Janob Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) aytadilar: “Nikoh mening sunnatimdir. Kim sunnatimga amal qilmasa, u men (ummatim)dan emas” (Ibn Moja rivoyati).
Turmush qurish, oila tebratish va farzand tarbiyasi kabi muhim ishlarda diniy va milliy an’analarimizga, mamlakatimizdagi joriy qonun-qoidalarga amal qilgan har bir kishi, avvalo, o‘z hayot tarzi tinch-osoyishta kechishi uchun ishonchli asosga ega bo‘ladi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasining “Shar’iy nikohdan o‘tish odoblari” to‘g‘risidagi fatvosida: “Shar’iy nikoh shartlariga davlatimizning nikoh va oila to‘g‘risida qabul qilgan qaror va qonunlari ham qo‘shiladi. Masalan, kelin-kuyov shar’iy nikohdan oldin nikohni qayd qiluvchi davlat idoralari ro‘yxatidan o‘tib, rasmiy guvohnoma olgan bo‘lishlari lozim. Rasmiy nikohdan o‘tmagan, FHDYO guvohnomasiga ega bo‘lmagan yosh oilalar ajrashib, ona bolasi bilan ko‘chada qolishini hisobga oladigan bo‘lsak, shar’iy nikoh shartlariga hukumat tomonidan berilgan FHDYO guvohnomasining bo‘lishini ham muhim shartlardan biri deb e’tibor qilish o‘rinlidir. Imomlarning FHDYO guvohnomasini surishtirmay nikoh o‘qishlari yosh oilalarning ijtimoiy huquqlarini kamsitish bo‘lsa, guvohnomani ko‘rib, so‘ngra nikoh o‘qishlari huquqiy jamiyat barpo qilayotgan bir vaqtda yosh oilalarning ijtimoiy huquqini muhofaza qilishdir...”, deyiladi.
Mamlakatimizda amalda bo‘lgan Oila kodeksi hamda qonunlarda belgilab qo‘yilgan talablar, shuningdek, yoshlarning turmush qurishdan oldin tibbiy ko‘rikdan o‘tishlari shart qilib belgilanishidan maqsad yigit va qizlarni oilaviy hayotga har jihatdan tayyorlashdir. Bu muhim ijtimoiy vazifani ota-onalar chuqur his etishlari, farzandlarini oila qurishga tayyor ekaniga to‘la qanoat hosil qilib, so‘ngra nikohdan o‘tkazishlari shart.
Oilaviy hayotning ostonasi bo‘lmish nikoh doimo keng mushohada va tajribali insonlar bilan kengashib amalga oshirilishining fazilatlari ko‘p. Imom Bayhaqiy rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) turmushga chiqayotgan xotin-qizlarning o‘zlari bilan maslahatlashish kerakligini aytganlar. Maslahatlashish qizdan kuyovlikka tanlanayotgan yigit haqidagi fikrlarini bilishdangina iborat bo‘lib qolmay, uning kelinlik mas’uliyati vazifalarini qanday tushunishi, ularni ado etishga uquvi, malakasi, sog‘ligi, xohish-irodasi qay darajada ekanini hisobga olib, yo‘l tutishni ham taqozo etadi.
Agar bo‘lajak kelin balog‘at yoshiga yetgan bo‘lsa-da, ammo oila, er va jamiyat oldidagi burch va vazifalarini anglash, teran tasavvur etish darajasida bo‘lmasa, u oilada ham, jamiyatda ham o‘z o‘rnini topa olmaydi. Xuddi shu mulohaza yigitlarga ham taalluqlidir.
Balog‘at yoshi – bu kamolot yoshi degani emas. Turmushda moddiy va ma’naviy jihatdan qiynalmay o‘rnini topib olishi uchun yoshlar majburiy o‘rta ta’lim bosqichlarini bosib o‘tishlari, undan so‘ng uch yil kollej yoki litsey ta’limini olib, ma’lum bir hunarni egallashlari kerak. Zero, dinimiz ta’limotlarida ham ilm olish, ma’rifatli bo‘lish, hayot uchun zarur bo‘lgan barcha ko‘nikmalarni hosil qilish har bir qiz bolaga zarurligi aytilgan. Bordi-yu, shundan oldin turmush qursalar, o‘qish, oila yumushlari, uy bekaligi va boshqa ishlarni bajarishga ulgurmay qiynaladilar. Ilmli va kasb-hunarli ayolgina farzandlariga yaxshi tarbiya bera oladi.
Jismonan va ma’nan voyaga yetmasdan turmush qurgan qizlarning hayoti og‘ir kechadi. Erta homiladorlik, nimjon bola tug‘ilishi, ro‘zg‘or yumushlaridagi uquvsizligi bois unga aytiladigan ta’nayu dashnomlar oxir-oqibatda ahvolini yanada og‘irlashtirib, tinkasini quritadi.
Yaqin qarindoshlar o‘rtasidagi nikoh masalasiga ham jiddiy e’tibor qaratish lozim. Hazrat Umar (roziyallohu anhu) Soib avlodlarining bir-birlari bilan quda-anda bo‘lishlarini ko‘rganda: “Farzandlaringiz zaif bo‘lmasligi uchun begonalardan uylaninglar”, deganlar (Ibrohim Harbiy, “G‘arib al-Hadis” kitobidan). Bu nasihat kasallik tarqalib, odamlari zaif, nimjon bo‘lib qolgan qavmga qarata aytilgan bo‘lsa-da, ibratli tomonlari ko‘pligi hayotda tasdiqlanib kelmoqda. Chunki quda-andachilikdan kelib chiqqan muammolar tufayli yaqin qarindoshlar orasiga sovuqchilik tushishi, ular yuzko‘rmas bo‘lib ketishlari ko‘p kuzatilgan. Qondoshlik rishtalari bo‘lmagan odamlar quda bo‘lganda, qarindoshlaru qadrdonlar safi kengayadi. Yana muhim jihati, tibbiyot sohasi olimlari ilmiy izlanishlarining natijalaridan kelib chiqib, yaqin qarindosh-urug‘lar o‘rtasidagi nikohdan tug‘ilganlar orasida nimjon, aqli zaif bolalar nisbatan ko‘p ekanini aytadilar. “Irsiyat yetti pusht suradi”, deydilar. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, qarindosh bo‘lmagan oilalarda har mingta go‘dakdan ikkitasi nogiron bo‘lib dunyoga kelsa, yaqin qarindoshlar eru xotin bo‘lgan oilalarda bu ko‘rsatkich ikki-uch barobar yuqori ekan.
Ma’lumki, biz, ota-onalar uchun o‘g‘limiz, qizimizni qanday qilib bo‘lmasin tezroq uylantirish yoki turmushga uzatish emas, balki ularni chin oilaviy baxtga sazovor etadigan xislat, fazilatlari borligiga to‘la ishonch hosil qilgandan keyin mustaqil hayotga yo‘llash muhimdir. Zero, jamiyat istiqbolini sog‘lom, aqlli, ma’nan barkamol farzandlar yaratadilar. Ular tarbiyasi, hayot yo‘lini tanlashida xalqimizning ibratli an’analari va diniy-milliy qadriyatlariga asoslansak, inshoalloh, xayrli niyatlarimiz amalga oshadi.
Maryam ABDULLAYEVA,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi mutaxassisi
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
