O`zbekiston musulmonlari idorasi

Jannatga erishing!

6.07.2017 4805 6 min.

«Suygan narsalaringizdan ehson qilmaguningizcha, sira yaxshilikka (jannatga) erisha olmaysizlar. Nimaniki ehson qilsangiz, albatta, Alloh uni biluvchidir» (Oli Imron, 92).

Imom Nasafiy (rahimahulloh) oyat tafsirida: “Muhtojlarga qilayotgan infoq-ehsoningiz o‘zingiz yaxshi ko‘rgan va afzal deb bilgan mol-mulkingizdan bo‘lsin”, degan.

Mazkur oyatning «...yaxshilikka (jannatga) erisha olmaysizlar...» jumlasidan “Yaxshi bandalardan bo‘lolmaysiz” yoki “Allohning ajru savobiga erisholmaysiz”, degan ma’nolar tushuniladi. Hasan Basriy (rahmatullohi alayh): «Alloh roziligi uchun yaxshi ko‘rgan narsasini – garchi u bir dona xurmo bo‘lsa ham – sadaqa qilgan kishi mazkur oyatga amal qilgan bo‘ladi», degan. Imom Vositiy (rahimahulloh) esa: «Yaxshilik (jannat)ga erishish” yaxshi ko‘rgan narsalarning ma’lum qismini infoq-ehson qilish bilan bo‘ladi», deydi. Muhammad ibn Husayn (rahmatullohi alayh)dan rivoyat qilinadi: «Imom Suddiy (rahimahulloh): “Oyatdagi “yaxshilik”dan murod jannatdir», degan.

Banda o‘zi yaxshi ko‘rgan narsani muhtojlarga ehson qilsa, buyuk ajrga ega bo‘ladi. Umar ibn Abdulaziz shakar sotib olib, uni sadaqa qilar edi. U zotdan: “Nega shakarni pulini sadaqa qilib qo‘ya qolmaysiz?” deb so‘raldi. “O‘zim yaxshi ko‘rgan narsani ehson qilishni xohlayman”, deya javob berdi.

O‘zida bo‘lishini xohlagan narsasini boshqaga berishi kishining imoni komilligiga ishoradir. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): «Inson yaxshi ko‘rgan narsasini birodariga ham ilinib, unda shu narsa bo‘lishini yaxshi ko‘rmaguncha komil mo‘min bo‘lolmaydi», dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).

Manbalarda aytilishicha, Oysha (roziyallohu anho) Qur’oni karim tilovat qilayotib, «Suygan narsalaringizdan ehson qilmaguningizcha sira yaxshilikka (jannatga) erisha olmaysizlar» oyatiga yetganlarida to‘xtab, tilla suvi yuritilgan Mus'haflarini sotib, pulini sadaqa qilib yuborganlar.

Mazkur oyatning «...Nimaniki ehson qilsangiz, albatta, Alloh uni biluvchidir» qismini Imom Abu Ja’far (rahmatullohi alayh) bunday tafsir qilgan: “Ey mo‘minlar, Allohga itoat etib, Ungagina ibodat qiling. Undan umid qilinayotgan yaxshilik, Alloh taolo sizlarni jannatga kiritib, do‘zax azobidan xalos etishidir”.

Abu Talha (roziyallohu anhu) Madina shahridagi ansor sahobalarning mol-mulki ko‘plaridan biri edi. Uning Masjidi Nabaviy ro‘parasida Bayraho nomli bog‘i bo‘lib, uni juda yaxshi ko‘rardi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) ham boqqa kirib, undagi buloqning suvidan ichar edilar. Anas (roziyallohu anhu) aytadi: «Suygan narsalaringizdan ehson qilmaguningizcha sira yaxshilikka (jannatga) erisha olmaysizlar...» oyati nozil bo‘lgan paytda, Abu Talha (roziyallohu anhu): “Yo Rasululloh, mening eng yaxshi ko‘rgan narsam Bayraho nomli bog‘im. Uni Alloh yo‘lida sadaqa qildim. Men uni oxiratga zaxira bo‘lishini umid qilaman. Bog‘ni Alloh buyurgan joyga ishlating”, dedi. Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Alloh senga baraka bersin! Bu juda foydali mol bo‘ldi, juda foydali mol bo‘ldi. Ey Abu Talha, uni o‘zingning muhtoj yaqinlaringga sarflashingni foydali deb o‘ylayman”, dedilar. Abu Talha (roziyallohu anhu) bog‘ni qarindoshlari va amakilarining o‘g‘illariga bo‘lib berdi (Imom Buxoriy rivoyati).

