O`zbekiston musulmonlari idorasi

Noming o‘chsin, terror! (Albatta o‘qing!)

03.11.2017 12368 6 min.

Bugungi murakkab davrda kutilmaganda tinch-osoyishta joyda bomba portlamoqda, yana qayerdadir odamlar ustiga yuk mashinalari haydalmoqda va yana qayerdadir xudkush nokas tinch olomon orasida o‘zini portlatmoqda... Zumda bu hodisalar yashin tezligida OAVning bosh mavzusiga aylanmoqda. Gazeta va internet saytlarining bosh sahifasida «yana bir terrorchilik harakati sodir etildi» deb bong urilmoqda. Ha, bugun OAVda eng ko‘p tilga olinadigan so‘zlar «terror», «terrorizm», «terrorchi» kabilar bo‘lib qoldi.

Stokgolm, Sankt Peterburg, undan avvalroq, Istambul va kuni kecha AQSHning Nyu-York shahrida sodir etilgan terrorchilik aktlarda, ming afsuski, ijrochilar o‘zbek millatiga mansub shaxslar bo‘lib chiqdi.

Xo‘sh, aslida, Amerikada mudhish jinoyatni sodir etgan Sayfulla Soipov kim? U 1988 yil 8 fevralda Toshkent shahrida tug‘ilgan. 2010 yili “Grin kard” lotereyasini yutib, AQSHga jo‘nab ketgan. O‘tgan 7 yil mobaynida O‘zbekistonga biron marta ham kelmagan, Toshkentda yashaydigan ota-onasi bilan ko‘rishmagan. U farovon oilada tarbiya ko‘rgan bo‘lib, ota-onasi an’anaviy islomga e’tiqod qilgan va hech qachon, qandaydir ekstremistik oqimlar bilan aloqada bo‘lishmagan.

U AQSHga borganidan keyin odamovi bo‘lib qoladi va shu vaqt oralig‘ida, radikal guruhlarning ta’siriga tushib qoladi. Bu haqda Amerika OAV ham uni bilgan odamlarning fikrlariga tayanib shunday xabar bergan.

Ushbu ko‘ngilsiz holat munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev AQSH Prezidenti Donald Trampga ta’ziyanoma yo‘llab, Nyu-York shahridagi terrorchilik harakati oqibatida begunoh kishilarning qurbon bo‘lgani munosabati bilan chuqur hamdardlik izhor etdi. Haqiqatan ham, bu mudhish voqea dunyoning tinchliksevar xalqlari qatori biz mo‘min-musulmonlarning ham qalbimizni larzaga soldi.

BMT Bosh assambleyasining 72-sessiyasida muhtaram Prezidentimiz so‘zlagan nutqida buzg‘unchi kuchlarga qarshi ma’rifat bilan kurashish to‘g‘risida tashabbus ko‘rsatdilar. Buning zamiridagi hikmat shundaki, qurolga qurol bilan javob berilsa, urush-nizolar barham topmaydi. Shuning uchun jaholatga ma’rifat bilan javob berish lozimligini uqtirdilar.

Tinchlik va xotirjamlik Alloh taoloning buyuk ne’matlaridan biridir. Barcha ezgu ishlar ro‘yobga chiqishining asosi ham osoyishtalikdadir. Bu ne’mat bebaho ekani to‘g‘risida Islom dini manbalarida ham takror-takror aytilgan. Qur’oni karimning yuzdan ortiq oyatlarida tinchlikka chaqirilgan. Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “Alloh rizosini topishga intilganlarni Qur’on bilan tinchlik va salomatlik yo‘llariga yo‘llab, O‘z izni bilan ularni zulmatlardan nurga chiqarur va to‘g‘ri yo‘lga hidoyat qilur” (Moida, 16).

Tinchligini yo‘qotgan yurt yulduzsiz osmon kabidir. Qancha unumdor yerlari, bog‘lari bo‘lmasin foyda ololmaydi. Shunga ko‘ra, tinchlikni saqlash maqsadida, barchamiz jipslashib, hamjihatlikda ish tutishimiz zarur.

