Sayt test holatida ishlamoqda!
15 Yanvar, 2025   |   15 Rajab, 1446
search icon
Avvalgi sayt
ЎЗ РУ EN AR

Toshkent shahri
Tong
06:23
Quyosh
07:47
Peshin
12:37
Asr
15:37
Shom
17:22
Xufton
18:40
Bismillah
15 Yanvar, 2025, 15 Rajab, 1446
Avvalgi sayt
#search
 YouTube

Imom-xatib: farzand ko‘rishda ikki juftlik sababchi xolos

26.12.2017   4473   4 min.
Imom-xatib: farzand ko‘rishda ikki juftlik sababchi xolos

Albatta, farzand Alloh taolo tomonidan ato etiladigan ulug‘ ne’mat hisoblanadi. Farzand inson qalbidagi eng oliy maqsadlaridan biri bo‘lib, ota ona o‘z hayotlarini shular orqali yangilab davom ettiradi. Shuning uchun Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qilib:

«Mol mulk, farzandlar dunyo hayotining ziynatidir…» deb ta’kidlagan.

Haqiqatan ham, agar mol mulk va farzand bo‘lmasa bu dunyoning hech qanday qizig‘i yo‘qdek. Bu dunyo hayotiga insonning qalbini moyil qilish sababidan bo‘lgan shu ikki narsa ziynat bo‘lib o‘ziga rom qilib turadi. Har bir oila qurgan shaxs o‘zidan zurriyod qolishini orzu qilib, o‘z hayotidan olgan o‘git va tajribalarini jigargo‘shalariga bahshida qilish umidida yashaydi.

O‘ziga munosib jufti halolni tanlab u bilan turmush qurish esa farzand ko‘rishlik uchun ilk qadamdir.

“Alloh taolo farzandni yaxshi ko‘rganiga berib yomon ko‘rganiga bermaydi” deyishlik noto‘g‘ri fikr hisoblanadi. Balki Alloh taolo farzandni kimga qaysi biridan O‘zi xohlaganidek va xohlagan vaqtida beradi. Chunki Alloh taolo O‘zining do‘sti bo‘lgan Ibrohim halilulloh payg‘ambardek zotga ham farzand ko‘rishlari amri mahol bo‘lgan keksalik yoshlarida berdiku. Shuning uchun Alloh taolo Qur’oni karimda shunday marhamat qiladi:

  1. «Osmonlari yerning mulki Allohnikidir. U zot xohlagan narsani yaratur. U zot xohlagan kishisiga qizlar hadya etur va xohlagan kishisiga o‘g‘illar hadya etur.
  2. «Yoki ularni juftlab o‘g‘il qiz qilib beru rva xohlagan kishisini tug‘mas, bupusht qilur. Albatta, U zot o‘ta biluvchi v a o‘ta qodirdir». (Shuuro surasi).

Insonga hamma narsani faqat Alloh taolo berishining yorqin namunasi farzand masalasida ko‘rinadi. Ayni shu masalada inson o‘zining ojizligini xis etadi. O‘z xohishiga ko‘ra biron narsani bor qilaolmasligini, balki doimo Alloh taoloning madadi va inoyatiga muxtoj bo‘lib turishini anglab yetadi. Hatto farzand bermay turib inson tomonidan barcha harakatlar bajarilgan bo‘lsa ham O‘zi xohlagan vaqtida berishligi, farzand dunyoga kelishligida ikki juftlik uning sababchisi xolos ekanligini bildiradi. Bu haqiqatni barcha insonlar orasida musulmon odam ko‘proq tan olishligi kerak.

Go‘yo inson biror molu dunyoga har chand chiranmasin hargiz uni qo‘lga kiritaolmaganidek farzand ko‘rish uchun ham boshqalardan ko‘proq istab, ko‘proq harakat qilsa ham Alloh taolo bermasligi mumkin.

