O`zbekiston musulmonlari idorasi

Sevildingiz, siz ham seving!

23.05.2017 7417 14 min.

Agar kimdir sizga muhabbat qo‘yganini bilsangiz unga befarq bo‘la olasizmi?

Agar u tun-u kun sizning baxtingiz haqida o‘ylagan bo‘lsachi?

Agar u so‘nggi nafasigacha sizni o‘ylab, sizga salomlar yo‘llagan bo‘lsachi?

Agar u sizni o‘ylab o‘zi yaxshi qo‘rgan narsalaridan voz kechgan bo‘lsachi?

Muhabbatini faqatgina bu dunyoda emas, oxiratda ham namoyon etishga tayyor bo‘lsachi?

Sizni bir bor bo‘sada ko‘rmasdan, sizni sog‘inib, sizga haris bo‘lib yashasachi?

Agar..?

“Meni kim ham bunchalik sevardi?”, dersiz balki. Yoki meni “oshirib yuborgan”likda ayblarsiz? Ha, meni ehtirosarga berigan, hayolparast deyishingiz ham mumkin... Lekin unday emas! Aslo! Xulosaga shoshilmang. Meni tinglang! Sizni shunday, balki bundan-da ortiqroq sevadigan kishini sizga tanitay. U zot butun olamlar uzra, jumladan siz uchun ham Rahmat bo‘lib kelgan – Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamdirlar. Axir buning xabarini Olamlar Robbisi Alloh azza va jalla o‘z kalomida bayon etdi:

“Biz seni olamlarga rahmat qilib yubordik”. ( Anbiyo.107)

Siz esa o‘sha “olamlar”ning bir bo‘lagisiz.

U zot sollallohu alayhi vasallamning sizga bo‘lgan muhabbatlarini nechog‘lik buyuk ekanini ham Alloh taolo aytib qo‘ydi:

“Batahqiq, sizlarga o‘zingizdan bo‘lgan, sizning mashaqqat chekishingiz uning uchun og‘ir bo‘lgan, sizning saodat chekishingizga tashna, mo‘minlarga marhamatli, mehribon bo‘lgan Payg‘ambar keldi”. ( Tavba.128)

Ha, dunyoda sizni u zotchalik sevadigan, mehribon kishi bo‘lmagan va bo‘lmaydi ham. Alloh taolo bu muhhabatning ta’rifini qisqa va ravon qilib aytib o‘tdi. Endi buning isboti va ko‘rinishi qay tarzda ekanligini ul xazratning o‘zlaridan eshiting:

Kunlarning birida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yig‘ladilar. Buni ko‘rgan sahobalar: “Yo Rasululloh! Sizni nima yig‘latdi?”, deb so‘rashdi. U zot esa: “Birodarlarimni sog‘indim!”, deb javob berdilar. Sahobalar: “Bizlar birodarlaringiz emasmizmi, yo Rasululloh?”, deyishdi. Shunda ul Mahbub alayhis salom: “Yo‘q. Sizlar as'hoblarimsiz. Birodarlarim – mendan keyin keladilar, meni ko‘rmasdan turib menga iymon keltiradilar!”, dedilar. Ha, xursan bo‘lavering! Axir siz U zotni ko‘rmasdan turib iymon keltirdingiz-ku! Demak, ul Habib sizga mushfiq bo‘lganlar!

Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. U kishi aytadilar: “Bir kuni kechasi xufton namozini o‘qish uchun Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni kutib o‘tirgan edik. U zot oldimizga kechaning uchdan biri o‘tganida yoki undan ham kechroq chiqdilar. U zotni ahllarida biror ish mashg‘ul qilganmidi yoki boshqami biz bilolmadik. U zot chiqqanlarida: “Sizlar g‘ayridinlar kutmaydigan namozga intizor bo‘lib o‘tiribsiz. Agar ummatimga og‘irlik bo‘lmaganida edi, albatta ularga namozni mana shu vaqtda o‘qib berar edim”, dedilar. So‘ngra muazzinga buyurdilar u namozga iqoma aytdi va namozni o‘qib berdilar”. (Imom Muslim rivoyati.)