Har bir inson uchun tinchlik zarurligi borasida Rasuli akram sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Qaysi biringiz tongda uyqudan uyg‘onganda oilasi tinch, tani sog‘ va uyida bir kunlik yeguligi bo‘lsa, bilsinki, unda dunyodagi barcha ne’matlar mujassam ekan” (Imom Buxoriy rivoyati).

E’tibor qiling, Nabiy alayhissalom o‘ta muhim bo‘lgan uchta narsani ta’kidlayaptilar: tinchlik, salomatlik va ta’minot.

Muhtaram Prezidentimiz BMT Bosh assambleyasida so‘zlagan nutqlarida Islom dini ezgulik va tinchlikka da’vat etishini ta’kidlab, bunday dedilar: «Biz butun jahon jamoatchiligiga Islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamligining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Biz muqaddas dinimizni zo‘ravonlik va qon to‘kish bilan bir qatorga qo‘yadiganlarni qat’iy qoralaymiz va ular bilan hech qachon murosa qila olmaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi”.

Butun o‘zbek xalqini dilini xira qilgan Amerikada sodir etilgan terror xurujini hech nima bilan oqlab bo‘lmaydi. Bu harakat uchun qalbi va amali ezgulik bilan limmo-lim bo‘lgan butun o‘zbek millatini ayblash ham noto‘g‘ri. Chunki, Sayfulla Soipovning bu nojoiz qilmishini barcha yurtdoshlarimiz birdek qoralamoqda. O‘zbek xalqining olijanob, bag‘rikeng va tinchlikparvar xalq ekani haqida bir qator amerikalik diplomatlar ham o‘z fikrlarini bayon qilishmoqda. Jumladan, AQSHning O‘zbekistondagi elchixonasida faoliyat yuritgan yana bir sobiq diplomat Mark Askino shunday yozadi: “Ommaviy axborot vositalari kechagi mudxish avtomashina vositasida amalga oshirilgan va sakkizta odam hayotiga zomin bo‘lgan hujum haqida yozishar ekan, qotilning O‘zbekistondan ko‘chib kelganiga alohida urg‘u berishyapti.

Men 2001 yil 11 sentyabr fojeasi yuz berganda Toshkentda edim. O‘shanda o‘zbekistonliklar yurtimizda bo‘lib o‘tgan fojea yuzasidan bizga ko‘rsatgan hamdardlik va mehr-oqibati hech qachon yodimdan chiqmaydi. Eslayman, AQSHda terakt sodir etilgach, bir necha soat ichida Amerika elchixonasi gullaru, hamdardlik maktublariga to‘lib ketgan edi. Ular men va rafiqamga mudhish voqea yuzasidan afsusda ekanliklarini bildirishardi. Qurbon bo‘lganlar ichida o‘zbeklar ham bor edi... Ular juda mehnatkash, vatanparvar odamlar va ular bizning ko‘pmillatli jamiyatimizni yanada boyitib yurishadi. Bir ahmoq inson qilmishini u kelib chiqqan millat bilan bog‘lash mutlaqo noto‘g‘ri”.

Shuningdek, AQSHning O‘zbekistondagi elchixonasida faoliyat yuritgan yana bir sobiq diplomat Keysi Tok:“O‘zbekiston mehr-oqibatli insonlar yashaydigan go‘zal mamlakat. Buni bilishimga sabab, men u yerda yashaganman. Mamlakat obro‘si uning eng zo‘r insonlari bilan belgilanadi, eng yomonlari bilan emas”.

Xulosa qilib aytganda, terrorning dini yo‘q, millati yo‘q. Terrorchilik insoniyatga qarshi jinoyatdir.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Matbuot xizmati

MAQOLA

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Javvaz yoki ja’zariy emasmisiz?

02.05.2025 10874 9 min.

Kibr, o‘zini boshqalardan yuqori deb hisoblash, ulardan ustun qo‘yish, o‘zini boshqalarga nisbatan yuksak ko‘rish va ularga nisbatan mag‘rurlik qilishdir. Bu, ko‘pincha odamlarning boshqa kishilarni pastga urish, ular bilan adolatli munosabatda bo‘lmaslik va o‘zini juda katta ko‘rsatish kabi xulq-atvorlarni o‘z ichiga oladi.

