Avvalroq, Samarqand viloyatidagi “Hadis” va “Kalom” ilmiy maktablarining ochilish marosimi o‘tkazilib, unda Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisi Ortiqbek Yusupov va O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlari ishtirok etishgani haqida xabar bergan edik.
2017 yil 10 noyabr kuni esa O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Shayx Abdulaziz Mansur Samarqand viloyatida tashkil etilgan Kalom va Hadis maktablarining ustoz va talabalari bilan uchrashdi. Ustozga Samarqand viloyati bosh imom-xatibi Zayniddin domla Eshonqulov hamrohlik qildi.
Shayx hazratlari ushbu maktablar faoliyati va darslik adabiyotlari bilan tanishar ekan, ushbu ishdan nihoyatda mamnun ekani va kelajakda bu maktablardan kalom va hadis fanlari bo‘yicha yetuk olimlar yetishib chiqishiga ishonch bildirdi.
Abdulaziz Mansur dastlab kalom maktabi o‘qituvchi va talabalarining dars jarayonini kuzatib, o‘zining qimmatli maslahat va takliflarini aytib o‘tdi. Jumladan, Shayx hazratlari: “Kalom maktabida avvalo, buyuk mazhabboshimiz Imom Abu Hanifaning “Fiqhul Akbar” kitobini asl manbadan o‘qiyotganlaringiz va uni yodlashni boshlaganlaringiz meni juda ham xursand qildi. Bizning mazhabimiz va aqidamizga eng mos va mo‘tabar kitob manashu kitobdir. Darslaringiz davomida ushbu kitobning ulug‘ allomalar Aliyyul Qoriy va Taftazoniylar tomonidan yozilgan sharhlarini ham o‘qib borishlaringizni maslahat beraman. Chunki kitobning sharhida juda ko‘p masalalar bayon etilgan. Shuningdek, ushbu kitoblar sof arab tilida yozilgan bo‘lib, bu sizlarga arab tilini eng chiroyli uslubda o‘qish va talaffuz qilishingizda katta yordam beradi” dedilar.
Shayx Abdulaziz Mansurov Hadis maktabi o‘qituvchi va talabalari bilan ham uchrashib, hadis kitoblarini o‘qishda va hadis turlarini yaxshi o‘zlashtirib borishlarini ta’kidladi. Hozirgi kunda O‘zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan talabalar uchun tayyorlab nashr qilingan buyuk bobomiz Imom Buxoriy rahmatullohi alayhning “al-Adab al-Mufrad” kitobini yod olishlarini tavsiya qildi. Hadislar ma’nosiga jiddiy e’tibor qaratib, unga amal qilishda hushyor bo‘lishga chaqirdi. Chunki, hadislardan fiqhiy, e’tiqodiy masalalarda hukm olishda mazhablar o‘rtasida turli qarashlar mavjudligini eslatib o‘tdi.
Bugungi kunda ayrim aqidaparst oqimlar, oyat va hadislarni noto‘g‘ri talqin qilganliklari sababli ham noto‘g‘ri yo‘llarga tushib qolganligini aytib o‘tdi.
Shayx Abdulaziz Mansurov azaliy ajdodlarimizning ustoz-shogird an’anasiga muvofiq, dars o‘tib, yaratgandan ushbu maktab rivoji uchun, uni tashkil qilishda xizmat qilgan rahbarlarimiz va barcha ustoz va talabar haqlariga duoyi xayr qildi.
Tohir Evadullayev
Jumladan, turkiyalik moturidiyshunos olim va mutaxassislar ushbu tashabbusni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim qaror sifatida baholamoqdalar. Anqara Yildirim Boyazid universiteti professori, doktor Ahmad Yildirim tomonidan e’lon qilingan maqola fikrimizning yorqin dalili bo‘la oladi. Maqolada yurtboshimiz qabul qilgan mazkur qaror buyuk mutafakkir ajdodlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, qayta tiklash va uni jahon hamjamiyatiga tanitish yo‘lidagi muhim qadam sifatida e’tirof etilgan.
Maqolada Imom Moturidiyning islom tafakkuri tarixida tutgan o‘rni alohida ta’kidlangan. Unda bayon etilishicha, Imom Moturidiy ilmiy merosi bugungi globallashuv davri muammolarini hal etishda muhim o‘rin tutadi. Imom Moturidiy o‘z davrida nafaqat diniy, balki falsafiy, axloqiy va ijtimoiy masalalarni ham qamrab olgan mukammal tizimni yaratgan. Moturidiylik ta’limoti asosan aql va hikmatga tayangan holda, insonning axloqiy mas’uliyatiga urg‘u qaratadi.
Ahmad Yildirimning ta’kidlashicha, Imom Moturidiyning hikmatga asoslangan tafakkur tizimi bugungi kun odami hayotdan ma’no izlash jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan muammolarga ham yechim bera oladi. Maqolada e’tirof etilgan so‘zlar e’tiborga molik: “Imom Moturidiyning bugungi kunimiz uchun ham ahamiyatli bo‘lgan qarashlarini yanada chuqurroq o‘rganish, ularni yuzaga chiqarib, insoniyat taraqqiyotiga safarbar qilish lozim. Shundan kelib chiqqan holda maxsus tadqiqotlar zarurligi ayni haqiqatdir. Mana shuni anglagan holda O‘zbekistonda 2025 yil Imom Moturidiyning 1155 yilligini nishonlash yili deb e’lon qilindi”.
Shuningdek, Ahmad Yildirim O‘zbekiston Prezidentining “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq amalga oshiriladigan ishlar, jumladan, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish, talabalar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha musobaqa va davra suhbatlarini tashkil etish, moturidiylik allomalari hayoti va ilmiy merosiga oid xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan noyob qo‘lyozma va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash hamda ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish kabi tadbirlarni ham alohida e’tirof etgan.
Ahmad Yildirim o‘z maqolasini quyidagicha yakunlaydi: “O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylarining oqilona rahbarligi hamda 2025 yilda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga oid qarori ortidan Movarounnahrda Islom sivilizatsiyasi tarixini o‘zgartirgan allomalarning avvalgi safida turuvchi Imom Moturidiyni xotirlash va uning fikrlarini qayta jonlantirish, yosh avlodni adashgan mutaassib oqimlar tuzog‘iga tushib qolishining oldini olish, shuningdek, insoniyatga bugungi kunda odamlar o‘tmishdagidan ko‘ra ko‘proq muhtoj bo‘lgan tinchlik, bag‘rikenglik va yuksak ishonch madaniyatini taqdim etadigan yangi Islom sivilizatsiyasi binosini barpo etish yo‘lida yana bir muhim qadam qo‘yilgan bo‘ladi”.
O‘zA