Muoz ibn Jabal (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “ Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Qayerda bo‘lsang ham Allohga taqvo qil. Gunohning ortidan, uni o‘chiradigan yaxshilik qilgin. Insonlarga go‘zal xulq bilan muomala qil”, dedilar (Imom Termiziy rivoyati).

Hadisi sharifda “taqvo” deb tarjima qilingan so‘zdan lug‘atda himoya, to‘siq degan ma’nolar tushuniladi. Shariat istilohida banda bilan u qo‘rqadigan azobning o‘rtasidagi himoyalovchi to‘siq taqvodir.

Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) mazkur hadisni aytishlariga Abu Zar va Muoz ibn Jabal (roziyallohu anhumo)lar sabab bo‘lishgan. Muoz (roziyallohu anhu) Yamanga ketayotganida Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Ey Muoz, Allohga taqvo qilgin. Odamlar bilan go‘zal muomalada bo‘lgin. Gunoh ish qilib qo‘ysang, ortidan yaxshilik qilgin”, dedilar. Muoz: “Yo Rasululloh, “La ilaha illalloh” yaxshilikmi”, deb so‘radi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “U yaxshiliklarning eng buyugidir”, dedilar” (Ibn Abdulbir tamhidda keltirgan). Abu Zar (roziyallohu anhu): “Yo rasululloh meni jannatga yaqin qilib, do‘zaxdan saqlanishimga sabab bo‘ladigan amalni o‘rgating”, dedi. Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Gunoh qilib qo‘ysang, ortidan yaxshilik qilgin. Chunki bitta yaxshilikning o‘nta misli bor”, dedilar. U: “Yo Rasululloh “La ilaha illlalloh”, yaxshilikmi”, deb so‘radi. Nabiy (alayhissalom): “U yaxshiliklarning go‘zalidir”, dedilar (Imom Ahmad rivoyati).

Inson Alloh taoloning yerdagi xalifasi. Alloh taolo bandalarni yaratib, ularga hisobsiz ne’matlar ato qildi. Bashariyatga yaxshilik va saodat yo‘llarini ko‘rsatish uchun, ularning orasidan payg‘ambarlar chiqardi. Alloh taolo bandalarni O‘ziga ibodat qilish va buyruqlariga bo‘ysunishga buyurdi. Odamlarning bir-birlariga yordam berishlari, mehr-oqibatli bo‘lishlari va o‘zaro yaxshiliklar qilishlari saodatga erishishning muhim omillaridan ekanini bayon qildi. Bu yo‘lda Allohga taqvo qilishning o‘rni beqiyosdir.

Taqvo najot yo‘li. Mazkur hadisda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) taqvo banda uchun saodat eshigi va Alloh taoloning roziligi kaliti ekanini bayon qildilar. Taqvo barcha yaxshiliklarni jamlaydi va insoni yomonliklardan himoya qiladi. Mo‘minlar taqvo bilan abdaiy najot topadilar va Alloh taoloning yordamiga erishadilar. Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: “Zotan, Alloh taqvoli bo‘lganlar va ezgu ish qiluvchilar bilan (hamisha) birgadir” (Nahl, 128). Boshqa oyatda Alloh taolo taqvoli bandalarga go‘zal rizq berishni va qiyinchilik, mashaqqatlardan xalos qilishni va’da qildi: “Kimki Allohga taqvo qilsa, U unga (tashvishlardan) chiqish yo‘lini (paydo) qilur. Yana, uni o‘zi o‘ylamagan joydan rizqlantirur” (Taloq, 2-3). Banda taqvo qilsa yomonlarning hiyla-nayranrlarining zararidan xalos bo‘ladi. Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “Agar sizlarga yaxshilik yetsa, bu ularni xafa qiladi. Bordi-yu, sizlarga yomonlik yetsa, bundan ular xursand bo‘ladilar. Agar sabr bilan taqvoda bo‘lsangiz, ularning makrlari sizlarga hech qanday zarar yetkazmaydi. Albatta, Alloh ularning qilmishlarini ihota qiluvchi zotdir” (Oli Imron, 120).

Banda taqvo qilib dunyo va oxiratda g‘alaba qiladi va Alloh taoloning cheksiz in’omlari va darajalariga ega bo‘ladi. Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: “Albatta, taqvodorlar (jannatdagi) bog‘larda va daryolar uzradirlar. (Ular) qudratli podshohning (Allohning) huzuridagi sadoqat maqomida bo‘lurlar” (Qamar, 54-55).

