Kecha ijtimoiy tarmoqlar va turli saytlarda markazi Jizzax viloyatida bo‘lgan zilzila haqida ma’lumotlar tarqaldi. Zilzila magnitudasi 3,5 ballni tashkil etgani va ko‘pchilik ushbu silkinishni sezmagani ta’kidlandi. Biroq inson zilzila va turli tabiiy ofatlar vaqtida shoshib qoladi, hodisa paytida nima qilishni bilmaydi.
Zilzila haqida aniq ma’lumot beradigan tizim hali ishlab chiqilmagan, shuning uchun ham qachon va qayerda hamda qanday kuchdagi zilzila ro‘y berishini oldindan aytishning hozircha iloji yo‘q.
Zilzila vaqtida nima qilish kerakligini bilmaydiganlar uchun ushbu maqola ko‘mak beradi degan umiddamiz.
Dinimizda musulmon odam Alloh taoloni ko‘p zikr qilishi, shu bilan birga qilgan xatolariga doim istig‘for aytishi kerak. Zero, inson xatodan xoli emas. Shunday ekan, gunohlarimiz ko‘payib, tavba va istig‘forlarimiz ozayganda Alloh taolo o‘zining qudratini bandalariga Quyosh tutilishi, oy tutilishi va zilzila orqali ko‘rsatib qo‘yar ekan.
Zilzila haqida Taqiy Usmoniy o‘zlarining “Mavsu’atul fiqhiyya” asarining to‘rtinchi jildida quyidagicha keltiradilar: “Zilzila Alloh taoloning oyat va alomatlaridan hamda noodatiy hodisalaridandir. Hanafiy, shofeiy va hanbaliy mazhabi ulamolari zilzila sodir bo‘lganda ikki rakat namoz o‘qish mustahab ekanligini aytadilar”.
Imom Kosoniy va Ibn Qudoma rahimahullohlar Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhu Basradalik vaqtlarida zilzila sababli namoz o‘qiganlarini naql qiladilar. Imom Navaviy rahimahulloh “Sharhu Muhazzab”da Ali roziyallohu anhudan zilzila bo‘lganda namoz o‘qish kerakligi haqidagi rivoyatni keltirganlar.
Imom Kosoniy rahimahulloh aytadilarki: “Bu usul qo‘rqinchli va dahshatli hodisalar paytida namoz o‘qishlik lozimligiga asoslangandir. Quyosh va oy tutilishida o‘qiladigan namozlarning asosi ham shudir”.
Namozning o‘qilish tartibi quyidagicha:
Bu namoz jamoat bo‘lib emas, balki yakka holda o‘qiladi. Boshqa namozlardan farqli bo‘lmagan holda ikki rakaat bo‘lib, namoz o‘qish makruh bo‘lgan vaqtlarda o‘qilmaydi. Namozdan so‘ng duoga jiddu jahd qilinadi.
Yuqoridagi ma’lumotlardan shunday xulosa qilish mumkinki, yer silkinishi, o‘ta qattiq shamol kelishi, kuchli yomg‘ir yog‘ib, sel oqishi kabi holatlar shunchaki tabiiy hodisa emas, balki, sizu bizning gunohlarimiz haddan oshgani, Haq taoloning ibodagiga beparvoligimiz, “Besh kunlik dunyoda o‘ynab qol” qabilida ish tutishimizning ayanchli va xatarli oqibati ekan. Shuningdek, bu bizga Alloh taoloning O‘ziga qaytib, tavba va istig‘forga shoshilishimizga ilohiy chaqiriq ekanligini ham yodda tutmog‘imiz darkor.
Al-Kisoiy al-Kufiy 119/737 yil Kufada dunyoga kelgan.
To‘liq ismi: Ali ibn Hamza ibn Abdulloh ibn Bahman ibn Fayruzm al-Kisoiy al-Kufiy. Imom al-Kisoiy yoshligida ilm o‘rganishga juda intilardi, lekin boshlang‘ich davrda muvaffaqiyat qozona olmasdi. Bir safar Qur’onni yod olishda qiynalgach, ustoziga: “Men hech narsani yodlay olmayapman, charchadim”, dedi.
Ustoz unga sabr qilishni va Qur’onning barakasiga ishonishni tavsiya qildi. Shundan so‘ng, Imom al-Kisoiy sabr bilan harakat qilib, Qur’onni mukammal yod oldi va keyinchalik mashhur qiroat imomlaridan biri bo‘ldi. Bu voqea sabr va mehnatning samarasini eslatadi.
Hayoti: Al-Kisoiy Kufada tug‘ilgan va tilshunoslikda ham, qiroatda ham yuqori maqomga ega bo‘lgan. Undan nega «Kisoiy» deb nom olganligi haqida so‘rashganida u, – "chunki men hajda kisoda (kiyimda) ehrom bog‘laganman", deb javob bergan ekan. U asli fors bo‘lib, Bani Asad qabilasining qullaridan edi.
Ilmiy faoliyati: Uning asosiy ustozlari Hamza al-Kufiy va boshqa yirik qiroatchilar bo‘lgan. Bundan tashqari Kufa maktabini asoschisi hisoblanadi.
Muoz al-Harro va Abu Ja’far Ruasiylarda nahvdan tahsil oldi. Ular-dagi ilmlarni olib bo‘lib, ulardan qoniqmay qolgach, Basraga kelib Iso ibn Umar, Abu Amr ibn al-Alo va Al-Xalil ibn Ahmaddan ilm o‘rgangan. Qiroatni esa Sho‘ba ibn Hajjojdan ta’lim olgan.
U zot juda ko‘p asarlar ham yozgan: "Kitab muxtasar fi an-nahv" (Nahvga oid qisqa bo‘lgan kitob), "Kitab al-hudud fi an-nahv" (Nahvdagi hadlar oid kitob), "Kitob al-qiroat (Qiroatga doir kitob)", "Kitab al-adad (Sonlarga doir kitob)", "Kitab ixtilaf al-adad (Sonlarning ixtilofiga oid kitob)", "Kitab al-huruf (Harflarga oid kitob)", "Kitab maoniy al-Qur’an (Qur’on ma’nolari haqidagi kitob)" kabi ko‘plab kitoblar yozgan.
Nahvdan Farro uning xos shogirdlaridan hisoblanadi.
Kisoiy 189/805 yil Roy shahrida vafot etgan.
Matkarimov Nurmuhammad,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.