Alloh taolo inson zotini azizu mukarram qilib yaratib, unga ko‘p fazilatlar ato etdi. Ana shunday fazilatlardan biri kamtarlikdir. Dinimiz ta’limoti mo‘min-musulmonlarni ushbu sifatga ega bo‘lishga targ‘ib qiladi. Qur’oni karimda Alloh taolo bunday marhamat qilgan: “Yer yuzida kibrlanib yurma! Chunki sen (oyoqlaring bilan) zinhor yerni tesha olmaysan va uzunlikda tog‘larga yeta olmaysan” (Isro surasi, 37 oyat).
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilarki, “Bir-biringizga nisbatan kamtar bo‘ling, toki biron kimsa birovga nisbatan takabburlik qilmasin, biron kimsa boshqa kimsaga zulm qilmasin” (Muslim rivoyati).
Oyati karima hamda hadisi sharifda kamtar, xokisor bo‘lib, kibru havoga berilmasdan, haddini unutmasdan, mol-dunyoga, mansab-martabaga, shon-shuhratga erishganda, boshqalarga past nazar bilan qaramasdan, barcha inson Yaratganning bandasi ekanini unutmasdan hayot kechirish zarurligi ta’kidlanmoqda.
Kamtarlik va xokisorlik sifatiga ega bo‘lgan kishi nafaqat el-yurt oldida, balki Alloh taolo dargohida ham maqtovga loyiqdir. Bunday insonlar har qachon o‘z hurmatlarini saqlay bilish bilan bir qatorda, o‘zgalarning qadr-qimmatlarini ham o‘rniga qo‘yadi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam marhamat qilib: “Kim Alloh uchun kamtarlik qilsa, Alloh uning martabasini baland qilib qo‘yadi”, deganlar (Muslim rivoyati).
Agar aksi bo‘lsa, Alloh taoloning g‘azabi va azobiga duchor bo‘ladi.
Insonning tuproqdan yaratilishining hikmatlaridan biri tuproqda vazminlik, kamtarlik, xokisorlik xususiyatlari mavjud. Demak, inson o‘zining asliga boqib, ana shunga monand tarzda hayot kechirmog‘i lozim. Manmanlik qilib, o‘zgalarga bepisand muomalada bo‘lish, mol-dunyoga aldanib, kibrlanish oqibatida kishi do‘stlari, qarindoshlari va el-yurti oldida hurmatini yo‘qotadi.
Xalqimizda “Kamtarga kamol” degan maqol bor Bu maqolni juda ko‘p insonlar bilsa-da, lekin insonning g‘ururi gohida kamtarlikka yo‘l qo‘ymaydi. Shu o‘rinda Abu Lays as-Samarqandiy aytadilar: “Kim g‘ururini sindirmoqchi bo‘lsa, to‘rtta amalni qilishi kerak bo‘ladi:
Demak, har bir insonning o‘ziga yarasha ozmi-ko‘pmi g‘ururi mavjud bo‘lib, inson bu g‘ururni sindirib borishi, Yaratganning iznidan chiqmasligi, insonlarga g‘ururlanmasligi, kamtarlik yo‘lini tanlashi zarur.
Baxtiyor ABDULLAYEV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi xodimi
Sobit ibn Ibrohim tahorat ola turib ariqda oqib kelayotgan bir olmaga ko‘zi tushadi va olmani olib yeydi. Olmaning yarmini yeb bo‘lganida, uning haqqi haqida o‘ylab qoladi. Shu xayolda Sobit ibn Ibrohim ariq chetidan yurib olma oqib chiqqan bog‘ga kiradi va bog‘ egasiga:
– Yeb qo‘ygan yarimta olmam uchun haqqingizni halol eting. Qolgan yarmi mana, oling, – deydi.
– Mayli, haqqimni halol etaman, faqat bir shartim bor, – deydi bog‘ egasi yigitning halol, taqvoli ekanini anglab.
– Shartingizni ayting, – deydi Sobit ibn Ibrohim.
Shunda bog‘ egasi:
– Bir qizim bor, uni nikohingga olasan. Lekin rozi bo‘lishingdan avval uning holatidan seni ogoh etishim lozim. Qizimning ko‘zi ojiz, hech narsani ko‘rmaydi, soqov – gapirmaydi va yana qulog‘i eshitmaydi – kar, qimirlamaydi – shol, – deydi.
Bog‘ egasining gaplarini eshitgan Sobit ibn Ibrohim lol bo‘lib qoladi. Yeb qo‘ygan yarimta olmaning haqqidan qo‘rqib, qizga uylanishga rozi bo‘ladi va:
– Mayli, taklifingizni qabul qildim, zora shu bilan Allohning roziligiga erishsam, – deydi.
Ota qiziga oq fotiha beradi. To‘y-tomoshalar o‘tgach, Sobit ibn Ibrohim salom berganicha qizning yoniga kiradi. Qiz salomga alik qaytargancha qo‘li ko‘ksida qulluq qiladi.
Yigit bo‘layotgan ishlardan hayratlanadi: “Bu juda g‘alati-ku, soqov emas ekan-da, salomimga javob berdi. Tik turibdi, demak shol ham emas. Qo‘li ko‘ksida, bundan chiqdi ko‘zlari ham ko‘radi”.
Yigit shoshgancha tashqariga chiqadi va qizning otasiga: “Bu menga va’da qilingan qiz emas-ku, ko‘r, soqov, kar va shol deganingizning boisi ne?!” – deydi.
“Nega endi?” – izoh beradi qizning otasi: “Bu o‘sha qiz. Ko‘zi ojiz deganim – uning ko‘zlari Alloh harom qilgan narsaga boqmagan, qulog‘ining karligi – Alloh harom qilgan narsalarga quloq tutmagan, soqovligi ham rost, chunki tili Allohning zikrigagina aylangan, sholligi – yomon ishga yurmagan”.
Sobit ibn Ibrohim birovning haqqidan qo‘rqqanligi evaziga oliy mukofotga erishadi. Vaqt o‘tishi bilan uning ayoli yer yuzini ilm va fiqhga to‘ldirajak bir zotga, buyuk Imom Abu Hanifaga homilador bo‘ladi.