Taqvo so‘zidan Islom dinidagi aqida, ibodat, muomala va xulq kabi amallar tushuniladi. Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: “Yuzlaringizni Mashriq va Mag‘rib tomonlariga burishingiz (ibodat qilishingiz-ning o‘zi to‘la) yaxshilik emas, balki Allohga, oxirat kuniga, farishtalarga, kitoblarga, payg‘ambarlarga imon keltirgan, o‘zi yaxshi ko‘rgan molidan qarindoshlariga, yetimlarga, miskinlarga, yo‘lovchiga, tilanchilarga va qullarni ozod qilish yo‘lida beradigan, namozni to‘kis ado etib, zakotni to‘lab yuradigan kishi va kelishilgan ahdlariga vafo qiluvchilar, shuningdek, og‘ir-yengil kunlarda va jang paytida sabr qiluvchilar yaxshilik (ahli)dir. Aynan o‘shalar (imonlarida) sodiqdirlar va aynan o‘shalar taqvodordirlar” (Baqara, 177).     

Taqvo aytiladigan so‘z yoki hujjatsiz talab qilinadigan da’vo emas. Balki, u Allohga itoat etish va gunohlarni tark qilishga undovchi solih amaldir.  Ulamolar: “Alloh taologa itoat etib, osiy bo‘lmaslik, Uni yodga olib, unutmaslik va Rabbiga shukr qilib, ko‘rnamaklik qilmaslik taqvodir”, deyishadi. Mo‘minlar mazkur ma’noda amal qilishlari va siyrat-u suratda taqvo bilan ziynatlanishlari lozim. Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “Ey, imon keltirganlar! Allohdan chinakam qo‘rquv bilan qo‘rqingiz va musulmon bo‘lmay dunyodan o‘tmangiz!” (Oli Imron, 102).

Banda shubhali narsalardan saqlanib, mukammal taqvoga erishadi. Shubhadan saqlanish insonni poklaydi. Harom narsalarni bajarib qo‘yishdan qo‘rqib, muboh ishlardan saqlanish ham shuning jumlasidan hisoblanadi. Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Banda zararli narsadan qo‘rqib, zararli narsalardan tiyilmaguncha taqvodor bo‘lolmaydi”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati). Hasan Basriy (rahmatullohi alayh) aytadi: “Inson haromdan xavf qilib, halolni tark qilmaguncha taqvoga erisholmaydi”.

Gunohlarga tavba qilish taqvodorlarning xulqidir. Gohida inson unutadi yoki g‘aflat qoladi. Natijada, nafsi g‘olib kelib yoki shayton vasavasasi sabab gunoh qilib qo‘yadi. Shu onda tavba qilish va Alloh taologa istig‘for aytish taqvodorlik belgisidir. Alloh taolo taqvolik bandalarni bunday sifatlaydi: “Ular biror fahsh ish qilib qo‘ysalar yoki o‘zlariga zulm qilib qo‘ysalar, (darhol) Allohni eslab, istig‘for aytadilar. Vaholanki, gunohlarni faqat Allohgina mag‘firat etar. Yana, ular bila turib, qilmishlarida davom etmaydigan kishilardir” (Oli Imron, 135). Boshqa oyatda bunday marhamat qilinadi: “Taqvo qilganlarga shaytondan (biror) musibat yetsa, (darhol Allohni) eslaydilar. Bas, o‘shanda ular (haqni) ko‘ruvchidirlar” (A’rof, 201). Taqvolik banda tavba va istig‘fordan keyin, yaxshilik qilish va solih amallarni bajarishga shoshiladi. Alloh taoloning va’dasi bilan yaxshiliklar yomonliklarni o‘chiradi. Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: “Albatta, savobli ishlar gunohlarni ketkazadi. Bu yod etuvchilar uchun yodnomadir” (Hud, 114).

Go‘zal xulq mo‘minning ziynati. Inson chiroyli xulq bilan oliy darajalarga yetadi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) barcha bilan go‘zal muomalada bo‘lishga buyurib: “Imkoning boricha xulqingni go‘zal qilgin”, deganlar (Imom Hokim rivoyati). Inson Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning go‘zal xulqlariga ergashib, chiroyli odobni  o‘rganadi. Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: “(Ey imon keltirganlar!) Sizlar uchun – Alloh va oxirat kunidan umidvor bo‘lgan hamda Allohni ko‘p yod qilgan kishilar uchun Allohning payg‘ambarida go‘zal namuna bordir” (Ahzob, 21). Alloh taolo boshqa oyati karimda Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam)ni bunday sifatlagan: “Albatta, Siz buyuk xulq uzradirsiz” (Qalam, 4).

Qarindoshlik aloqalarini mustahkamlash, xato qilgan odamni kechirish, insonlarga mehr-muhabbatli va oqibatli bo‘lish, ularga ochiq yuz, halimlik, tavozelik va kamtarlik bilan muomala qilish go‘zal axloqning ko‘rinishlaridir.

Manbalar asosida Yunusobod tumanidagi

"Yunusobod" jome masjidi imom-xatibi

Abdulg‘ani TOSHPO‘LATOV tayyorladi