Insonning qo‘lidan ne’mat berilishlik sababini bajarish keladi xolos, uni ato qilinishligini esa ato qilguvchi bo‘lgan Allohga topshiriladi. Ya’ni ikki yosh farzand ko‘rishlari uchun turmush qurdilar, ikkalasi ham sog‘lom, farzand umidida yuribdilar va Allohdan farzand berishini so‘raydilar, haqiqat shu.

Turmush qurgan ikki yosh o‘zlarini farzand ko‘rib tezroq ota-ona bo‘lishlarini istaydilar. Chunki Alloh taolo inson zotiga farzand muhabbatini uning jismida qo‘shib yaratgan.

Ammo, ba’zilar farzand ko‘rishda besabrlik qiladilar. Ma’lum muddat o‘tishi bilan ikki yosh bir birlariga shubha nazari bilan qaray boshlaydilar, ikki taraf ham aybdorni isbot qilishga harakat qiladilar. Bu ish qancha uzoq cho‘zilgani sari shuncha o‘rtada murosalar o‘zgarib bir birlarini tug‘mas va bepushtlikda ayblay bolaydilar.

Ba’zi holatlarda ikki yosh sabr qilishsa ham, ota-onalar, yon-atrofdagilar tinch qo‘yishmaydi. Bu ish avj olganidan hatto oilani buzishni taklif qila boshlaydilar. Bunday qilish to‘g‘ri emas. Aslida ikki yosh shoshilib besabrlik qilganda ham kattalar nasihat qilib, ularni tinchlantirishlari lozim. Zero aksar vaqtlarda bir necha muddat farzand ko‘rmay turib vaqti kelib o‘z tenqurlaridan ham ko‘p farzandli bo‘lib ketganlarga guvoh bo‘lganmiz.

Aslida farzanddan boshqa beriladigan ne’matlarni ham egasi Alloh. Inson har bir berilgan ne’mat ustida Alloh huzurida so‘raladi. Inson bu hayotda biror narsaga ega bo‘lishligida o‘zi uchun yaxshilik bormi yoki undan benasib bo‘lganida yaxshilik bormibuni bilmay besabrlik qiladi. Hayotni esa imtihon dunyoligini unutib qo‘yadida Eh Alloh men senga nima gunoh qilgandim» deb noliydi.

Alloh taolo bizlarni bergan ne’mati ustida shukr qilguvchi, bermaganiga esa sabr etguvchi bandalardan qilsin. Zero Alloh taolo bir bandasiga so‘ragan narsasini bu dunyoda bermasa, agar u banda sabr qilsa albatta, jannatda bu dunyoda o‘ylaganidan ham ziyoda qilib oxirat dunyoda ato qiladi.

Ilhomjon MADALIYEV,
“Mo‘yi-Muborak Ukkosha” jome masjidi imom xatibi.

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Umaviylar davri

13.01.2025   4428   7 min.
Umaviylar davri

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Odamlarning eng yaxshisi mening asrimdagilar, so‘ngra ularga yaqinlar, so‘ngra ularga yaqinlar», dedilar (Buxoriy, Termiziy, Ibn Moja, Ibn Hanbal rivoyat qilishgan).

Musulmon ummati tarixidagi eng yaxshi davr Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va u zotning sahobalari yashab o‘tgan asr bo‘lib, u tarix zarvaraqlaridan «Saodat asri» degan nom bilan joy oldi. Keyingi asr to‘rt buyuk sahoba boshchiligida olib borilgan asrlarga tatigulik ishlar sababli «Roshid xalifalar davri» degan nom bilan tarix sahifalariga bitib qo‘yildi. Keyingi asr «Umaviylar asri» deya atalib, mana shu davrdan pog‘onama-pog‘ona pastlash holati kuzatildi.

Umaviylar davlati Umayya ibn Abdushshams ibn Abdumanofga nisbat beriladi.

