Sayt test holatida ishlamoqda!
09 Fevral, 2025   |   10 Sha`bon, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:06
Quyosh
07:26
Peshin
12:42
Asr
16:07
Shom
17:52
Xufton
19:07
Bismillah
09 Fevral, 2025, 10 Sha`bon, 1446

Hadis ilmi bilimdoni – Ziyovuddin Maqdisiy

15.11.2017   10800   2 min.
Hadis ilmi bilimdoni – Ziyovuddin Maqdisiy

Ziyovuddin Muhammad ibn Abdulvohid ibn Ahmad Maqdisiy Sa’diy Solihiy hijriy 579 yili  tug‘ilgan. U kishi Damashq, Bag‘dod, Isfahon, Naysaburiy, Haravayn kabi shaharlarga ilm talabida tashrif buyurgan va  hadislar eshitgan. Shu  bilan birga besh yuztadan ko‘proq olimdan hadis yozib olgan. Bir qancha kitoblar tasnif etgan, hadislarni sahihga, roviylarni adolatli va adolatsizga ajratgan. U kishining shogirdlari Umar ibn Hojib aytadi: “Ustozimiz Abu Abdulloh vaqtlarini ulamolar bilan o‘tkazar, shuningdek, ibodatga juda tirishqoq edilar”.

U zot ko‘p ilmlarni tasnif etgan. Hadis ilmiga qiziqqani sababli ko‘proq hadis ilmida kitoblar yozgan. U kishining mashhur kitoblaridan biri “Ahadiysu muxtora”dir. Yana bir ahamiyatli tomoni shundaki, Ziyovuddin Maqdisiy oldin tekshirilmagan hadislarni birinchilardan bo‘lib tekshirib, sahih yoki zaifligini aniqlagan. U kishining sahih hadislarini hamma tasdiqlagan. Zarkashiy aytadilarki: “Ziyovuddinning hadislari Ibn Hibbon hamda Imom Termiziylarning hadislariga yaqindir”. Bu kitobda asosan, shar’iy amallarning fazilatlari to‘g‘risida bahs yuritiladi. Asar o‘n bobdan iborat bo‘lib, birinchi bobda tahorat va namoz amallarining fazilati to‘g‘risida baxs yuritiladi. Ikkinchi bobda Ramozon ro‘zasining fazilati haqida, uchinchi bob zakot amalining fazilati haqida, to‘rtinchi bob Islom dinining beshinchi farzi bo‘lmish haj amalining fazilati to‘g‘risida, beshinchi bobda Islomdagi nikoh amalining fazilati haqida, oltinchi bobda Alloh yo‘lida infoq qilish amalining fazilati haqida, yettinchi bob Qur’oni karim fazilati haqida keyingi bobda janoza namozining fazilati to‘g‘risida, keyingi bobda ilm fazilati haqida baxs yuritiladi. Shu bilan birga boshqa amallarning ham fazilatlari to‘g‘risida baxs yuritiladi.

Bu kitob qayta – qayta chop etilib, undan ko‘p xalqlar foydalandi. Muallif targ‘ib-tarhib (rag‘batlantirish va qo‘rqitish), axloq va amallar fazilatida boshqa mualliflar yo‘lini tutib, ba’zi lozim joylarni kengaytirdi. Nafslarga ta’sir o‘tkazuvchi, qalblarni yumshatuvchi solih kishilarning hikoyalariga qattiq ahamiyat berdi va unga yangicha ilmiy foydalar kiritib, oxirgi asr mashoyixlari hamda hozirgi avlod solihlarining hikoyalari qo‘shildi. Umrini ilmga baxshida etgan olim hijriy 643-yilida vafot etgan.

Abdulloh  PARPIYEV

Xalqaro aloqalar bo‘limi xodimi

Hadisi sharif
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Alloh taologa “chiroyli qarz” berish

6.02.2025   3436   3 min.
Alloh taologa “chiroyli qarz” berish

Baqara surasining: «Allohga “chiroyli qarz” beradigan (Uning yo‘lida o‘z boyligidan sarflaydigan) kishi bormi?..» 245-oyati karimasi nozil bo‘lgach, Abu Dahdah roziyallohu anhu: “Ey Allohning Rasuli! Alloh qarzdan behojat bo‘lgani holda, bizning qarz berishimizni xohlaydimi?” – dedilar.