U zotning sizga bo‘lgan muhabbatlarini ko‘ryapsizmi!

“Dunyoyingizdan menga uchta narsa yoqdi: Ayollar, xushbo‘ylik va namozdagi halovat”, deganlar U zot alayhis salom. Mana shu halovatni yanada ziyoda tuyishni istasalar-da, lekin sizga mashaqqat bo‘lishini istamadilar. “Agar ummatimga og‘irlik bo‘lmaganida edi..!”

Bunday marhamat Ul xazratning hayotlarida ko‘p uchraydi.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Agar ummatimga yoki insolarga mashaqqat bo‘lishini o‘ylamaganimda, ularni har namozda misvok tutishga buyurardim”, dedilar. (Imom Buxoriy rivoyati.)

U zotning bu so‘zlarini yengil sanamang. Axir Nabiy alayhis salom shunchalik yaxshi ko‘rganlaridan, xatto o‘lim to‘shagida ham misvok ishlatganlar. Oisha onamiz roziyallohu anho aytadilar: “Nabiy alayhis salom fanodan baqoga rihlat qilar chog‘larida men yonlarida edim. Shu payt Abdurrahmon ibn Abu Bakr qo‘lida misvok bilan kirib keldi. Nabiy alayhissalom misvokka qaradilar. Ahvollari og‘irligidan uni so‘rashga kuchlari yetmasdi. Men istaklarini tushunib, misvokni oldimda ul zotning og‘izlariga soldim. U qattiqlik qildi. Shunda men uni og‘izlaridan oldimda o‘z tishlarim bilan yumshatib, qayta Rasulullohning og‘izlariga soldim. U zot alayhis salomning og‘izlariga oxirgi kirgan narsa mening so‘lagim bo‘di. O‘limlari oldidan u zot bilan mening so‘lagimning jamlanishi, men uchun Allohning fazli edi!”

Endi-chi, endi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sizning mashaqqat chekib, malollanishingizdan qanchalar hazir bo‘lganlarini his qilgandirsiz?! Bildingizmi, siz ana shunday Habib zotga mahbub bo‘lgan ummatsiz! Mana, u zotning haqqingizga qilgan yana bir duolari:

Sa’a ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Kunlarning birida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tepalikdan kelayotgan edilar. Bani Muoviya masjidi yonidan o‘tayotganlarida unga kirdilar va ikki rakat namoz o‘qidilar. Biz ham u zot bilan birga o‘qidik. So‘ng uzoq duo qildilar. Keyin u zot sollallohu alayhi vasallam bizga yuzlandilar va: “Robbimdan uchta narsa so‘radim, iktasini Berdi, bittasini man’ Qildi: Robbimdan ummatimni qahatchilik bilan halok qilmasligini so‘radim, uni menga Berdi. Va Undan ummatimni toshqin bilan g‘arq qilmasligini so‘radim, uni ham Berdi. Yana Undan, ummatim orasida o‘zaro adovat bo‘masligni so‘ragan edim, uni mendan man’ Qildi”, dedilar ”. (Imom Muslim rivoyati.)

Yo Rasululloh! Qaynab chiqayotgan bu muhabbatning chashmasi qayer?! Ota-onaning mehriga to‘yib ulg‘aygan butun bashariyatning ko‘ksini yorib ham bu muhabbatning mislini topib bo‘lmaydi-ya!

Ul zot alayhis salom sizning tashvishingizni besh kunlik o‘tginchi dunyonig o‘zidagina qilmadilar. Balki, ul Mustafo sizning abadiy hayotingiz – oxirat uchun ham sizga bo‘lgan muhabbatlaridan ulush qoldirdilar:

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollaollohu alayhi vasallam: “Har bir Nabiyning u bilan so‘rasa ijobat bo‘ladigan duosi bor. Men o‘sha duoyimni oxiratda ummatimni shafoat qilish uchun saqlab qo‘ydim”. dedilar”. (Imom Buxoriy rivoyati.)

