله عنه قَالَ، قُلْتُ: "يَا رسولَ اللهِ أَيُّ المُسْلمِينَ أفْضَلُ؟" قَالَ: "مَنْ سَلِمَ المُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ"

(متفق عَلَيْهِ).

ya’ni: Abu Muso (r.a.) rivoyat qilib aytadilar: Yo Rasululloh, musulmonlarning qaysi biri afzal? Rasululloh (s.a.v.) javob berdilar: “Musulmonlar uning tilidan ham, qo‘lidan ham salomat bo‘lgani” (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati). Demak, o‘zgalarga tili bilan ozor berishlik musulmonchilikdan emas ekan. Chunki, musulmon so‘zining o‘zi barchaga tinchlik, yaxshilik tilovchi degan ma’noni anglatadi. Bir insonga salom berib turib, ortidan g‘iybat yoki bo‘hton qilsa, u haqida tuhmat gaplarni tarqatsa albatta, bu ishi musulmonchilikka zid, balki munofiqlik sanaladi.

O‘z navbatida bunday og‘ir gunohning jazosi ham o‘ziga munosib bo‘ladi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.)dan shunday hadis vorid bo‘lgan:

عن أنسٍ رضي الله عنه قَالَ، قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم: "لَمَّا عُرِجَ بي مَرَرْتُ بِقَومٍ لَهُمْ أظْفَارٌ مِنْ نُحَاسٍ يَخْمِشُونَ وُجُوهَهُمْ وَصُدُورَهُمْ فَقُلْتُ: مَنْ هؤُلاءِ يَا جِبرِيلُ؟ قَالَ: "هؤُلاءِ الَّذِينَ يَأكُلُونَ لُحُومَ النَّاسِ وَيَقَعُونَ في أعْرَاضِهِمْ"

(رواه الإمام أَبُو داود) .

ya’ni: Anas (r.a.)dan rivoyat qilinadi, Rasululloh (s.a.v.) dedilar: “Me’roj kechasi men bir qavmning yonidan o‘tdim. Ularning misdan tirnoqlari bo‘lib, o‘zlarining yuzlari va ko‘kraklarini tirnar edilar. Men: Yo Jabroil, bular kimlar? – deb so‘radim. U: Bular odamlarning go‘shtini yegan (ya’ni g‘iybat qilgan), obro‘larini to‘kkan kishilar, deb javob berdi” (Imom Abu Dovud rivoyati).

Shunday ekan, dunyo va oxiratda xasratu nadomat keltiradigan bu kabi gunohlardan saqlanaylik. Alloh taolo barchalarimizni tinchlik va omonlikda, o‘zaro hurmat va izzatda umrguzaronlik qilmog‘imizni nasibu ro‘zi aylasin! Omin!

TЕZISGA ILOVA 

 Jinoyatchilikka qarshi kurashda hech kim loqayd bo‘lishi mumkin emas 

Muhtaram azizlar! Inson uchun hur va ozodlikdan ulug‘roq ne’mat yo‘q. Alloh taolo insonni azalda ozod qilib yaratib, unga bu hayotda berilgan imkoniyatlardan unumli foydalangan holda o‘zi yashab turgan zaminni obod etish mas’uliyatini yuklagan. Afsuski, ba’zi insonlar o‘ziga yuklatilgan bunday sharafli mas’uliyatni unutib, hayot ne’matining qadriga yetmay, bilib-bilmay turli xildagi jinoyatlarga qo‘l urib qo‘yadi. Jinoyatga esa, jazo muqarrarligi sababli ozodlik degan aziz ne’matdan mahrum etiladi. So‘nggi pushaymonning befoydaligi esa, musibat ustiga musibat sanaladi.

Barchamizga ma’lumki, muhtaram Prezidentimizning “O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining yigirma besh yilligi munosabati bilan afv etish to‘g‘risida”gi Farmoniga binoan 2700 nafar shaxs mahkumlikdan ozod etildi. Hozirgi kunda ular o‘z oilalariga qaytdilar. Darhaqiqat, jazo berishga qodir bo‘la turib afv etib yuborish naqadar savobli ish.  Alloh taolo Qur’oni karimda shunday marhamat qilgan:

فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

   (سورة المائدة/13).

ya’ni: Ularni afv eting va kechiring! Albatta, Alloh ezgulik qiluvchilarni sevadi(Moida surasi, 13-oyat).