Oyati karimada ixtiyoriy ehson-sadaqa qilishning me’yori bayon qilinmoqda. Unga ko‘ra, inson infoq qilishda qo‘lidagi arzimas, yaroqsiz narsani emas, balki o‘ziga mahbub-sevimli, sifatlisining ma’lum qismini chin ko‘ngil bilan berishi lozim. Farz ehsonlar – zakot va ushr kabi sadaqalarni esa molning o‘rtachasidan berish kerakligi manbalarda zikr qilingan. Zero, oyatning so‘ngida «...Nimaniki ehson qilsangiz, albatta, Alloh uni biluvchidir» deb sevimli va sifatli narsani infoq qilishga targ‘ib etilmoqda.

Alloma Sha’roviy (rahmatullohi alayh) aytadi: «“Alloh taolo banda yaxshi ko‘rgan narsasini infoq qilgani evaziga yaxshilik – jannatni beradi. Inson haqiqatda yaxshi ko‘rganini infoq qilgani yoki yaroqsiz narsani bergani Alloh taologa ma’lum. Ey mo‘minlar, bu borada o‘zingizni aldashga urinmang! Zero, Alloh qalbning tubida hammadan yashirin bo‘lgan sirlarni ham bilur. Shuning uchun oyatning so‘ngida “Nimaniki infoq qilsangiz, albatta, Alloh uni bilguvchidir”, deb ogoh etmoqda!»

Inson dunyoda yaxshi ko‘rgan narsasini behuda sarflamaydi. Balki uning ortidan yaxshiroq narsaga erishishiga ishonsa, uni shunga sarflaydi. Demak, o‘zi uchun sevimli narsani do‘stiga ehson qilgan kishi oxiratda qayta tirilishi, hisob-kitob bo‘lishi, ajr-mukofot olishi va berganidan ko‘prog‘iga ega bo‘lishiga ishonadi.

Ehson qilinadigan narsa sifatli bo‘lishi lozim. Hadyani olgan odam o‘zini kamsitilgandek his qilmasligi kerak. Balki xursandchilik, ochiq yuz bilan qabul qiladigan sovg‘a bo‘lsin. Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: «Ey imon keltirganlar! O‘z qo‘l mehnatingiz va Biz sizlar uchun yerdan chiqargan narsalarning yaxshilaridan ehson qiling! O‘zingiz faqat ko‘zingizni chirt yumibgina oladigan darajadagi yomon narsalarni (ehson qilishga) tanlamang! Shuningdek, bilingki, albatta, Alloh g‘aniy va maqtovga loyiq Zotdir» (Baqara, 267).

Ba’zi kishilar zakot yoki sadaqa beradigan bo‘lsalar, sifatli va marg‘ub mollaridan emas, balki nuqsonli va past navli narsalaridan beradilar. Vaholanki, o‘sha narsalar o‘zlariga berilsa, olmagan yoki noilojlikdan olgan bo‘lur edilar. Bu oyati karimaning nozil bo‘lishiga sabab ba’zi musulmonlarning o‘sha davrda zakotga berish uchun eng past navli xurmolarni ajratganliklari bo‘lgan.

Allohning g‘aniyligi, ya’ni boy va behojat ekani to‘g‘risida qayd etilishining sababi Uning butun borliq va mulkka ega ekani hamda odamlarning beradigan ehson va sadaqalariga mutlaqo muhtoj emasligi, balki qilinadigan xayr-ehsonlar va zakotu ushrlar bandalardan olinib, yana ularning muhtojlariga berilishidir.

Alloh taoloni eslatishidan murod bandalariga buyurgan yoki ularga taqiqlagan ishlarini U bilim va hikmat asosida qilishini, biror ishni behuda yoki besabab qilmasligini eslatishdan iboratdir (Shayx Abdulaziz Mansur).