Yana bir hadisda shunday deyiladi:

Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam Alloh taoloning Ibrohim alayhis salom haqidagi “Ey Robbim, albatta u(sanam)lar odamlardan ko‘pini adashtirdilar. Bas, kim menga ergashsa, u mendandir.” oyatini va Iso alayhissalom “Agar ularni azoblaydigan bo‘lsang, bas, albatta, ular Sening bandalaring. Agar ularni mag‘firat qiladigan bo‘lsang, bas, albatta, Sening O‘zing g‘olib va Hikmatli Zotdirsan.”, degan so‘zi haqidagi oyatini tilovat qildilar va ikki qo‘llarini ko‘tardilab: “Yo Alloh! Ummatim, ummatim!”, dedilar va yig‘ladilar!” Shunda Alloh azza va jalla aytdi: “Ey Jabroil! Muhammadga bor, holbuki Robbing biluvchiroqdir, undan, seni nima yig‘latdi, deb so‘ra”, deb amr qildi. Bas, Jabroil alayhissalom u zotning oldigi kelib so‘radi va Alloh taologa u zotning aytgan gaplari xabarini berdi. Holbuki, U bilivchiroqdir. Alloh taolo esa: “Ey Jabroil! Muhammadga bor va unga, albatta seni ummating borasida rozi qilurmiz”- deb ayt, dedi”. Imom Muslim rivoyati.

Abu Dovudning boshqa bir rivoyatida bu voqea kusuf namozida bo‘lgani va u zot sajdalarining oxirida “uff, uff” deb puflab, ketidan shunday duo qilganlari rivoyat qilinadi: “Ey Robbim! Men ular orasida ekanman, ularni azoblamaslikka va’da bermabmiding?! Ey Robbim! Istig‘for aytib tursalar, ularni azoblamaslikka va’da bermabmiding?!”.

Ana endi ayting, bundan ko‘ra mukammalroq, bundan ko‘ra go‘zalroq muhabbat bo‘lishi mumkinmi?! Dunyodagi mehrni bir yerga to‘plab, u zotning mehrlarichalik taftni tuyish mumkinmi?! Dunyodagi halovatlardan siz uchun kechsa, oxiratda sizning najotingiz g‘amida yelsa, yugursa! Fanoda ham baqoda ham “ummatim! ummatim!” , deya tashvish cheksa..!

Bor-budimiz sizga fido bo‘lsin, yo Rasululloh!

