Abu Salama ibn Abdurrahmon Oisha onamiz raziyallohu anhodan Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning Ramazonda o‘qiydigan namozi qanday ekanligini so‘raganlarida, ummul mo‘minin Oisha onamiz raziyallohu anho: “Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Ramazonda ham, undan boshqasida ham o‘n bir rakatga ziyoda qilmas edilar. To‘rt rakat o‘qirdilar. Ularning qanday ham chiroyliligi, uzunligini so‘ramay qo‘yaver!... So‘ng yana to‘rt rakat o‘qirdilar. Ularning qanday ham chiroyliligi, uzunligini so‘ramay qo‘yaver!... So‘ng uch rakat (vitr) o‘qir edilar”. – deb javob berganlar
Mazkur hadisi sharifga binoan payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam tarovehni sakkiz rakat o‘qiganliklari ma’lum bo‘lmoqda.
Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhudan qilingan rivoyat ham yuqoridagi hadisni quvvatlab kelgan. Zero, u zot “Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Ramazon oyida bizga sakkiz rakat namoz o‘qib berdilar va vitr o‘qidilar. Ertasi kuni biz masjidga yig‘ildik, ul zoti sharif chiqadi, deb o‘yladik. Bas, tong otguncha bizning oldimizga kelmadilar. So‘ng kelganlarida, biz aytdikki: “Ey, Rasululloh! Kecha masjidda to‘plangan edik, bizga namoz o‘qib berasiz deb umid qilgan edik”. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Men sizlarga farz bo‘lib yozilishidan qo‘rqdim”, – dedilar”.
Shundoq bo‘lsa-da, tarovehni yigirma rakat ekanligiga sahobalar, tobe’inlar, hamda ulardan keyingi avlodlar va barcha fiqhiy mazhablarning imomlari ittifoq qilganlar. Jumladan, Ibn Abbos raziyallohu anhudan keltirilgan rivoyatda: Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Ramazonda yigirma rakat taroveh o‘qiganlar va vitrni ham o‘qiganlar. Imom Bayhaqiy ham mazkur hadisni rivoyat qilib: “Rasululloh sallallohu alayhi va sallam yigirma rakatni jamoatsiz o‘qir edi”, deb qo‘shimcha qilganlar. Abu Abdurahmon Sulamiyning rivoyatida, Hazrati Ali karramallohu vajhahu Ramazonda qorilarni chaqirib, ulardan biriga odamlarga yigirma rakat o‘qib berishni buyurgan, Hazrati Ali esa ularga vitrni o‘qib berganlar.
Yazid ibn Rumon raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Umar ibn Xattobning zamonida odamlar yigirma uch rakat ila qoim bo‘lar edilar”. Yigirmasi taroveh, uchtasi vitr. Hazrati Umar roziyallohu anhu o‘zlarining xalifalik davrlarida odamlarning ramazon kechalarida masjidga to‘plab, tarovehni yigirma rakat jamoat bilan o‘qishni joriy qildilar. Sahobalardan biror kishi bu ishga qarshi chiqmadi. Hatto hazrati Umardan keyingi hazrati Usmon va hazrati Aliydek xulofoi roshidinlar martabasidagi zotlar ham bu amalni to‘xtatishmagan. Vaholanki, bu ulug‘lar dindagi bid’at amallarning ro‘parasida hargiz sabr qilib turmaganlar, balki u bid’at bo‘lsa, o‘z o‘rnida to‘xtatardilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam muborak hadisi shariflarida shunday marhamat qilgandilar: “O‘zinglarga mening sunnatimni hamda roshid va mahdiy bo‘lgan (ya’ni, hidoyat, to‘g‘ri yo‘lda yuruvchi) xalifalarimni sunnatini lozim tutinglar, buni aql tishlaring bilan mahkam tishlab olinglar”. (Abu Dovud rivoyati). Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi va sallamning mazkur ko‘rsatmalariga muvofiq Mullo Ali qori rahmatullohi alayh “Mishkatul masobih”ning sharhi “Mirqotul mafotih”da sahobalar taroveh namozining yigirma rakat ekanligiga ijmo qilishganligini keltirganlar.