Saodat kaliti hushyorlik va fahmu farosatdadir. Badbaxtlik manbasi kibr va g‘aflatdadir.

Banda uchun Alloh taoloning ne’matlari ichida iymon va ma’rifatdan ulug‘i yo‘qdir. Unga erishish uchun bag‘rikenglik va qalb ko‘zi o‘tkirligidan boshqa vasila yo‘qdir.

Kufr va ma’siyatdan kattaroq balo va ofat yo‘qdir. Mazkur ikki narsaga chaqirishda qalb ko‘rligi va jaholat zulmatidan boshqa narsa yo‘qdir.

Ziyrak kishilar Alloh taolo ularni hidoyatini iroda qilgan va qalblarini Islomga keng qilib qo‘yganlardir.

Mutakabbirlar Alloh taolo ularni zalolatini iroda qilgan va qalblarini xuddi osmonga chiqayotgandagi kabi tor va tang qilib qo‘yganlardir. Mutakabbir o‘z hidoyatiga kafil bo‘lishi uchun qalb ko‘zi ochilmagan kishidir.

Alloh taolo: “Mo‘minlardan ixtiyoriy ehson qiluvchilarini va zo‘rg‘a topib-tutuvchilarini istehzo ila masxaralaydiganlarni Alloh “masxara” qiladi va ular uchun alamli azob (bor)dir” (Tavba surasi, 79-oyat), deb aytgan.

Yana: “Ey mo‘minlar! (Sizlardan) biror millat (boshqa) bir millatni masxara qilmasin! Ehtimolki, (masxara qilingan millat) ulardan yaxshiroq bo‘lsa. Yana (sizlardan) ayollar ham (boshqa) ayollarni (masxara qilmasin)! Ehtimolki, (masxara qilingan ayollar) ulardan yaxshiroq bo‘lsa. O‘zlaringizni (bir-birlaringizni) laqablar bilan atamangiz!” (Hujurot surasi, 11-oyat);

“(Kishilar ortidan) g‘iybat qiluvchi, (oldida) masxara qiluvchi har bir kimsaning holiga voy!” (Humaza surasi, 1-oyat).

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bir-birlaringizga hasad qilmanglar va savdoda soxtalik bilan kelishib, narxlarni oshirmanglar. Bir-birlaringizga g‘azab qilmanglar hamda orqa o‘girib, munosabatlarni buzmanglar. Ba’zilaringiz ayrimlaringiz savdosi ustiga savdo qilmasin. Allohning bandalari, birodar bo‘linglar. Musulmon musulmonning birodaridir. Unga zulm ham qilmaydi, xo‘rlamaydi ham, past ham sanamaydi. Taqvo bu yerda”, deb, uch bora qalblariga ishora qildilar. “Musulmon birodarini past sanagan kishi yomon ekaniga dalolat qiladi. Har bir musulmonning boshqa musulmonga qoni, moli va obro‘sini (suiiste’mol) qilishi haromdir”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).

Imom Navaviy rahimahulloh: “Tadabbur qilgan kishiga bundan-da foydasi ko‘p, manfaati ulug‘ va yaxshiroq hadis bo‘lmasa kerak”, dedilar.

Ibn Mas’ud roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qalbida zarra miqdoricha kibri bor kishi jannatga kirmaydi”, dedilar. Shunda bir kishi: "Yo Rasululloh, kishi chiroyli kiyim va chiroyli poyabzal kiyadi (bu ham kibr bo‘ladimi?)" deganida, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Albatta, Alloh chiroylidir. Chiroylini yaxshi ko‘radi. Kibr esa haqni buzish va kishilarga past nazar bilan qarash”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).