Tafsir kitoblari asosida Buvayda tumanidagi

“Poshshopirim” jome masjidi imom noibi

Bahodir A’ZAMOV

tayyorladi.

“Hidoyat” jurnalidan

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Holi sizdan yomonroq, kambag‘alroqlarga e’tiborli bo‘ling!

7.01.2025 3101 6 min.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: «O‘zingizdan yuqoridagilarga emas, o‘zingizdan quyidagilarga qaranglar, shunda Allohning sizga bergan ne’matlarini oz sanamaysiz» (Imom Muslim rivoyati).

Inson mol-dunyoda, chiroyda, ijtimoiy holatda o‘zidan ustunroq odamlarga e’tibor beraversa, Alloh taolo haqida yomon gumonga borib qoladi. «Mendan boshqalarga rosa yaxshi ne’matlar bergan ekan, ular ne’matlarga ko‘milib yashayapti. Men esa doim nimagadir muhtoj bo‘lib yashayman» deb, o‘ziga berilgan ne’matlarni oz sanaydi, hatto ko‘rmay qoladi. Bu esa Alloh taolo bergan ne’matlarni mensimaslikka olib boradi. Natijada rozilik hissini yo‘qotib qo‘yadi, buning halovatini tuya olmay, azob ichida yashaydi. Bu esa uni nafrat, hasad tomon yetaklaydi. Natijada inson o‘zidan ustun bo‘lganlarga yomonlik qilishga o‘tadi. Ba’zida ulardan ustun bo‘lish maqsadida hatto o‘g‘rilik qilishdan, yolg‘on so‘zlashdan ham toymaydi. Boylik orttirish yo‘lida odamlar bilan musobaqalashib, o‘zini g‘am-g‘ussaga, iztirobga ko‘mib tashlaydi.

Inson mol-dunyo, chiroy, sog‘lik, quvvat borasida o‘zidan pastroq bo‘lganlarga qarasa, Alloh taoloning unga ko‘rsatgan karamini ko‘radi, boshqa ko‘plab odamlarga bermagan ne’matlarini unga berganini his qiladi. Natijada sakinat, xotirjamlik tuyadi, odamlarga nisbatan mehr-muhabbatli bo‘ladi, faqir-miskinlarga xayr-ehsonlar qilib, Allohning marhamatiga shukr keltirib, umrguzaronlik qiladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam o‘z ummatlariga dunyoda ham, oxiratda ham saodatga erishtiruvchi narsani vasiyat qilganlarini tushunib yetadi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hayotni yana ham go‘zal qiladigan, qalbni baxt va sururga to‘ldiradigan eng go‘zal vasiyatlaridan biri - Abu Zarr G‘iforiy roziyallohu anhudan naql qilingan quyidagi hadisdir.

«Xalilim menga yetti narsani vasiyat qilganlar:

miskinlarni yaxshi ko‘rishni, ularga yaqin bo‘lishni buyurganlar;

o‘zimdan yuqoridagilarga emas, ortdagilarga qarashni buyurganlar;

hech kimdan hech narsa so‘ramaslikni buyurganlar;

silai rahm qilishni buyurganlar;

achchiq bo‘lsa ham, haqiqatni aytishni buyurganlar;

Alloh yo‘lida malomatchining malomatidan qo‘rqmaslikni buyurganlar.

«Laa havla va laa quvvata illaa billah (qudrat va quvvat faqat oliy, ulug‘ Alloh bilandir)» ni ko‘p aytishni buyurganlar».

Bir qiz aytadi: «Bu hayotdagi shodligimning sababi – Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning Abu Zarr roziyallohu anhuga qilgan yettita vasiyatlaridir. Bu vasiyatni o‘rganish boshqa, unga amal qilish boshqa ekan. Men Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga bo‘lgan ishonchim sababli bu vasiyatlarga amal qildim. Axir u zot biz ummatlar ikki dunyoda ham baxtli-saodatli bo‘lishimiz uchun yuborilmaganmidilar? Men bu vasiyatlar doim ko‘z oldimda, yonimda bo‘lsin deb, bir nechta qog‘ozga ko‘chirib, birini cho‘ntagimga, birini yostig‘imning ostiga, birini kiyim javonimga, birini dars stolimga qo‘yib qo‘yganman. So‘ngra ularga amal qila boshladim. Shu vasiyat sababli o‘zimga ishonchim ortdi, qalbim sakinatga to‘ldi. Masalan, o‘smirlik muammolari sabab biror kun ham psixolog maslahatiga muhtoj bo‘lmadim. Yaqinlarim, dugonalarim ko‘paydi. Har kecha Allohning fazli bilan xotirjam uyquga ketaman».

