Adiy ibn Hotam roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar: Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytganlar: “Hatto bir dona xurmo bo‘lagi bilan bo‘lsada, do‘zaxdan saqlaning. Agar uni topmasangiz, yaxshi bir so‘z bilan”.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Banda sadaqani chiroyli qilar ekan, Alloh azza va jalla ham uning qoldirganiga o‘rinbosarini chiroyli qiladi” ya’ni, Alloh uning farzandlariga muhofaza uchun yaxshi o‘rinbosar yuboradi.
Sahobalar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan: “Qaysi sadaqa afzal?” deb so‘rashdi. U zot: “Sog‘lom, xasis (dunyoda abadiy)qolishni o‘ylayotgan va kambag‘allikdan qo‘rqayotgan holingda sadaqa qilmog‘ingdir. Joning to halqumga kelib: Falonchiga shuncha, falonchiga shuncha, deguningcha kutib turmaydi (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).
Bir kuni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam as'hoblariga: “Sadaqa qilinglar”, dedilar. Shunda bir kishi: “Menda bir dinor bor”, dedi. U zot sollallohu alayhi vasallam: “O‘zingga infoq qil”, dedilar. “Menda yana bir dinor bor”, dedi. “Ayolingga infoq qil”, dedilar. “Menda yana bir dinor bor”, dedi. “Farzandlaringga infoq qil”, dedilar. “Menda yana bir dinor bor”, dedilar. “Xizmatkoringga nafaqa qil”, dedilar. “Menda yana bir dinor bor”, dedi. Shunda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Sen o‘zing yaxshi biluvchiroqsan”, dedilar (Imom Abu Dovud, Imom Nasoiy, Imom Ibn Hibbon, Imom Hokim rivoyati).
Faqih aytadilar: Quyidagi xislat bandani yaxshilar martabasiga va oliy darajalarga yetkazadi.
Yetti xislat borki, ular sadaqani to‘g‘rilaydi, yuksaltiradi:
Qaysi musulmon boshqa musulmonni kiyintirsa Alloh, uni Jannat yaxshiliklari bilan kiyintiradi. Qaysi musulmon och qolgan musulmonni yedirsa, Alloh unga Jannat mevalaridan yediradi. Kim chanqagan musulmonni chanqog‘ini qondirsa, Alloh uni asalday shirin toza sut bilan qondiradi.
Allohning Rasulidan so‘rashdi: “Qaysi sadaqaning fazilati ulug‘roq” U zot: “Ichida senga yashirincha adovat (dushmanlik) saqlayotgan yaqin tanishlarga berilgan sadaqa”, dedilar.
Abdulloh Parpiyev
Xalqaro aloqalar bo‘limi xodimi
Dunyo ilm-fan rivojida Islom ma’rifati va madaniyatining o‘rni beqiyosdir. Ko‘plab allomalar va ulamolarning ma’naviy-ilmiy asarlari o‘z davridan hozirgi vaqtgacha ahamiyatini yo‘qotmasdan ilm-fan taraqqiyotiga muhim manba sifatida e’tirof etib kelinmoqda. Umumjahon e’zozlagan olimlar va ulamolar Bog‘dod, Damashq, Samarkand, Buxoro, Granada va Tripoli kabi shaharlarda yashab ijod qilganlar. Ular: Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Dorimiy, Imom Moturidiy, Mahmud Zamahshariy kabi ulamolar dinimiz rivojiga hissa qo‘shgan. Abbosiylar davridan boshlab Tripoli shahri mana bir necha asrdirki ilm-fan markazi bo‘lib qolmoqda. Fotimiylar davrida esa Tripoli shahri poytaxt bo‘ldi. Halifa Ibn Ammor Tripolini ilm markaziga aylantirdi va o‘z davrining eng yirik kutubxonalaridan biri ochildi. Manbalarga ko‘ra unda yuz ming jild kitob mavjud edi. Uning davrida olimlar, ulamolar va yozuvchilar ulug‘langan. Ularga g‘amxo‘rlik qilingan va alohida halifa e’tirofida bo‘lishgan.
Hozirgi kunda ham Tripolida nufuzli xalqaro tashkilotlar, universitetlar, kutubxonalar va ilmiy tadqiqot markazlari faoliyat yuritib kelmoqda. Shahar ulamolar, olimlar, tadqiqotchilar va talabalar bilan gavjum. Poytaxtning o‘zida 100 dan ko‘p nufuzli universitetlar mavjud. Tripoli universiteti esa o‘zida ham diniy va dunyoviy ilmlarni jamlagani bilan boshqa universitetlardan ajralib turadi. Ushbu dargoh “200 nufuzli Islom universitetlari” ro‘yxatiga kiritilgan. Tripoli universiteti 1957 yilda tashkil etilgan bo‘lib, hozirgi kunda 70 000 dan ortiq talabalar bu dargohda ta’lim olib kelishmoqda. U turli yo‘nalishdagi 20 ta kollejni birlashtiradi. Islomshunoslik, Ilohiyat, Fiqh, Huquqshunoslik, Tibbiyot, Xorijiy tillar va Iqtisodiyot kabi fakultetlardan tashkil topgan. Tripoli universiteti dinimiz qadriyatlari doirasida rivojlanishni va ilmiy tadqiqotlarni qo‘llovchi ta’lim muassasasidir. Universitetning maqsadi talabalarga Islom dini va axkomlari asosida ilmiy va axloqiy ta’lim berish va turli dunyoviy bilimlarni o‘rgatishdir. Tripoli universitetining o‘ziga hos jixati shundaki har bir talaba moliyaviy savodxonlik va tadbirkorlikni o‘rganishi shart. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi talabalar universitet tomonidan rag‘batlantiriladi.
Islomshunoslik yo‘nalishi talabalari o‘quv dasturi davomida Quroni karimni to‘liq yod olishi, shariat asoslarini o‘rganishi, Islom tarixi, Hadis ilmi, Meros taqsimoti, og‘zaki va yozma nutq san’ati kabi fanlarni o‘zlashtirishi talab qilinadi. Islomning sof fitratini namoyish etish, ilm olish va uni ulashish ushbu yo‘nalish fakultetining maqsadidir. Adashgan oqimlar va ekstremistik qarashdagi guruhlarni Quron va hadis orqali ezgu yo‘lga chorlash ularning vazifasidir.
Tripoli universitetida 3450 ta ilmiy nashr faoliyat ko‘rsatadi. Ularda talabalarning ilmiy ishlari, amaliyot va tadqiqotlar natijalari keltirilgan. Misol tariqasida, “Islom ta’limini o‘rganishda Qur’oni Karimning ta’siri”, Ahmad Abdul Salam Abu Moziriqning “Irshod al-Hiron” kitobi haqida, Shayx Abu Abdulloh Muhammad bin Ali al-Xorubiyning “Riyod al-Azhar” va “Sirlar xazinasi”ning lingvistik talqini kabi ilmiy izlanishlar va maqolalar nashrlar orqali keng ommaga berib boriladi.
Shohruh UBAYDULLOH