Shunday ekan, o‘z navbatida afv etilib ozodlikka chiqarilgan shaxsalar ham bunga javoban o‘tmishda qilgan xatolarini takrorlamaslikka azmu qaror qilib, qolgan hayotlarini oilasiga, mahalla-ko‘y va jamiyatiga manfaatli tarzda o‘tkazmoqlari lozim bo‘ladi. Zero, yaxshilikka yaxshilik bilan javob berish ham qarz, ham farz. Qur’oni karimda ham aytilgan:

هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ

   (سورة الرحمان/60).

ya’ni: Ehson (ezgulik)ning mukofoti faqat ehson (ezgulik)dir(Ar-Rahmon surasi, 60-oyat).

Prezidentimiz har bir ma’ruzalarida inson taqdirini, uning manfaatini yuqori qo‘yib gapirmoqdalar. Har bir qilayotgan ishimiz, bugungi keskin o‘zgarishlarimiz fuqarolarning tinchligi, farovonligi uchun ekanligini qayta-qayta ta’kidlamoqdalar.

Aytaylik, bir qushni qanotlarini bog‘lab uch-to‘rt kun xonaga qamab qo‘ydingiz. So‘ng rahmingiz kelib qo‘yib yubordingiz. E’tibor bergan bo‘lsangiz, u qush birdaniga ko‘kka parvoz qila olmaydi. Uni avaylab kaftingizda tutib bir ozdan so‘ng salgina imo qilsangiz, u havoga qiynalmay parvoz qiladi. Aytmoqchimizki, mahkumlikdan ozod qilingan shaxs ham shu tutqinlikdan chiqarilgan qushga o‘xshaydi. Darrov hayotda o‘z yo‘lini topa olmaydi. Oilasiga, mahallasiga moslashishga, ishga kirishga qiynaladi.

Shunday vaqtda qo‘ni-qo‘shnilar, mahalla faollari ularning yoniga kirib, mahallaga singib ketishiga, to‘yu tadbirlarga tortinmay qatnashishiga, eng zaruri ish bilan ta’minlanishiga yaqindan ko‘mak berishlari juda muhimdir. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) ham ko‘plab hadislarida mo‘min-musulmonlarni bir-biriga birodar ekanligini ta’kidlab o‘tganlar. Jumladan:

عن النعمان بن بشير رضي الله عنهما قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: "مَثَلُ المُؤمِنِينَ فيِ تَوَادِّهِم وَ تَرَاحُمِهِم وَ تَعَاطُفِهِم مَثَلُ الجَسَدِ إِذَا اِشتَكَى مِنهُ عُضْوٌ تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ الجَسَدِ باِلسَهَرِ وَ الحُمَّى"

(رواه الامام البخاري و الامام مسلم).

ya’ni: Nu’mon ibn Bashir (r.a.)dan rivoyat qilinadi, Rasululloh (s.a.v.) dedilar: “Mo‘minlarning o‘zaro bir-birlariga nisbatan mehru muhabbat va hamjihatliklarining misoli bir tanaga o‘xshaydiki, undagi bir a’zo og‘risa tananing boshqa a’zolari bedorlik va isitma bilan unga hamdard bo‘ladilar” (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).

Bizlar yurtimizda amalga oshirilayotgan bu kabi xayrli ishlarga rivoj tilab, Yurtboshimizni duo qilishimiz, qolaversa amaliy harakatlarimiz bilan yurtimiz ravnaqi, xalqimizning imonli, e’tiqodli bo‘lishiga munosib hissa qo‘shishimiz lozim bo‘ladi.

Juma mav'izalari
Boshqa maqolalar

Jannat va do‘zaxning yaratib qo‘yilgani bayoni

10.01.2025   3745   10 min.
Jannat va do‘zaxning yaratib qo‘yilgani bayoni

Bismillahir Rohmanir Rohiym

 - 60وَلِلْجَنَّاتِ وَالنِّيرَانِ كَوْنٌ عَلَيْهَا مَرَّ أَحْوَالٌ خَوَالِي

.Ma’nolar tarjimasi: Jannatlar va do‘zaxlar (hozirda) bordir, ularga (yaratib qo‘yilganlariga) o‘tmish yillar o‘tib ketgandir


Nazmiy bayoni:

Jannatlar, do‘zaxlar mavjud erurlar,
Ular uzra o‘tgan ko‘p o‘tmish yillar.