Nabiy alayhissalom: “O‘sha sababli sizlarni jannatga kiritishni xohlaydi”, deya javob berdilar. “Agar men Robbimga qarz bersam, uning evaziga men va bolalarimni ham jannatga kiritadimi?” – dedilar Abu Dahdah.

Nabiy alayhissalom: “Ha”, dedilar. Shunda Abu Dahdah: “Unday bo‘lsa, qo‘lingizni uzating!” – dedilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qo‘llarini uzatgan edilar, Abu Dahdah: “Mening ikkita bog‘im bor, ularning biri Madinaning past tarafida, boshqasi tepa tarafida joylashgan. Xudo haqqi, menda shulardan boshqa narsa yo‘q, ularni Allohga qarz berdim”, dedilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bittasini Allohga berib, boshqasini o‘zing va oilang tirikchiligi uchun olib qo‘yavergin”, dedilar.

Abu Dahdah: “Yo Allohning Rasuli, siz guvoh bo‘lingki, men ikkisidan eng yaxshisini, ichida 600 tup xurmosi borini berdim”, dedilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Unday bo‘lsa, Alloh u sababli seni jannat ila mukofotlaydi”, dedilar.

Abu Dahdah bog‘ tomon yurdilar va ayoli hamda bolalarini chaqirib: “Chiqing, men bu yerni Allohga qarz berdim”, dedilar.

Ummu Dahdah: “Yo‘g‘-e, nimaga bunday qildingiz, axir bu bog‘ni orqangizdan qoladigan bolalaringizga tashlab ketganingiz yaxshi emasmi? Choraginimi yo yarminimi berib, qolganini o‘zimizga olib qolmabsiz-da!” demadilar.

Aksincha, Ummu Dahdah: “Yaxshi savdo bo‘libdi, Alloh sizga baraka bersin”, dedilar. Keyin bolalariga o‘girilib, ularning etaklaridagi xurmolarni qoqib tashladilar va og‘zida chaynab turganlarini ham chiqartirib yubordilar. Shu zahoti bolalari bilan u yerdan chiqib, ikkinchi bog‘ga kirib joylashdilar.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Abu Dahdah uchun mevalari mo‘l qanchadan-qancha xurmo dar­axt­lari tayyorlab qo‘yilgan”, dedilar.

Ey Abu Dahdah, mukofotingizni Alloh bersin! Qanday qilib Allohning amriga bu darajada tezlik ila labbay deya javob berdingiz-a?! Qanday qilib ajabtovur, mevalari ko‘pligidan shoxlari egilib qolgan bu xurmozorni
Allohning jannatidan umid qilib,  O‘zining yo‘lida sadaqa qildingiz?! Buni qanday uddaladingiz?!

Hozirgi kunda oldiga ishonchli kishilar kelib masjid qurilishi uchun yordam so‘rashganida yoki musulmonlarga foyda keltiradigan biror-bir ishga homiylik qilish iltimosi bo‘lganda ikkilanadigan ba’zi boylarga o‘xshab Abu Dahdah roziyallohu anhu uzoq o‘ylanmadilar. Yoki bo‘lmasa maqtov, o‘zlarining haqlariga madhiya so‘ramadilar. Yo‘q, Allohga qasamki, u zot bu ishlarni Alloh O‘zining muxlis bandalariga tayyorlab qo‘ygan jannatiga talabgor bo‘lib qildilar, bundan boshqa narsaning talabida bo‘lganlari yo‘q.

Ey Abu Dahdah, qilgan ishingiz muborak bo‘lsin! Yana sizga bundayin soliha ayol muborak! Bunday ulkan martabada tura olish qutlug‘ bo‘lsin! Ey Ummu Dahdah! Musulmonlarning ayollari sizdayin zotlarga ergashsinlar...

Hasson Shamsiy Poshoning "Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar" nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.

Maqolalar