Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday dedilar: “Alloh taoloning zikr majlislarini izlab yuradigan ulug‘ farishtalari bor. Farishtalar zikr bo‘layotgan joyni topsalar, zikr qiluvchilar bilan birga o‘tiradi. Maloikalar qanotlari bilan ularni o‘rab oladi. Hatto, ular bilan dunyo osmonigacha farishtalar to‘lib ketadi. Zikr qiluvchilar tarqalishsa, farishtalar osmonga chiqib ketadilar. Alloh taolo ularning holini bilsa-da, farishtalardan: “Qayerdan keldilaringiz?” deb so‘raydi. Ular: “Biz yerdagi bandalaring huzuridan keldik. Ular senga tasbih, takbir, tahlil, hamd aytib, sendan so‘ramoqdalar”, deb javob berishadi. “Mendan nimani so‘rayapti?” deydi Alloh taolo. Farishtalar: “Sendan jannatingni so‘rashmoqda”, deb javob berishadi. Alloh taolo: “Ular jannatimni ko‘rishganmi?” deb so‘raydi. Maloikalar: “Yo‘q”, deb javob beradi. Alloh taolo: “Ular jannatimni ko‘rganlarida qanday bo‘lardi?”, deydi. Farishtalar: “Bandalaring Sendan panoh so‘rashyapti”, deydi. Alloh taolo: “Nimadan panoh so‘rashyapti?” deydi. Ular: “Yo Rabbi do‘zaxdan omonlik so‘rashmoqda”, deb javob beradi. Alloh taolo: “Odamlar jahannamni ko‘rishganmi?” deb so‘raydi. Maloikalar: “Yo‘q”, deyishadi. Alloh taolo: “Ular jahannamni ko‘rganlarida qanday bo‘lardi!”, deydi. Farishtalar: “Odamlar Sendan gunohlarini kechirishingni so‘rashmoqda”, deydi. Alloh taolo: “Ularning gunohlarini kechirdim. So‘ragan narsalarini ato etdim. Panoh so‘ragan narsalaridan panoh berdim”, deydi. Farishtalar: “Yo Rabbi ularning orasida ko‘p xato qilgan bandalar bor. Ular zikr qiluvchilarning yonidan o‘tayotib, birga o‘tirishdi” deyishadi. Alloh taolo: “Ularni ham mag‘firat qildim. Ular majlisida birga o‘tirganlar baxtsiz bo‘lmaydigan qavmdir”, dedi” (Imom Muslim rivoyati).

Alloh taolo yodlanadigan va zikr qilinadigan joy zikr majlisi deyiladi. Unga tasbeh, takbir, tahmid aytish, Qur’oni karim tilovati va nabaviy hadislarni mutolaa qilish bilan mashg‘ul bo‘lish, shar’iy ilmlarni o‘qish, dunyo va oxirat yaxshiligini so‘rab duo qilish kabi o‘rinlar kiradi.

Hofiz ibn Hajar rahmatullohi alayh: “Hadisda zikr majlisi va zikr qiluvchilarning fazilati va ajru savobining ulug‘ligi aytildi. Zikr majlisida o‘tirganlar zikr qilmagan bo‘lsalar-da, zokirlarga sherik bo‘lib, Alloh taoloning fazliga ega bo‘ladi”, deydi.

Imom Shavkoniy rahmatullohi alayh aytadi: “Solih zotlarning majlisida o‘tirganlar, ular bilan ajrda barobardir. Chunki solih zotlarning barakoti tufayli ularga Allohning fazli yog‘iladi”.

Alloh taolo qalb va til bilan zikr qilinadi. Qalbning zikri ikki xil bo‘ladi. Birinchisi, zikrlarning buyugi hisoblanadi. Unda Alloh taoloning ulug‘ligi, buyukligi va yeru osmondagi dalillari haqida fikr yuritiladi, tafakkur qilinadi. Bu haqda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Zikrning afzali maxfiysidir”, deganlar” (Imom Bayhaqiy rivoyati). Ushbu hadisi sharifdan zikrning birinchi navi iroda qilingan. Zikrning ikkinchisi, buyruq va qaytariq vaqtida Alloh taoloni qalb bilan zikr qilishdir. Bunda buyurilgan va qaytarilgan ishlarga bo‘ysuniladi. Alloh taoloni tilning o‘zi bilangina yodlash zirirning eng zaifi hisoblanadi. Lekin unda ham ulkan fazilatlar bor ekani hadisi shariflarda bayon qilinadi.

Mazkur hadis solihlarning majlislarining fazilatli ekaniga yorqin dalildir. Solihlarning majlislarida o‘tirish va ular bilan suhbatlashgan odam ko‘p manfaatga erishadi. Shuning uchun Qur’on karimda yaxshilarning suhbatida bo‘lish va solihlar bilan birga o‘tirishga targ‘ib qilinadi: “Siz o‘zingizni ertayu kech Parvardigorlari «yuzi»ni istab, Unga iltijo qiladigan zotlar bilan birga sabr qilishga undang!” (Kahf, 28).

Ibn Kasir rahmatullohi alayh mazkur oyatning tafsirida: “Allohga zikr, tahlil, hamd, tasbeh va takbir aytib, Allohdan ertayu kech hojatlarini so‘rovchilar faqir yoki boy, kuchli yoki kuchsiz bo‘ladimi, ular bilan birga bo‘lgin, degan ma’no tushuniladi” deydi.

Solihlarning majlisi doimo manfaatli bo‘ladi.  Uning foydasi bo‘lmaganda ham zarari bo‘lmaydi. Ammo yomonlarning majlisi esa, doimo zarar keltiradi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) solihlar bilan hamsuhbat bo‘lishni mushk tarqatuvchiga o‘xshatganlar. Uning mushkidan sotib olib foydalananishingiz yoki u xushbo‘yligidan berib sizni xursand qilishi mumkin. Solihlar suhbatida inson kamchiliklarini biladi, yaxshilik qilishga ishtiyoqi oshadi, dunyo g‘amini unutadi. Yomon xulqli odamlar bilan suhbat qurish esa, odamni yomonlikka sherik qiladi, gunoh-ma’siyatga boshlaydi. 

Manbalar asosida Toshkent islom instituti bitiruvchisi

Saidmuhammadxon MUHIBULLAYEV tayyorladi