Giyohvandlik – narkotik moddalarga o‘rganib qolish, aniqrog‘i, tabiiy yoki zaharli sintetik moddalarni (ayrim dori moddalari) vaqtincha yoki surunkasiga iste’mol qilish natijasida kelib chiqadigan kasallik. Giyohvandlik tanada va ruhiyatda jiddiy o‘zgarish yuz berishiga sabab bo‘ladi va giyohvandni tanazzulga olib boradi. Bu esa o‘z navbatida, nafaqat giyohvandga, balki butun jamiyatga ko‘plab zarar yetkazadi.

Giyohvandlikka, odatda, irodasi kuchsiz, o‘zini tiya olmaydigan, o‘tkir sezgilarni o‘zida sinab ko‘rishga qiziquvchan, ruhan zaif va o‘ta xudbin kishilar beriluvchan bo‘ladi. Yoshlar tarbiyasidagi nuqson va kamchiliklar, giyohvand moddalarni iste’mol qilib yuruvchi katta yoshdagilarga taqlid va havas, oiladagi noxush sharoit (ota-onaning ichkilikbozlik yoki giyohvand bo‘lishi) hamda giyohvand moddalarning oson topilishi yoki qo‘l ostida bo‘lishi ham giyohvandlikka sabab bo‘ladi.

Giyoh­vandlikning jamiyatga zararlari behad ko‘pdir. Unga mubtalo bo‘lgan kimsada avvalo o‘ziga, so‘ng oilasi, kasbi yoki o‘qishiga nisbatan qiziqish qolmaydi. Ayniqsa, ishlab chiqarish va taraqqiyotning asosiy kuchi bo‘lmish yosh avlodning giyohvandlikning birin­chi navbatdagi qupboni bo‘lishi juda ham achi­narli holdir.

Bu og‘uning salbiy oqibatlari faqat shaxs yoki jamiyatga emas, balki borib-borib butun mam­lakatning taraqqiyotiga pytyp yet­kazishi, siyosiy tuzum va qonunchilikning izdan chiqishiga ham sabab bo‘lishi mumkin.

Giyohvandlik inson jismini qanchalik xarob qilsa, shaxs va jamiyatning mol-mulkiga va boy­ligiga ham xuddi shunday yetkazadi. U tinch-totuv oilalarni buzadi, bolalarni yetim qiladi, qashshoqlik, myhtojlikda yashashga majbur etadi, oxir­-oqibat, bunday kasallik, o‘lim yoki qamoqxona bilan yakunlanadi.

Tarix saboqlaridan ma’lumki, mustamlakachi davlatlar qaysi bir kichik mamlakat xalqini o‘ziga bo‘ysundirishni xohlaca, faqat aclaha vositasi bilan emas, balki o‘sha xalqning, ayniqsa, yoshlarning aql-idrokini, iroda va hamiyatini susaytiradigan, ma’naviy va axloqiy tushkunlikka tushiradigan vositalarni qo‘llagan. Shunday vositalarning ichida eng kuch­lisi – giyohvand moddalardir. Zero, mamla­katda ro‘y bergan ijtimoiy tushkunlik borib-­borib iqtisodiy tushkunlikka olib keladi. Mod­diy ehtiyoj esa, xorijiy davlatlarga qapam bo‘lish­ni taqozo etadi. Xorijdan keladigan moddiy, in­sonparvarlik yordamlari doim ham beg‘araz bo‘lavermaydi.

Mamlakat  suvereniteti uchun yana bir xatar shundaki, giyohvandlikka ruju qo‘ygan kimsalar bu "qimmatbaho" matohni muntazam xarid qilib turish uchun doimo pulga muhtoj bo‘ladi. Buning uchun ular nafa­qat vatanini, balki iymonini ham ar­zon-garov sotib yuborishga tayyor bo‘ladi. Ularning bu xususiyatlarini yaxshi biladigan ba’zi xizmatlar ulardan josus sifatida foydalanadi. Bu esa har qanday davlat uchun katta falokatdir.

Giyohvandlikning yoshlar o‘rtasida tarqalishi katta yoshdagilar o‘rtasida tarqalishidan-da xatarli. Yoshlardan birining giyohvandlikka berilishi bevosita u mansub bo‘lgan oilaga juda katta zarar­lar keltiradi, buni asosan quyidagilarda ko‘rish mumkin:

• er-xotin munosabatlari buzilishi;
• kasalliklarning ko‘payishi;
• qashshoqlashuv;
• nogiron farzand tug‘ilishi;
• farzandlar tarbiyasining izdan chiqishi;
• bu illatni farzandlariga ham o‘rgatishi;
• insoniy fazilatlarning yo‘qolishi va tubanlashuv;
• oilalarning buzilishi va farzandlarning yetim bo‘lishi kabi ko‘plab holatlar.

Alloh taolo insonga behisob ne’matlar bergan, banda o‘ziga berilgan ne’matlarni dunyo va oxirat hayoti uchun foydali bo‘lgan yo‘lda ishlatmog‘i lozim. U zot Qur’oni karimda shunday marhamat qiladi:  “Alloh senga ato etgan narsa bilan oxiratingni istagin va dunyodan bo‘lgan nasibangni ham unutmagin. Alloh senga ehson qilgani kabi sen ham (odamlarga) ehson qil! Yerda buzg‘unchilik qilishni istama. Chunki, Alloh buzg‘unchilarni suymas” (Qasas surasi, 77-oyat) yoki boshqa joyda: “Shuningdek yenglar va ichinglar, (lekin) isrof qilmanglar! Zero, u isrof qilguvchilarni sevmaydi”, deyilgan (A’rof surasi, 31-oyat)

Giyohvandlikka qarshi kurashish barchamizning oldimizda turgan bosh vazifadan biridir:

giyohvandlik bilan shug‘ullangan barcha tashkilot va uyushmalar kuchi birlashtirilsa;

yoshlarning bo‘sh vaqtini mazmunli o‘tkazish va ularni ish bilan ta’minlash muammosi hal etilsa,

ommaviy axborot vositalarida «pivo yoki tamakining eng zo‘r navi»ni reklama qilish o‘rniga giyohvandlikning oqibati va zararlari haqida faqat xalqaro giyohvandlikka qarshi kurashish kunida emas, har kuni axborot-targ‘ibot ishlari olib borilsa;

maktab va mahallalar hamkorligi yaxshi yo‘lga qo‘yilsa;

shifokorlar, uchastka inspektorlari, din peshvolari, ruhiyatshunoslar yanada jipslashib harakat qilsa,  bu illatga qarshi kurashish bundan-da samarali bo‘ladi, inshoalloh.

Abdumo‘min ABDULAZIZOV,

Imom Faxriddin Ar-Roziy o‘rta maxsus islom bilim yurti talabasi