Biz «yuz o‘girma» deb tarjima qilgan ma’no oyatda «tuso’’ir» deb kelgan. Bu ma’no, aslida, tuyada uchraydigan bir kasallikka nisbatan ishlatilar ekan. O‘sha kasallikka mubtalo bo‘lgan tuya doimo boshini pastdan-yuqoriga harakatlantirib, yonboshga siltab turar ekan. Mutakabbirlik bilan burnini jiyirib, yuzini odamlardan o‘giradigan kishilar ana o‘sha kasal tuyaga o‘xshatilmoqda.

«Odamlardan takabbur-la yuz o‘girma».

Ha, musulmon kishi uchun odamlarni kamsitish, ularni past sanash juda yomon illat. Hatto yurish-turishda ham kibru havodan, takabburlikdan saqlanish kerak.

«…va yer yuzida kibr-havo ila yurma».

Bu juda yomon narsa. Boshqalarga kibr og‘ir botadi. Eng muhimi: «Albatta, Alloh, xech bir mutakabbir va maqtanchoqni sevmas».

Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhudan naql qilingan rivoyatda: «Kimning qalbida zarracha mutakabbirlik bo‘lsa, Alloh uni do‘zaxga yuztuban tashlaydi», deyilgan.

Shuningdek, ibn Abu Laylo rivoyat qilgan xadisda: «Kim kiyimini ko‘z-ko‘z qilib, maqtanchoqlik ila sudrab yursa, Alloh taolo unga nazar solmaydi», deyilgan.

Rasulullloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Ilm o‘rganing, ilm uchun sakinat va viqorni ham o‘rganing. Va sizlarga ilm o‘rgatayotganlarga tavoze’ bilan o‘zingizni past tuting!” (Imom Tabaroniy “al-Avsat”da rivoyat qilgan).

Muallimga kibr qilish, uni mensimaslik tuban xulq hamda nifoq alomatlaridan hisoblanadi. Imom Tabaroniy “Al-Kabir”da rivoyat qilgan hadisi sharifda bunday deyiladi: “Uch toifa inson borki, ularni faqat munofiqgina xorlaydi: Islomda mo‘ysafid bo‘lgan qariya, ilm sohibi va odil rahbar”.

Ustoz va muallimga o‘zni past tutib, hokisor bo‘lish najot eshigi, ilm tahsil qilishning asosiy omillaridan biri hisoblanadi. Dinimiz shunga buyuradi, shunga o‘rgatadi. Bu ustozlarning shogirdlari ustidagi haqlaridandir.

Imom Navaviy rahimahulloh aytadilar: “O‘quvchi muallimiga itoatkor va royish bo‘lishi, uning so‘ziga quloq solib, o‘z ishlarida u bilan maslahatlashib turishi va oqil bemor samimiy va mohir tabib so‘zini qabul qilganidek u ham o‘z muallimining so‘zini qabul qilmog‘i lozim. Shuningdek, muallimiga ehtirom ko‘zi bilan boqishi, uning o‘z ishida komil iqtidor va malaka sohibi ekanligi va boshqa ustozlardan ustunligiga ishonishi lozim. Ana shunda undan manfaat olishi oson bo‘ladi”.

Olimlarimiz aytadilarki, talaba o‘z ustozining kamoli ahliyat va iqtidor sohibi ekanligiga, o‘z ishining mohir mutaxassisi ekanligiga e’tiqod qilib, ishonishi kerak. U haqda faqat yaxshi fikrda bo‘lishi lozim. Agarchi, ustozidan diyonatga ochiq-oydin ters keladigan xatti-harakatni ko‘rib qolsa ham uni faqat yaxshilikka yo‘yib, yaxshi gumonda bo‘lishi kerak. Aks holda uning barakasidan mahrum bo‘ladi.

Ibn Sinoning ustozi Kushyorning huzuriga bir kishi osmon ilmini o‘rganish maqsadida kelibdi. 2-3 oy o‘tsa hamki, ustozi ilm berishni boshlamaganidan so‘ng aytibdi:

– Hazrat, endi menga javob bersangiz. Uch oy bo‘ldi hamki dars bermadingiz. Vaqtingiz yo‘q shekilli…

Shunda ustoz:

– Men senga bajonidil dars berardim-u, lekin sen huzurimga kelganingdagi “bu ilmdan mening uncha-muncha xabarim bor”, degan kibr-havoying hali ham ketmadi. Men bir idishga qachonki u bo‘sh bo‘lsagina suv quyaman. Afsus, sening kallang havo bilan to‘lib qolgan ekan, – deb javob qilibdi.

