Sayt test holatida ishlamoqda!
20 Iyul, 2025   |   25 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:29
Quyosh
05:07
Peshin
12:34
Asr
17:38
Shom
19:55
Xufton
21:26
Bismillah
20 Iyul, 2025, 25 Muharram, 1447

Rasulullohni tushida ko‘rgan va vatanga qaytgan olim

04.01.2018   6446   3 min.
Rasulullohni tushida ko‘rgan va vatanga qaytgan olim

XIX asr oxiri XX asr birinchi yarmida Namangan shahridan yetishib chiqqan ulug‘ ulamolardan biri Sayyid Sobitxon to‘ra Abul Maoniydir. U kishi haqida ma’lumotlar juda kam. Chunki Sobitxon to‘ra yashagan davr mustamlakachilik siyosatining vatanparvarlar va ziyolilarga qarshi kurashi avj olgan vaqtga to‘g‘ri keladi.

Sobitxon to‘ra 1866 yil Namanganda taniqli olim Sayyid Fayzxon to‘ra xonadonida tug‘ildi. U ilmiy muhitda o‘sib ulg‘aydi, ilk ustozi otasi bo‘ldi. So‘ng Namangan madrasasida o‘qib, shaharning ko‘zga ko‘ringan olimlari, jumladan, Hazrat Inoyatxon Langariydan saboq oldi. So‘ng ilmini yanada chuqurlashtirish maqsadida Ho‘qandi latifga bordi. Bu yerda bir necha yil turib, “Madrasai Xon”da ilm sirlaridan voqif bo‘ldi, madrasani muvaffaqiyatli bitirib, ona shahriga qaytdi.

Yoshi ulg‘aygach, hajga bordi. Madinada uch yil muqim yashab qoldi. Bir kecha tushida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni ko‘radi. U zot olimga “vatanga qayting” ishorasini qiladilar. Shundan so‘ng u ota yurtiga qaytib, qolgan butun umrini Namanganda o‘tkazdi. XIX asrning so‘nggi yillarida Namangandan yetishib chiqqan olimlarning ko‘pi undan saboq olishgan.

Sobitxon to‘ra ochiq chehrali, shirinso‘z va taqvoli inson bo‘lgan. U ilm bobida ulkan muvaffaqiyatga erishgan edi. U madrasadan qaytib kelishi bilan kitob varaqlar, yozayotgan asarlariga qimmatli ma’lumotlar to‘plar edi. “Tafsiri Jalolayn”ni ko‘p o‘qir edi.

Sobitxon to‘ra tasavvuf, tafsir, hadis, til va adabiyot, tarix, jug‘rofiya, mantiq va boshqa ilmlardan yaxshi xabardor edi. O‘zi ham arab, fors va o‘zbek tillarida ijod qildi.

Olimning “Bashorat an najot fi ishorat as-salot” kitobida diniy amallar, ibodatlarga oid turli fiqhiy masalalar jamlangan. Ushbu asarning 52 betdan iborat qo‘lyozma nusxasi O‘zFA Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutida saqlanmoqda. Ushbu dargohda uning qalamiga mansub “Tajhiz al amvot” asari qo‘lyozmasi va bu kitobning 1907 yili Buxoroda nashr etilgan toshbosma nusxasi ham bor. Ushbu asarda o‘lim va dafn marosimi bilan bog‘liq masalalar batafsil yoritilgan. U xurofiy tushunchalar avjiga chiqqan bir davrda yozilgani bois katta ahamiyat kasb etgan va odamlarni hidoyat yo‘liga boshlovchi muhim qo‘llanma bo‘lib xizmat qilgan. Bundan tashqari, olim fiqh ilmiga oid yana bir nechta asarlar yozgan.

Sobitxon to‘ra tafsir va hadis ilmlari targ‘ibotchisi sifatida ham tanilgan. O‘sha davrda Turkiston aholisida ushbu ilmlarga e’tibor susayib ketgani uchun ham shu yo‘nalishga alohida e’tibor bergan.

Sayyid Sobitxon to‘ra turmushi hashamsiz yashagan, dunyo lazzatlariga parvosiz ekanidan mol-dunyo orttirmagan. Tushgan sovg‘a-salomlarni kambag‘allarga, ilm toliblariga ehson qilib yuborgan.

Sayyid Sobitxon to‘ra yurtimizni juda ham sevar, shu bois chorizm mustamlakasiga aylanib qolgan muqaddas Vatanini ozod va hur ko‘rishni orzu qilar edi. Talabalariga Vatan ozodligi uchun harakat qilish, kerak bo‘lsa, bu yo‘lda jon berish kerakligini ta’kidlar edi. Bolsheviklar inqilobi boshlangach, Sobitxon to‘ra shogirdlarini Vatan mustaqilligi yo‘lida birlashishga ruhlantirar edi. Sobitxon to‘raning xalq o‘rtasidagi nufuzini yaxshi bilgan bolsheviklar uni zimdan kuzatib, nazorat qilib turadi.

Sobitxon to‘ra Abul Maoniy 1927 yili 63 yoshda olamdan o‘tdi, Namangan shahridagi “Mangulik” qabristoniga dafn etildi. Alloh taolo ul zotni rahmatiga olsin.

 

Islomxon  UBAYDULLAYEV,

Toshkent islom instituti o‘qituvchisi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlari uchun namuna – Butunjahon Islom uyushmasi rahbari

16.07.2025   9418   5 min.
O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlari uchun namuna – Butunjahon Islom uyushmasi rahbari

Saudiya Arabistonining Makka shahrida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari Firdavs Abduxoliqov hamda Butunjahon Islom uyushmasi Bosh kotibi Shayx Muhammad bin Abdulkarim al-Issa  ishtirokida uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Ushbu uchrashuv va tashrif Butunjahon Islom uyushmasi taklifiga binoan amalga oshirildi. Unda O‘zbekistonning Saudiya Arabistonidagi favqulodda va muxtor elchisi Nodir Turg‘unov ham qatnashdi.

Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.

– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.

Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi  qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.

Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:

– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga   tayyormiz.

Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari  va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.

Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi. 

Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu  masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi. 

Islom sivilizatsiyasi markazi

Dunyo yangiliklari