“Qadr” qadri ulug‘, fazilati buyuk qilingan kechadir. Alloh taolo marhamat qiladi: “Albatta, Biz uni (Qur’onni «Lavhul-mahfuz»dan birinchi osmonga) Qadr kechasida nozil qildik. (Ey, Muhammad!)QadrkechasinimaekaniniSizga ne hamanglatur?!Qadr kechasi ming oydan yaxshiroqdir.U (kecha)da farishtalar va Ruh (Jabroil) Parvardigorlarining izni bilan (yil davomida qilinadigan) barcha ishlar (rejasi) bilan (osmondan yerga) tusharlar.U (kecha) to tongotgunichasalomatlikdir” (Qadr, 1–5).
Bu kechada Qur’oni karim «Lavhul-mahfuz»dan birinchi osmonga tushirildi, Jabroil (alayhissalom) boshchiligida farishtalar yerga tushiriladi, bandalarning bir yillik qadarlari – taqdirlari belgilanadi. Shu sababli ham mo‘min-musulmonlar bu kechani toat ibodat bilan o‘tkazishlari lozim. Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilingan hadisda Nabiy (alayhissalom): “Kim Laylatul Qadrni imon va ixlos bilan qoim bo‘lib o‘tkazsa, uning o‘tgan gunohlari mag‘firat qilinur”, dedilar (Imom Buxoriy, imom Muslim va imom Termiziy rivoyati).
Islom ulamolar kechani qoyim o‘tkazishning qanday bo‘lishi borasida batafsil to‘xtalib o‘tganlar. Bu kechada xufton va bomdod namozini jamoat bilan o‘qish, kechaning qolgan qismida esa nafl namozi o‘qish, Qur’oni karim tilovati bilan band bo‘lish lozim.
Agar bu amallar imon va ixlos bilan ado etilsa, gunohlar mag‘firat etilishi va’da qilinmoqda hadisi sharifda.
Bu kechada qilinadigan ibodatlarning ajri ming oy qilinadigan ibodatlarga teng ekani hadislarda keltiriladi. Bu ham ummati Muhammadga Alloh taoloning bir in’omi, marhamatidir.
Qadrning Ramazon oyining qaysi kechasida ekani haqida juda ko‘plab rivoyatlar keltirilgan. Oisha (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilingan hadisda bunday deyiladi: “Nabiy (sollallohu alayhi va sallam) Ramazonning oxirgi o‘n kunligida e’tikof o‘tirar edilar va “Qadr kechasini Ramazonning oxirgi o‘nligidan izlanglar” deb edilar (Imom Termiziy rivoyati).
Imom Buxoriy va Imom Muslim keltirgan sahih hadisda esa bunday deyiladi: Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Qadr kechasini Ramazonning oxirgi o‘n (kechasi)da izlanglar: to‘qqiz kecha qolganda, yetti kecha qolganda va besh kecha qolganda”, dedilar.
Imom Abu Dovud va Imom Ahad qilgan rivoyatda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bunday deganlar: “Laylatul Qadr yigirma yettinchi kechadadir”.
Ulamolarning ittifoqiga ko‘ra esa Ramazonning oxirgi un kunligining toq kechalarining bavrchasini bedorlikda o‘tkazish fazilatli amal sanaladi. Bu kechalarda qilingan ibodatlarga ulkan ajrlar beriladi, inshoalloh!
Aslida esa ushbu muborak oyning har bir kechasini muborak bilish yanada fazilatliroqdir!
Alloh taolo barchamizgna qadr kechasining barokotidan to‘liq ulush olishni nasibi ro‘z aylasin!
Nigora MIRZAYEVA
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Alloh o‘z fazli bilan kimni xohlasa to‘g‘ri yo‘lga soladi, kimni xohlasa ma’siyatdan asraydi va ofiyatda saqlaydi. O‘z adolati bilan kimni xoxlasa adashtiradi, kimni xohlasa yordamisiz qoldiradi va imtihon qiladi.
Yaralmishlarning barchasi uning xohishida, fazli va adolati orasida aylanib turadi. Bu gapdan bilinadiki, bandalar Allohga aslah (yaxshi) ish qilish vojib deyishga haqli emaslar.
Balki Alloh maxluqotlar borasida xohlaganicha tasarruf qiladi. Chunki olam uni mulkidir. Molik mulkida xohlaganicha tasarruf qila oladi.
Oli Imron surasi 43-oyatida: "Alloh xohlaganini qiladi", deyiladi.
Moida surasi 1-oyatida: "Alloh xohlaganiga hukm qiladi", deyilgan.
Bu yerda moʻtaziliylarning gapiga raddiya bor. Ular Alloh bandalariga eng aslah* (yaxshi) ishni qilishni vojib deydilar. Ularning so‘zlariga ko‘p oyatlarda ochiq-oydin raddiyalar bor.
Nahl surasi 93-oyat: "U Zot kimni xohlasa adashtirur, kimni xohlasa hidoyatga yo‘llab qo‘yur".
Baqara surasi 26-oyat: "U o‘sha bilan ko‘plarni zalolatga solib qo‘yadi, ko‘pchilikni hidoyatga solib qo‘yadi".
Yunus surasi 99-oyat: "Agar Robbingiz xohlasa, yer yuzidagi kishilarning hammasi iymonga kelar edi".
Nahl surasi 9-oyat: "Agar xohlasa, albatta, hammangizni hidoyat qilgan bo‘lardi".
Agar aslah (yaxshi) ish vojib bo‘lganda, olamda hech kim kufr keltirmas, osiy bo‘lmas edi. Chunki kufr va osiylik bandalar uchun aslah ish emas. Agar kimga iymonni iroda qilsa, o‘zining fazli bilan bo‘ladi, bandalar haqli bo‘lganligi uchun emas. Kimga kufrni iroda qilsa, adli bilan bo‘ladi, zolimligi uchun emas.
Zulm- o‘zidan boshqani mulkida tasarruf qilishdir. Alloh o‘zining mulkini tasarruf qiladi.
Anbiyo surasi 23-oyat: "U (Alloh) qilganlari borasida so‘ralmas".
Aslah ishlarni vojibligi Uning quyidagi so‘zi bilan botil bo‘lgan:
Baqara surasi 105-oyat: "(U) buyuk fazl egasidir".
Ustida vojib haqni bajarish fazl emas. Shuningdek, unda Muhsin, Mun’im, Mujmil (go‘zal suratda yaratuvchi) va Mannon ismlari botil bo‘ladi. Chunki unga vojib bo‘lib turgan narsani ado etishda ham ehson, fazl, minnat bo‘lmaydi.
Aslah ish - bandaning xizmat qilgani uchun savob berish muqobilidagi xizmasiz savob berish, yaxshi ishning muqobilidagi undanda yaxshiroq ishlar tushuniladi. Misol uchun banda jannatda bo‘lishi yoki undagi oliy maqomda bo‘lishi kabi ikki ish ko‘ndalang kelib qolsa, Alloh taoloning zimmasiga "aslah" ish vojib bo‘ladi-da, uni jannatdagi oliy martabaga ko‘tarishi lozim bo‘ladi.
Manba: Abu Hafs Sirojiddin Gʻaznaviyning "Sharhu Aqiydatil imom at-Tahoviy kitobi".
Tayyorladi: 3-kurs talabasi Raxmonova.R