Lug‘atlar izohi:

لِ – “shibhi mulk” (mulk ko‘rinishidagi) ma’nosini ifodalovchi jor harfi bo‘lib, ismi ma’no bo‘lgan كَوْنٌ va ismi zot bo‘lgan جَنَّاتِ larning orasida kelgan.

الْجَنَّاتِ – jor va majrur xabari muqaddam.

النِّيرَانِ – lug‘atda “alangalar” ma’nosini anglatadi.

كَوْنٌ – xabaridan keyin keltirilgan mubtado. كَانَ fe’lining masdari bo‘lib, lug‘atda “voqelikda bor bo‘lish” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.

عَلَيْهَا – “isti’lo” (ustun bo‘lish) ma’nosidagi jor harfi.

مَرَّ – ko‘plab sharhlarda مَرَّ ni masdar qilib ma’no berilgan. Ammo tahqiqlarga ko‘ra uning fe’l ekani mo‘tabar hisoblanadi.

اَحْوَالٌ – foil. Lug‘atda “to‘liq bir yil” ma’nosini anglatuvchi حَوْل ning ko‘plik shaklidir.

خَوَالِي – bu kalima خَالِيةٌ ning ko‘plik shakli bo‘lib “o‘tmishlar” ma’nosini anglatadi. اَحْوَالٌ ning sifati.


Matn sharhi:

Ahli sunna val-jamoa e’tiqodiga ko‘ra jannatlar va do‘zaxlar hozirda yaratib qo‘yilgan, ular hech qachon yo‘q bo‘lib ketmaydi.

Qadariylar va mo‘taziliylar jannat va do‘zaxning hozirda yaratib qo‘yilganini inkor qilishgan. Ular: “Agar jannat va do‘zax mavjud bo‘lsa, oyati karimalarda xabar berilganidek, yo‘q bo‘lib ketishlari lozim bo‘lib qoladi, shuning uchun ular qiyomat kunida yaratiladi”, – degan e’tiqodda bo‘lishgan. O‘zlarining bu qarashlariga quyidagicha dalillar keltirishgan:

“Uning “yuzi”dan boshqa barcha narsa halok bo‘luvchidir”[1].

Ya’ni Alloh taolodan boshqa har bir narsa halok bo‘lguvchidir. Boshqa bir oyatda ham barcha jonzotning foniy bo‘lib, faqat Alloh taoloning O‘zi boqiy qolishi xabar berilgan:

(Yer) yuzidagi barcha mavjudot foniydir. Ulug‘lik va Ikrom egasi bo‘lmish Robbingning O‘zi boqiydir”[2].

Ushbu oyatlardagi كُلٌ kalimasi عَامٌّ va جَمِيِعٌ kabi umumiylikni ifodalovchi kalimalarning eng kuchlisi bo‘lib, u chegaralanmagan ko‘plikka dalolat qiladi. Modomiki, bu kalimani mazkur ma’nosidan boshqa ma’noga o‘zgartiruvchi dalil bo‘lmasa, u asl holida turadi. Shunga ko‘ra jannatu do‘zaxlar hozirda yaratib qo‘yilgan bo‘lganida ular ham, ichidagilar ham qiyomat kunidan oldin boshqa maxluqotlar qatori yo‘q bo‘lib ketishi lozim bo‘lib qolardi. Ularning esa halok bo‘lmasliklari xabar berilgan. Shuning uchun ham ular qiyomat kunida abadiy yo‘qolmaydigan qilib yaratiladi, – deyishgan.

Jannat va do‘zaxning yaratib qo‘yilganiga dalillar

Mazkur toifalarning keltirgan dalillariga batafsil javoblar berilgan:

Avvalo, jannat va do‘zaxning hozirda yaratib qo‘yilganiga juda ko‘plab dalillar bor:

1. Qur’onda jannat va do‘zax haqida kelgan oyatlarda o‘tgan zamonni ifodalovchi so‘zlar bilan xabar berilgan:

“Robbingizning mag‘firatiga va Allohga hamda Uning payg‘ambarlariga iymon keltirganlar uchun tayyorlab qo‘yilgan, kengligi osmon va yerning kengligicha bo‘lgan jannatga musobaqalashing”[3].