Umayya ismli ushbu shaxs johiliyat davrida Quraysh urug‘laridan birining boshlig‘i bo‘lib, amakisi Hoshim ibn Abdumanof bilan har doim Qurayshning rahbarligini talashib kelar edi. Islom kelgach, mazkur talashuv ochiq-oydin dushmanlikka aylandi: Banu Umayya qabilasi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga, u zotning da’vatlariga qarshi turdi; Banu Hoshim qabilasi esa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga barcha ishlarda ko‘makdosh bo‘ldi, u zot sollallohu alayhi vasallamni dushmanlarning yomonliklaridan himoya qildi.

Banu Umayya odamlari Makka fathi davrida boshqa ilojlari qolmaganidan keyingina Islomni qabul qilishdi. Dastlabki asrlarda Islomda peshqadam bo‘lgan urug‘larning eng katta bobosi Abdumanof hisoblanadi.

Banu Umayya (umaviylar) tarixini buzish

Banu Umayyaning tarixi tafsilotlariga e’tibor beradigan bo‘lsak, uning buzib ko‘rsatilganligi, ularni ko‘proq qoralash holatlarini kuzatamiz. Bu ishlarning ko‘pchiligi ularning asosiy siyosiy xusumatchilari – abbosiylar tomonidan qilingan, chunki tarixga oid kitoblarning ko‘p qismi aynan abbosiylarning hukmdorlik davrida yozilgan. Shuningdek, shiy’alar, xavorijlar, tarixni yaxshi bilmay turib og‘zaki so‘zlab yuradigan omi kishilar ham Banu ­Umayyaning siyosiy dushmanlari hisoblanib, ular ushbu qabilaning juda ko‘p tuhmatlarga qolishiga ham sabab bo‘lgan.

Bu tuhmat va qoralashlar turli-tuman bo‘lib, asosiy e’tibor Banu Umayyaning obro‘sini to‘kadigan tarixiy hodisalarga qaratilgan, ular bo‘rttirib ko‘rsatilgan. Ushbu hodisalarni nishon qilib, ularning qadrini tushirishga olib boradigan gaplar aytilgan:

1. Banu Umayyaning ilk davrda Islomga qarshi turganlari, Islomni kechikib qabul qilganlari juda ko‘p takrorlanadi, lekin ularning Islomga kirganlaridan keyingi buyuk ishlari, jumladan, ko‘plab yurtlarni fath etishda ko‘rsatgan xizmatlari mutlaqo eslanmaydi.

2. Banu Umayya davrida sodir etilgan musibatlar bo‘rttirib gapiriladi. Karbalo voqeasi, imom Husayn va u kishining oilalarining qatl etilishi, Harra voqeasi, Madinadagi Haramni e’tiborsiz qo‘yish, manjaniq bilan Makkaga tosh otish masalalari shular jumlasidandir.

3. Abdulloh ibn Zubayr roziyallohu anhuning qatl qilinishi, Zayd ibn Aliy ibn Husaynning qo‘zg‘aloni va u kishining qatl qilinishi, shuningdek, boshqa taraflarda sodir bo‘lgan xatolarni e’tiborga olmaslik, xalifaga qarshi chiqish, toatni buzish kabi ishlarni Banu Umayyaga katta ayb qilib, ularga qarshi keng targ‘ibot ishlari amalga oshiriladi.

4. Banu Umayyaning dushmanlari tomonidan ularning insoniy nafsidagi zaiflik nuqtalariga alohida e’tibor beriladi, Banu umayyalik ba’zi kishilardan sodir bo‘lgan xatolar bo‘rttirib gapiriladi, biroq yaxshiliklari berkitiladi. Xususan, hazrati Usmon roziyallohu anhu haqlarida bu ochiq-oydin ko‘rinadi.

5. Abu Sufyon va Muoviya roziyallohu anhumo haqlarida ham bu kabi noo‘rin gaplar nihoyatda ko‘paygan. Banu umayyalik ba’zi voliylar botil ishlarni qiluvchi mutaassiblar deya sifatlanadi. Bu Hajjoj ibn Yusuf va Ziyod ibn Abiyhlar misolida ko‘rinadi.