Boshqa bir qiz aytadi: «Necha yillar o‘zimdan, hayotimdan, atrofdagi hammadan norozi bo‘lib yashabman. Siqilish, tushkunlik, uyqusizlik – hammasini boshdan o‘tkazdim. Hatto jonimga qasd qilmoqchi ham bo‘lganman. Boy oilaning farzandi bo‘la turib, shu ahvolga tushib qoldim. Bir kuni bir dugonam meni yetimlarga, kambag‘allarga ehson qilaylik deb, yordamlashishga chaqirdi. Uning yaqinlari bir xayriya jamg‘armasida ishlar ekan, bu ehsonlar o‘sha jamg‘armadan edi. Allohning marhamati bilan, xayrli ish ekan deb, rozi bo‘ldim. Mana shu fikr hayotimning o‘zgarishida ilk qadam bo‘ldi. Bir beva ayolnikiga bordik. Yosh-yosh yetim bolalari bor ekan. Uning uyiga bordimu, hayotimda ilk bor saodat, shukrona hissini tuydim. Bu ayolning uyini, sharoitini ko‘rsangiz edi… Ayol murg‘ak go‘daklari bilan hayotning achchiq zarbalariga dosh berib yashayotgan bo‘lsa-da, Allohning ne’matlari, ko‘rsatgan marhamatlari uchun tinmay hamd aytar edi. Biz ozginagina pul, ro‘zg‘or uchun kerakli narsalarni bersak, haqqimizga uzundan-uzoq duolar qildi. Uning duolarida xursandchilik, samimiyat, rozilik va ixlos balqib turar edi. O‘sha kungi ziyoratdan yig‘lab qaytganim hali ham esimda. Chunki shu paytgacha naqadar ahmoqona hayot kechirib kelganimni o‘sha kuni his qilgan edim. Afsuski, umrimning asosiy qismi boylarga qarash, mol-dunyo borasida ular bilan musobaqa qilish bilan o‘tib ketibdi. Birorta dugonam menikidan chiroyliroq narsa sotib olsa yoki unikiga o‘xshash narsani izlab topa olmasam, ko‘zlarimdan uyqu qochib, hatto yig‘lashga tushardim.

Beva ayolning ziyoratidan keyin hayotga munosabatim butunlay o‘zgardi. Shundan keyin endi buyog‘iga zaiflar, ojizlarga, kambag‘allarga yordam beraman deb bel bog‘ladim. Moddiy jihatdan qiynalib turgan odamga yordam berish shunaqangi buyuk saodat ekanki, ko‘plab insonlar bundan mutlaqo bexabar ekan. Kambag‘allar bilan yelkadosh bo‘lib yashasangiz, qanday ahvolda yashayotgan bo‘lsangiz ham, hayotingizdan rozi bo‘lib qolasiz. Ularga yanada ko‘proq yordam berish uchun o‘qishda, ishda yanada ko‘proq ter to‘kasiz. Bu esa hayotingizga baraka kirgizadi, xotirjam uxlashingizga sabab bo‘ladi. Boshimdan o‘tkazgan tajribalarimdan kelib chiqib, barcha mahzun qizlarga kambag‘allarning, yetimlarning onalariga yaqinroq bo‘lishni, ularga imkon boricha moddiy, ma’naviy yordam berishni, ular bilan tez‑tez suhbatlashib turishni tavsiya qilaman. Bu tavsiyaga amal qilsangiz, haqiqiy halovat, chinakam xotirjamlik nimaligini o‘shanda bilasiz. Birovga yordam berishning zavqi birovdan yordam olishning zavqidan ko‘ra totli bo‘lar ekan».

Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.