Ca’d ibn Abu Vaqqos ibn Uxayb Zuhriy roziyallohu anhu tirikligidayoq jannat bashorati berilgan o‘n sahobaning biri. Sa’d Quraysh qabilasidan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning onalari kabi Bani Zuhra urug‘idan edi. Uning nasabi oltinchi silsilada (Hakam) Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam shajarasi bilan birlashadi. Milodiy 601 yili tug‘ilgan. Makkaliklardan oltinchi yo yettinchi bo‘lib Islomni qabul qilgan va ko‘p o‘tmay, Yasribga ko‘chgan. U Rasuli akramdan 270 ta hadis rivoyat qilgan.

Payg‘ambarimiz alayhissalom Sa’dni tog‘am deb hurmatlaganlar. Jobir ibn Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Sa’d kelayotgan edi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bu kishi mening tog‘am bo‘ladi, kim menga tog‘asini ko‘rsata oladi?” dedilar» (Imom Termiziy rivoyati).

Quraysh mushriklari Sa’d ibn Abu Vaqqosga ma’naviy azob berishdi. Eng aziz kishisi – onasini unga qarshi qayrashdi. Shu bois ona sevimli o‘g‘liga juda og‘ir talab qo‘yadi. Mufassirlar “Biz insonga ota-onasiga yaxshilik qilishni buyurdik. (Ammo) agar ular sen bilmagan narsalarni (soxta ma’budlarni) Menga sherik qilishingga majburlasalar...” (Ankabut, 8) mazmunli oyat Sa’d ibn Abu Vaqqos haqida tushganini ta’kidlashadi. U Makka yoshlari orasida onasini hurmat qilishi bilan tanilgan, boshqalarga ibrat qilib ko‘rsatilar edi. Sa’d bu sinovdan o‘tdi, imon-e’tiqodda sobit turdi. Onasini ham oldingiday hurmat qilaverdi.

Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollalolohu alayhi vasallam Sa’d ibn Molikdan o‘zga hech kimga ota-onalarini fido qilmaganlar. U zot Uhud kuni Sa’dga ota-onam senga fido bo‘lsin deganlari rivoyat qilinadi.

Mo‘minlar onasi hazrati Oysha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Madinada ekanlarida bir kecha uyqulari qochdi va: “Sahobalardan bir solih kishi meni qo‘riqlaganida yaxshi bo‘lardi”,  dedilar. Hali gaplari tugamasidan bir narsa shitirlaganini eshitdik. U zot: “Kim u?” dedilar. Sharpa: “Sa’d ibn Abu Vaqqosman”,  dedi. “Nimaga kelding?” deb so‘radilar. “Payg‘ambardan xavotirga tushib, qo‘riqlagani keldim”, dedi Sa’d. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uning haqqiga duo qilib, xotirjam uxladilar» (Imom Termiziy va Muslim rivoyati).

Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhu Payg‘ambarimiz alayhissalomga: “Yo Rasululloh, duo qiling, Alloh meni duosi qabul bo‘ladiganlardan qilsin”, dedi. Shunda Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Ey Sa’d, taomingni halol qil, duoing qabul bo‘ladi. Muhammadning joni izmida bo‘lgan Zotga qasam, bir odam qorniga harom luqma yesa,  Alloh uning duosini qirq kungacha qabul qilmaydi. Qaysi bandaning tani haromdan va ribodan semirsa, unga do‘zax munosibdir”, dedilar. So‘ngra: “Yo Alloh, Sa’d qachon duo qilsa, uni qabul ayla!” deb duo etdilar» (Imom Termiziy rivoyati).

Sa’d ibn Abu Vaqqos Makka fath etilgan yili og‘ir xastalanib qoldi. Bu haqda o‘zi bunday rivoyat qiladi: «Fath yili bemor bo‘lib, o‘limim yaqinlashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam meni ko‘rgani keldilar. Shunda: “Yo Rasululloh, mening ko‘p molim bor va birgina qizimdan boshqa merosxo‘rim yo‘q. Molimning hammasini boshqalarga vasiyat qilaymi?” dedim. “Yo‘q”, dedilar. “Molimning uchdan ikkisini-chi?” dedim. “Yo‘q”, dedilar. “Yarmini-chi?” dedim. “Yo‘q”, dedilar. “Uchdan birini-chi?” dedim. “Uchdan biri... U ham ko‘p. Albatta, merosxo‘rlaringni boy holda qoldirishing ularni odamlardan tilanib yuradigan qilib tashlab ketishingdan yaxshidir. Sen har qanday nafaqa qilsang ham, albatta, ajr olasan. Hatto, ayoling og‘ziga tutgan luqma uchun ham ajr olasan”, dedilar” (Imom Buxoriy, Muslim, Termiziy, Abu Dovud, Nasaiy rivoyati).

Hazrat Usmon vafotidan so‘ng Aqiqda yashadi. Hijriy 55 (milodiy 676) yili vafot etdi. Vasiyatiga ko‘ra, “Baqi’” qabristoniga dafn qilindi.

Ahmad MUHAMMAD

tayyorladi