Imom Qurtubiy rahimahulloh dedilarki: "Agar mutakabbir kishini ko‘rsang bilginki, uning namozi kam yoki undan butunlay mahrum bo‘lgan. Chunki kibr bilan ko‘p sajda qilish birga jamlanmaydi".

Rivoyat qilishlaricha: Bir kishinikiga mehmon kelib qoldi. Uyda mehmonga qo‘yadigan hech vaqo yo‘q edi. U bir litr qatiq olib kelib, besh litr suv qo‘shib, tuz va muz solib, ayron tayyorladi. Bir litr qatiq besh litr suvni qabul qilib, totli ichimlikka aylandi. Agar o‘sha qatiqqa bir tomchi benzin tushib ketganida uni ichib bo‘lmas edi.

Xuddi shuningdek, salgina takabburlik ham amalni buzib yuboradi. Mutakabbir kimsa Allohdan to‘siladi, xaloyiq tomonidan nafratga uchraydi. Alloh taolo bu haqda «Chunki ularga yolg‘iz Allohdan boshqa iloh yo‘q deyilgan vaqtda kibr-havo qilgan edilar», degan (Soffot surasi, 35 oyat).

Horisa ibn Vahb roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Javvaz ham, ja’zariy ham jannatga kirmaydi", dedilar.

* «Javvaz – muomalasi qo‘pol odam».

* Ja’zariy – mutakabbir, qilmagan ishi bilan faxrlanuvchi.

Ba’zi bir kishilar ibodat miqyosidagi ma’naviy va moddiy amallarni qilib, (haj, umra va masjid yoki yo‘l qurib) kibrlanib, maqtanib boshqa kishilarni bunday ishlarni amalga oshirmaganlikda ayblab, o‘zlarini ulardan yuqori olishadi. Aslida ana shu ishlar xalqni puliga bajarilgan bo‘ladi. Bunday kimsalar aslida eng razil va pastkashlardir.

Alloh taolo aytadi: “Boshqalar esa gunohlarini e’tirof qildilar…”. (Tavba surasi 102-oyat) Alloh taolo bizdan ma’sumlikni talab qilmadi. Aksincha, gunoh sodir bo‘lganida tavba va siniqlikni istadi.

Odam alayhissalom gunoh qilganida e’tirof qilib gunohiga istig‘for aytdi. Alloh uning tavbasini qabul qildi.

Iblis esa gunoh qilganida mutakabbirlik qildi, tavba qilmadi. Alloh undan yuz o‘girdi.

Kim gunoh qilib qo‘yib so‘ngra tavba qilsa qiyomatda Odam alayhissalom bilan tavba qiluvchilar karvonida bo‘ladi.

Kim gunoh qilib so‘ngra tavba qilmasdan mutakabbirlik qilsa Iblisning karvonida bo‘ladi.

Ortidan kibrni ergashtiruvchi bittagina gunoh, ortidan siniqlik, pushaymonlik va tavbani ergashtiruvchi mingta gunohdan og‘irroqdir.

Alloh taolo gunoh qilganida pushaymon bo‘lib tavba qiluvchilarga muhabbati o‘laroq O‘zini G‘ofur deya nomladi.

Bandalarini O‘z muhabbatiga targ‘ib qilish uchun O‘zini Vadud deya nomladi.

Sizni sindirib sizdagi ujbni ketkazadigan bitta gunoh, qalbingizni mag‘rurlanish va ujbga to‘ldiradigan toatdan yaxshidir, qaysidir ma’noda!

Ja’farxon SUFIYEV,
TII talabasi,
To‘raqo‘rg‘on tuman “Is'hoqxon to‘ra” jome masjidi imom-xatibi.