Abdulloh ibn Busr roziyallohu anhu bunday rivoyat qiladi: “Onam bir bosh uzumni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga eltib berishimni buyurdilar. Men esa uni yo‘lda yeb qo‘ydim. Keyinroq onam Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni uchratib qolib, u zotdan: “Abdulloh sizga bir bosh uzumni eltib berdimi?” deb so‘rab qoldilar. U zot: “Yo‘q”, deb javob berdilar. Keyinchalik, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qachon meni uchratib qolsalar: “Xiyonat, xiyonat!” der edilar”.
Ulug‘ mutafakkir Muhammad Husayn ushbu rivoyatni quyidagicha sharhlagan: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bolani ayblash niyatida emas, shunchaki hazil yo‘li bilan uning e’tiborini omonatga xiyonat qilmaslikka qaratganlar. Rasulullohning sollallohu alayhi vasallam bu so‘zni ikki marta takrorlagani esa xatoga yo‘l qo‘ygan bolani kelgusida bundan ehtiyot bo‘lishni eslatish uchun bo‘lgan. Chunki Abdulloh ibn Busr yosh bola bo‘lganlar”.
Bir bosh uzum voqeasi Abdulloh ibn Busr raziyallohu anhuga bir umrlik saboq bo‘ldi. U zot shu voqeadan keyin omonatga jiddiy qaraydigan bo‘ldilar. Bazilarga o‘xshab “Yosh bola-da, yegisi kelgan bo‘lsa, yegandir-da, shunga ota go‘ri qozixonami!” demaslik kerak. Ota-ona gohida farzandini sinab ko‘rish uchun qo‘liga biror omonat berib ”falonchiga olib bor”, deb sinab ko‘rishi kerak. Bu sinov bir emas, balki bir necha marta takrorlanishi zarur. Ana shunday sinovlardan muvaffaqiyatli o‘tgandan keyingina bolaga ishonsa bo‘ladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning odoblarini qarangki, shu bolaga tanbeh bermadilar, balki “xiyonat xiyonat” deb qo‘yishlarining o‘zi Abdulloh uchun har qanday tarbiyadan ta’sirliroq bir holatni yuzaga keltirib chiqarganki, natijada, Abdulloh ibn Busr roziyallohu anhu bir umr Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning ana shu so‘zlarini eslab yurganlar va unga amal qilganlar. Hattoki Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning duolariga sazovor bo‘lganlar. Abdulloh ibni Busr roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Otam Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni uyga mehmon bo‘lishga taklif qildilar. U zot taklifga javoban keldilar. Otam onamdan: “Biror yegulik bormi?” deb so‘radilar. Onam esa: “Ha” deb danagi olingan xurmoni olib keldi. Ikkovlari uni yedilar. Keyin esa Rasululloh sollallohu alayhi vasallam duo qildilar. So‘ngra menga iltifot qilib qo‘llari ila boshimni silab turib haqqimga duo qildilar-da: “Bu bola bir asr yashaydi”, dedilar.
Haqiqatan, Abdulloh ibni Busr roziyalloh anhu mazkur duoning sharofati ila roppa-rosa bir asr yashadilar va “ Shomning barakasi” degan nomga sazovor bo‘ldilar. Ushbu hadisi sharifdan kelib chiqib ustozlar “Bolaning boshini silab turib duo qilish sunnati nabaviyadir”, deydilar. Ushbu sunnatga amal qilish doimo o‘zining ijobiy samarasini berib kelgan. Ota-bobolarimiz ushbu sunnatga shu darajada etibor berganlarki, natijada, urfimizning ajralmas bir qismiga aylanib ketgan. Lekin, afsuski, ko‘plab sunnatlar kabi ushbu sunnat ham oxirgi davrlarda unutilib borayapti. Balki shuning uchundir, yoshlar o‘rtasida jinoyat, talon-taroj qilish, mayda bezoriliklar va yana qandaydir noxushliklar ko‘payib borayapti. Aslida esa biz pisand qilmayotgan birgina sunnatning ortida qanchadan-qancha hikmatlar va manfaatlar bor. Shuning uchun ham ota- ona, farzandlar tarbiyasiga beparvo bo‘lmasdan mazkur sunnatga amal qilmog‘i kerak. Hozir aynan shuning fursatidir. Chunki hozir biz Payg‘ambarimiz solallohu alayhi vasallam tavallud topgan oyda turibmiz. Barchamizga bu oy muborak va xayrli bo‘lsin!
Is'hoqjon Begmatov,
O‘MI masjidlar bo‘limi xodimi
Zulhijja oyining 8 kuni “Tarviya kuni” deyiladi.
“Tarviya” deyilishiga sabab o‘sha kuni hojilar zam-zam suvidan qonib-qonib ichadilar.
“Tarviya” – “tafakkur” ma’nosida ham qo‘llaniladi. Chunki zulhijjaning sakkizinchi kechasida Ibrohim alayhissalom tushlarida o‘g‘illari Ismoil alayhissalomni qurbonlik qilayotganlarini ko‘radilar va bu tush shaytoniymi yoki rahmoniy deya o‘sha kunni tafakkur bilan o‘tkazadilar. Shunga ko‘ra, bu kun “Tarviya – tafakkur kuni” deyiladi.
Mino lug‘atda – “orzu, istak” degan ma’nolarni bildiradi. Makka va Muzdalifa oralig‘idagi qishloqning nomi. Arablar odamlar to‘plangan joyni “mino” deb atashadi. Mino Masjidul-harom shimolidan 7 km. uzoqlikda joylashgan.
Bu yerda Ibrohim alayhissalom shaytonga tosh otganlar, qurbonlik qilganlar. Nabiy sollallohu alayhi vasallam ham aynan shu joyda tosh otib, qurbonliklarini ado etganlar. Bu muqaddas makonda Nasr va Mursalot suralari nozil bo‘lgan.
Hojilar zulhijjaning sakkizinchi kuni bomdod namozidan so‘ng Minoga qarab yo‘l olishadi. Minoda tarviya kunining peshin, asr, shom, xufton hamda arafa kunining bomdod namozlari o‘qiladi. Keyin arafotga jo‘nab, o‘ninchi kuni yana Minoga qaytishadi va ikki kun shaytonga tosh otishni davom ettirishadi.
Minoda bajarilishi zarur bo‘lgan amallar haqida Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: «Va o‘zlariga bo‘ladigan manfaatlarga shohid bo‘lsinlar. Ma’lum kunlarda ularga rizq qilib bergan chorva hayvonlarini (so‘yishda) Allohning ismini zikr qilsinlar. Bas, ulardan yenglar va bechora va faqirlarga ham yediringlar. So‘ngra o‘zlaridagi kirlarni ketkazsinlar, nazrlariga vafo qilsinlar va “Qadimgi uy”ni tavof qilsinlar”, deganimizni esla» (Haj surasi, 28-29-oyatlar).
Ushbu oyatda Mino kunlari jamarotda tosh otish, qurbonlik qilish va soch oldirib ehromdan chiqish kabi amallarni ado etish ta’kidlanmoqda. Mino kunlari ushbu uchta amalni mukammal tarzda bajarish vojibdir.
Alloh taolo qilayotgan va qiladigan barcha solih amallaringizni O‘z dargohida qabul etsin. O‘zi kuch-quvvat bersin..
Davron NURMUHAMMAD