Yuqoridagi rivoyatlardan shuni xulosa qilishimiz mumkinki, taroveh namozining yigirma rakatligi kecha yoki bugun paydo bo‘lgan narsa emas, balki Hazrati Umarning xalifalik davrlaridan boshlab joriy qilingan sunnat ekan. O‘tgan ajdodlarimiz ushbu sunnatga og‘ishmay amal qilib kelgan. Alloh taolo bizlarga ham ana shunday mustahkam e’tiqodda bo‘lishimizni nasib etsin.
Sayyid Muhyiddin maxdum o‘rta maxsus islom bilim yurti mudarrisi Abdug‘ofur Niyazqulov
Alloh taologa cheksiz hamdu sanolarimiz, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga mukammal salavotu salomlarimiz bo‘lsin.
Muhtaram yurtdoshlar!
Allohga shukrki, go‘zal diyorimizda har tongni tinchlik, xotirjamlik bilan qarshi olmoqdamiz. Ushbu ulug‘ ne’mat sababli, har sohada yutuqlar, yuksalishlar bo‘lmoqda, ne’matlar kundan-kun ziyoda bo‘lib bormoqda. Bu yurtda inson aziz, uning qadri yuksak ekani, o‘zining hayotiy ifodasini topib bormoqda. Ayniqsa, ijtimoiy himoyaga muhtojlar, nogironligi bo‘lgan insonlar, kambag‘al oilalarga doimiy g‘amxo‘rlik ko‘rsatib kelinmoqda.
Shubhasiz, oxirgi yillarda kam ta’minlangan, boquvchisini yo‘qotgan, yordamga muhtoj fuqarolar bilan manzilli ishlash bo‘yicha qonuniy asoslar va xalqparvar tizim yaratildi.
Siz aziz yurtdoshlarimizga murojaat qilar ekanmiz, shuni alohida ta’kidlashni xohlardikki, ijtimoiy himoya masalasida Prezidentimizga kamarbasta bo‘lish barchamiz intilayotgan farovon kelajak, farzandlarimiz baxtu saodatini ta’minlashning eng muhim shartidir.
Islom dinida muhtojlarga yordam berish, jismoniy imkoniyati cheklangan insonlarga mehr-muruvvat ko‘rsatish, miskin va bechoralar holidan xabar olish eng savobli amallardan hisoblanadi. Muborak dinimiz xayr-saxovatga buyurar ekan, uni o‘z o‘rniga sarflashga amr etadi. Muhtoj insonlar haqqiga xiyonat qilish esa og‘ir gunoh sanaladi.
Yurtimizda Ijtimoiy himoya milliy agentligi tashkil etilishi xalqimiz qalbidagi ezgu ish bo‘ldi. Agentlik og‘ir ijtimoiy holatga tushgan va tushish xavfi bo‘lgan aholi bilan manzilli ishlayotgani, xayru ehsonlarni o‘z egalariga yetkazayotgani xalqimizni mamnun etmoqda, qalbiga xursandchilik ulashmoqda. Albatta, mana shunday mehrga muhtoj insonlarning duosi bilan yurtimiz yanada obod bo‘ladi.
Hurmatli yurtdoshlarimiz!
Yaratganga shukr, tarbiyaning asosiy poydevori bo‘lgan maktabga, yoshlarni ilm-ma’rifatli qilishga davlatimiz tomonidan doimiy e’tibor qaratilmoqda. Yangidan yangi maktablar, bog‘chalar qurilmoqda. Yurtimizda o‘rta hisobda yiliga bir million bola tug‘ilmoqda. Bu degani, yetti yildan keyin bir necha ming maktabga ehtiyoj paydo bo‘ladi. Shunday ekan, saxovatpesha kishilarimiz maktab qurish yoki ta’mirlash ishlariga ham katta e’tibor qaratishlarini tavsiya etamiz. Zotan, ma’rifat, ziyo maskani bo‘lgan ta’lim dargohlarini qurish, obod qilish ajri ulug‘ amallardan hisoblanadi. Shuningdek, ta’lim muassasalari talaba va o‘quvchilarni moddiy tarafdan ta’minlash, ularni kontrakt-shartnomalarini to‘lab berish, o‘quv qurol va darsliklarini olib berish savobi doimiy yozilib turadigan sadaqai joriya bo‘ladi.