Ushbu oyatda jannatning tayyor qilib qo‘yilgani xabar berilgan. Quyidagi oyatda esa do‘zaxning tayorlab qo‘yilgani xabar berilgan:

“Kofirlar uchun tayyorlab qo‘yilgan do‘zaxdan saqlaningiz!”[4].

Mazkur oyati karimalarda jannat va do‘zax haqida “tayyorlab qo‘yilgan” deya o‘tgan zamonni ifodalovchi so‘z bilan keltirilishi ularning hozirda mavjud ekaniga dalolat qiladi.

2. Qur’onda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Jabroil alayhissalomni ikkinchi marta asl holatda “Sidratul muntaho”ning oldida ko‘rganlari va uning oldida Ma’vo jannati borligi xabar berilgan. Bu esa jannatning yaratib qo‘yilganiga yorqin dalildir:

“Qasamki, (Muhammad Jabroilni ilk bor Yerda ko‘rgach, yana) ikkinchi bor ko‘rdi. “Sidratul-muntaho” (daraxti) oldida. “Ma’vo jannati” ham o‘sha (daraxt)ning oldidadir”[5].

3. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam “Sidratul muntaho”ga borganlaridan so‘ng jannatga kirganlarini aytib, uning qanday ekanini tasvirlab berganlar:

ثُمَّ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَإِذَا فِيهَا جَنَابِذُ اللُّؤْلُؤِ وَإِذَا تُرَابُهَا الْمِسْكُ.

“... So‘ngra jannatga kirdim, u yerda marvarid gumbazlar bor ekan, uning tuprog‘i mushk ekan” (Imom Buxoriy rivoyat qilgan).

4. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam quyosh tutilgan vaqtda namoz o‘qiganlari haqidagi rivoyatda u zotning jannatni ham, do‘zaxni ham ko‘rganlari, hatto jannatdan bir shingil meva olaymi, deb o‘ylaganlari ham ochiq- oydin kelgan:

عَنْ عُرْوَةَ قَالَ قَالَتْ عَائِشَةُ خَسَفَتْ الشَّمْسُ فَقَامَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَرَأَ سُورَةً طَوِيلَةً ثُمَّ رَكَعَ فَأَطَالَ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ اسْتَفْتَحَ بِسُورَةٍ أُخْرَى ثُمَّ رَكَعَ حَتَّى قَضَاهَا وَسَجَدَ ثُمَّ فَعَلَ ذَلِكَ فِي الثَّانِيَةِ ثُمَّ قَالَ إِنَّهُمَا آيَتَانِ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ فَإِذَا رَأَيْتُمْ ذَلِكَ فَصَلُّوا حَتَّى يُفْرَجَ عَنْكُمْ لَقَدْ رَأَيْتُ فِي مَقَامِي هَذَا كُلَّ شَيْءٍ وُعِدْتُهُ حَتَّى لَقَدْ رَأَيْتُ أُرِيدُ أَنْ آخُذَ قِطْفًا مِنْ الْجَنَّةِ حِينَ رَأَيْتُمُونِي جَعَلْتُ أَتَقَدَّمُ وَلَقَدْ رَأَيْتُ جَهَنَّمَ يَحْطِمُ بَعْضُهَا بَعْضًا حِينَ رَأَيْتُمُونِي تَأَخَّرْتُ وَرَأَيْتُ فِيهَا عَمْرَو بْنَ لُحَيٍّ وَهُوَ الَّذِي سَيَّبَ السَّوَائِبَ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ

Urva roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Oisha roziyallohu anho dedilar: “Quyosh tutilgan edi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam turdilar-da uzun sura o‘qidilar, so‘ngra ruku’ qilib, uzoq vaqt ruku’da qoldilar, boshlarini ko‘targanlaridan keyin boshqa bir surani o‘qiy boshladilar, so‘ngra ruku’ qildilar, ushbu rakatni ado etib sajda qildilar, keyin ikkinchi rakatda ham shunday qildilar. So‘ngra: “Ikkalasi Allohning belgilaridan ikki belgidir, agar o‘shani ko‘rsalaringiz, to sizlardan ochilib ketgunicha namoz o‘qinglar. Men ushbu turgan joyimda menga va’da qilingan barcha narsalarni ko‘rdim. Hatto mening oldinga yurganimni ko‘rgan paytlaringizda, jannatdan bir shingil meva olaymi ham degan edim. Mening orqaga chekinganimni ko‘rgan paytlaringizda, ba’zisi ba’zisini buzib vayron qilayotgan do‘zaxni ko‘rdim. Uning ichida Amr ibn Luhayni ko‘rdim. U ibodat ma’nosida tuyani qarovsiz tashlab qo‘yishni birinchi bo‘lib boshlagan edi”, – dedilar”. Buxoriy rivoyat qilgan.

Adashgan toifalarning كُلٌ kalimasini ma’nosidan buruvchi dalil bo‘lmasa, u asl holida turaveradi, degan so‘zlariga esa quyidagicha javob berilgan:

 Yuqoridagi dalillardan jannat va do‘zaxning hozirda mavjud ekanligi sobit bo‘ldi. Mavjudligi aniq bo‘lgan jannatning tugashi yo‘q ekani ham xabar berilgan:

“Albatta, bu Bizning (jannat ahliga beradigan) rizqimizdirki, unda tugash bo‘lmas”[6].

Jannatdagi ne’matlarning doimiyligi ham bayon qilib qo‘yilgan:

“Taqvolilar uchun va’da qilingan jannatning misoli, uning ostida anhorlar (doimo) joriy, mevalari va soyalari boqiydir”[7].

Hadisi sharifda jannat ne’matlarining doimiyligi haqida shunday xabar berilgan:

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ وَأَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إذَا دَخَلَ أهْلُ الجَنَّةِ الجَنَّةَ يُنَادِي مُنَادٍ إِنَّ لَكُمْ أنْ تَحْيَوْا فَلا تَمُوتُوا أَبَداً إنَّ لَكُمْ أنْ تَصِحُّوا فلا تَسْقَمُوا أبداً وإنَّ لَكمْ أنْ تَشِبُّوا فلا تَهْرَمُوا أبداً وإنَّ لَكُمْ أَنْ تَنْعَمُوا فَلا تَبْأسُوا أَبَداً. رَوَاهُ مُسْلِمٌ

Abu Said va Abu Hurayra roziyallohu anhumolardan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qachon jannat ahli jannatga kirsalar, bir nido qilguvchi: “Albatta, yashashlaringiz sizlar uchun, hech qachon o‘lmaysizlar. Albatta, sog‘lom bo‘lishlaringiz sizlar uchun, hech qachon kasal bo‘lmaysizlar. Albatta, yosh bo‘lishlaringiz sizlar uchun, hech qachon qarimaysizlar. Albatta, huzur-halovatda yashashlaringiz sizlar uchun, hech qachon baxtsiz bo‘lmaysizlar”, – deya nido qiladi”, – dedilar”. Imom Muslim rivoyat qilgan.

Jannatdagi ne’matlar abadiy bo‘lganidek, do‘zaxdagi azoblar ham abadiyligi haqida shunday xabar berilgan:

“Albatta, ahli kitob va mushriklardan iborat kofirlar jahannam o‘tida bo‘lib, o‘sha joyda mangu qolurlar” .

Xulosa qilib aytganda, jannat ham, do‘zax ham hozirda mavjud, hech qachon yo‘q bo‘lib ketmaydi. Ular Alloh taoloning yo‘qdan bor qilishi bilan vujudga kelgani kabi, U zotning yo‘q qilib yubormasligi bilan doimiy bor bo‘lib turadi.


Keyingi mavzu:
Mo‘min bandaning do‘zaxda abadiy qolmasligi bayoni

 


[1] Qasos surasi, 88-oyat.
[2] Ar-Rohman surasi, 26, 27-oyatlar.
[3] Hadid surasi, 21-oyat.
[4] Oli Imron surasi, 131-oyat.
[5] Najm surasi, 13–15-oyatlar.
[6] Sod surasi, 54-oyat.
[7] Ra’d surasi, 35-oyat.