6. Yazid ibn Muoviya hamda Valid ibn Yazid kabi xalifalar haqida ham ularga qarshi juda bo‘lmag‘ur mish-mishlar to‘planib tarqatilgan. Aslida esa musulmonchilik odobi bo‘yicha Banu Umayya davrida roshid xalifalar davridagidan ko‘ra bir oz pastlash – sustlashish bo‘lganini eslashning o‘zi kifoya qiladi. Vaqt o‘tishi bilan xatoga yo‘l qo‘yish ham asta-sekin ko‘payib borgan. Banu Umayya davridagi musulmonlar jamiyati har jihatdan roshid xalifalar jamiyatiga yaqin bo‘lgan. Lekin qo‘lga kiritilgan o‘ljalar, mol-mulkning ko‘payishi natijasida katta-katta uylar, qasrlar qurish, shuningdek, cho‘ri tutishning ommalashganligi bor. Shu bilan birga, Banu Umayyaning juda ko‘p yaxshi fazilatlari ham bo‘lganligi bor haqiqat, lekin ularga qarshi bo‘lgan tarixchilar bu fazilatlarni e’tiborga olmaganlar, balki unutib qo‘yganlar.

Ulardan ba’zilarini aytib o‘tamiz:

1. Hazrati Muoviya ibn Abu Sufyon roziyallohu anhu katta sahoba bo‘lib, u kishi Xalifa Aliy ibn Abu Tolib roziyallohu anhuga qarshi masalalarda ijtihod qilgan, faqat ijtihodi unchalik to‘g‘ri bo‘lmagan. Lekin baribir u zot odil kishilar safida qolgan. Zotan, barcha sahobalar roziyallohu anhum adolatlidirlar.

Banu Umayyaning eng katta arboblaridan biri sanalgan Marvon ibn Hakam tobe’inlarning birinchi tabaqasidan bo‘lgan. U Umar ibn Xattob roziyallohu anhu, Usmon roziyallohu anhu va boshqa katta sahobalardan hadislar rivoyat qilgan.

Yana bir Banu umayyalik Abdulloh ibn Marvon xalifa bo‘lishidan oldin ahli ilm va ahli fiqh bo‘lgan. Madinai munavvaraning katta olimlaridan hisoblangan.

Umar ibn Abdulaziz esa mujtahid imomlardan bo‘lgan. Ko‘pchilik u kishini roshid xalifalar qatorida sanaydi.

Banu Umayya qabilasining a’zolari qozilik ishlariga aralashmas edilar. Ular ko‘p joylarda ahli ilm va ahli fazllarning oldingi saflarida bo‘lganlar.

2. Banu Umayya davrida juda ko‘p buyuk islomiy fathlar bo‘lgan. Ular sharqda Xitoygacha, g‘arbda Fransiya va Andalus yurtlarigacha yetib borganlar.

3. Banu Umayya davrida Islom davlati tarixlar davomida misli ko‘rilmagan eng katta kengayishni boshidan kechirdi.

4. Banu Umayya davrida juda ko‘p qo‘riq yerlar o‘zlashtirildi, ular bog‘-rog‘larga aylantirildi, kanallar qazildi, shaharlar qurilib, obodonchilik ishlari olib borildi, atrof gullab-yashnadi, taraqqiy etdi.

Shu o‘rinda ta’kidlab aytamizki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning yuqoridagi «Odamlarning eng yaxshisi mening asrimdagilar, so‘ngra ularga yaqinlar, so‘ngra ularga yaqinlar» degan hadislari bejiz aytilmagan. Zero, Banu Umayya qabilasining a’zolari, rahbarlari va davlat boshliqlari Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning davrlariga yaqin asrda yashab o‘tganlar.

«Islom tarixi» ikkinchi juzi asosida tayyorlandi