Aziz vatandoshlar!
Taassufki, to‘ylar, oilaviy tantanalar, marhumlar xotirasi, haj va umraga borib-keluvchilarni kutib olishga bag‘ishlangan yig‘inlar, ulardagi bir-biridan o‘tib tushadigan, kimo‘zarga, riyoga, isrofga to‘la ishlar xalqimizning jiddiy muammolaridan biri bo‘lib kelmoqda.
Shu o‘rinda, ziyolilar, yoshi keksa otaxonu onaxonlar, nuroniylarga aytar so‘zimiz, keling, birgalikda yurtimiz aholisiga, ayniqsa, yuqoridagi kabi isrofgarchilik va dabdaba qilayotganlarga tushuntirish ishlarini ko‘paytiraylik, bu kabi illatlarga birgalikda barham beraylik. Alloh taolo ato etgan mol-dunyoni isrof qilish – katta gunoh, ekanini uqtiraylik! Buning o‘rniga topganlarimizni savobli ishlarga sarflab, beva-bechora, nochor, muhtojlarga yordam beraylik, ana shunda ulkan savobga ega bo‘lamiz, inshoaalloh!
Qadrli ulamolar va imom-domlalar!
Ijtimoiy himoya bo‘yicha Yurtboshimizning tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlagan holda, biz – din peshvolari quyidagi 7 ta vazifani amalga oshirishni belgilab olmoqdamiz:
Birinchi, ulamolar va imom-xatiblar “Xayru saxovat – qalblarga quvonch ulashadi” shiori ostida targ‘ibot-tashviqot ishlarini keng ko‘lamda amalga oshirish.
Ikkinchi, har bir markaziy masjid 5 tadan ehtiyojmand oilani otaliqqa olib, ularning farzandlarini o‘quv kurslarida o‘qitishi, kasb-hunarga o‘rgatishi va doimiy daromadga ega bo‘lishiga ko‘maklashish.
Uchinchi, har bir tuman-shahar bosh imom-xatiblari hududidagi kamida 1 ta maktabni homiylarni jalb etgan holda ta’mirlash ishlariga yordam ko‘rsatish.
To‘rtinchi, “Vaqf” xayriya jamoat fondi Ijtimoiy himoya milliy agentligi bilan hamkorlikda mamlakatimiz bo‘yicha kam ta’minlangan oilalar farzandlari bo‘lgan 200 nafar yoshni kasbga o‘rgatish va ish bilan band qilish.
Beshinchi, “Vaqf” xayriya jamoat fondi “Inson” ijtimoiy xizmatlar markazi bilan hamkorlikda jismoniy imkoniyati cheklangan bolalarga 50 dona sport aravachasi va boshqa reabilitatsiya vositalari olib berib, ularning davolanishlariga ko‘maklashish.
Oltinchi, masjid imom-xatiblari homiylarni jalb etgan holda “Mehribonlik”, “Saxovat”, “Muruvvat” uylariga va mehnat faxriylariga moddiy yordamlar ko‘rsatish ishlarini tashkil etish.
Yettinchi, imom-xatiblar tomonidan to‘y-ma’raka marosimlardagi isrofgarchilik, umra ziyoratidan qaytgandan keyin har xil xo‘jako‘rsin marosimlari uyushtirishdek illatlarning oldini olish yuzasidan targ‘ibot ishlarini amalga oshirish.
Aziz yurtdoshlar!
Xayrli va savobli ishga hissa qo‘shgan, yetim-yesir, beva-bechoraning boshini silagan odamning amal daftariga qiyomatgacha sadaqai joriya savobi to‘xtamasdan yozilib turishini, bunday odam xalq ichida, el orasida doimo hurmat va e’zozda bo‘lishini unutmaylik!
Alloh taolo ezgu ishlarimizni O‘zi mukofotlasin, omin!
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar Kengashi raisi,
muftiy Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR
Toshkent shahri
2024 yil 26 dekabr