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Muhammad sollallohu alayhi vasallam: “Qiyomat bo‘lganida, butun olamon bir-birlariga aralashib ketib, hayajonda bo‘ladilar. Ular Odamning alayhissalomning oldilariga kelib: “Bizlar uchun Robingizdan shafoat so‘rang!”, deyishadi. U zot: “Men haqli emasman, sizlar Ibrohimdan (alayhissalom) so‘ranglar, u Rahmon Zotning xalilidir (do‘sti)!”, deydilar. Insonlar Ibrohim alayhissalom oldilariga kelishadi. U zot ham: “Men haqli emasman, sizlar Musoning (alayhissalom) oldiga boringlar, chunki, u kalimullohdir (Alloh taolo bilan bevosita gaplashgan payg‘ambar), deb aytadilar. Insonlar Muso (alayhissalom) oldilariga kelishganida, u zot ham xuddi shunday javob beradilar va “Sizlar Isoning oldiga boringlar, chunki, u Alloh puflagan ruhi va kalimasidir”, deydilar. Keyin insonlar Iso alayhissalom oldilariga kelishadi, u zot ham “Men shafoat so‘rashga haqli emasman, sizlar Muhammadning sollallohu alayhi vasallam oldiga boringlar”, deydilar. Insonlar mening oldimga kelib so‘rashadi. Shunda men: “Men sizlarni shafoat qilaman”, deyman. So‘ngra Robbimdan izn so‘rayman, Robbimdan menga izn beriladi va Ul zot menga, men Ul zotni maqtaydigan maqtovli so‘zlarni ilhom qiladi. Lekin u qanday maqtovli so‘zlar ekanini hozir bilmayman. So‘ngra men o‘sha maqtovli so‘zlar bilan Ul zotni maqtayman va sajda qilaman. Shunda menga: “Ey Muhammad, boshingni ko‘tar, aytgin, seni tinglayman, so‘ra, beraman, shafoat talab qil, shafoat qilishinga ruxsat beraman”, deyiladi. Men: “Ummatim, ummatim!”, deyman. Keyin menga: “Bor, qalbida arpa donichalik iymoni bo‘lgan kishilarni jahannamdan chiqar”, deyiladi. Borib, (aytilgan narsalarni) bajaraman. So‘ngra yana qaytaman va o‘sha maqtovli so‘zlar bilan Ul zotni maqtayman va sajda qilaman. Shunda menga: “Ey Muhammad, boshingni ko‘tar, aytgin, seni tinglayman, so‘ra, beraman, shafoat talab qil, shafoat qilishinga ruxsat beraman”, deyiladi. Men yana: “Ummatim, ummatim!”, deyman. Keyin menga: “Bor, jahannamdan qalbida zarra (yoki xantal) miqdorichalik iymoni bo‘lgan kishilarni chiqargin”, deyiladi. Borib, (aytilgan narsalarni) bajaraman. So‘ngra yana qaytib boraman va o‘sha maqtovli so‘zlar bilan Ul zotni maqtayman va sajda qilaman. Shunda menga: “Ey Muhammad, boshingni ko‘tar, aytgin, seni tinglayman, so‘ra, beraman, shafoat talab qil, shafoat qilishinga ruxsat beraman”, deyiladi. Men yana: “Ummatim, ummatim!”, deyman. Keyin menga: “Bor, jahannamdan qalbida xantal donining miqdoridan-da ozroq, kichikroq iymoni bo‘lgan kishilarni ozod qil”, deyiladi. Borib, yana (aytilgan narsalarni) qilaman. Keyin to‘rtinchi bor yana qaytib boraman va o‘sha maqtovli so‘zlar bilan Ul zotni maqtayman va sajda qilaman. Shunda menga yana: “Ey Muhammad, boshingni ko‘tar, aytgin, seni tinglayman, so‘ra, beraman, shafoat talab qil, shafoat qilishinga ruxsat beraman”, deyiladi. Shunda men: “Robbim, menga “Laa ilaaha illalloh” kalimasini aytgan kishilar haqida izn ber”, deyman. Ul zot: “Izzatimga, jalolimga, buyukligim va ulug‘ligimga qasamki, men undan (jahannamdan) “Laa ilaaha illalloh” kalimasini aytgan kishilarni ham chiqaraman”, deydi”, dedilar. (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).

Alloh taolo - naqadar Buyuk va Rostgo‘y Zot!:

Boshqa sifatlari qatori Rahmati ham nuqsonsiz bo‘lgan Zotning rahmli payg‘ambaridirlar ul Habib sollallohu alayhi vasallam!

Endi ayting, ul zot sollallohu alayhi vasallamni himoya qilishda ko‘ksilarini qalqon qilgan sahobalari orasida ham sizni eslab yig‘laganlari, ul zotni butun borlig‘i, hatto o‘zlaridan ham ortiq suygan, har bir irshodlariga og‘ishmay, toymay amal qilgan, u zotga murojat qilganlarida “Otam, onam sizga fido bo‘lsin!”, deya murojaat qilgan, komil iymon sohibi bo‘gan as'hoblariga; “Iymonlari ajoyibroq!”, deb sizning iymoningizni e’tirof etishlari, sizga bo‘lgan cheksiz muhabbatlaridan darak emasmi?!

Dindoshim! Siz, ikki dunyoda ham bashar uchun faxr va sharaf bo‘lgan Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallam tarafidan sevildingiz. Endi siz ham ul bobarokotni munosib seving! Agar qalbingizda u zotga nisbatan muhabbat tuysangiz, xursan bo‘ling va ul Xazratning bashoratlarini qabul qiling!

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Bir kishi Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan Qiyomat haqida so‘rab: “Yo Rasululloh! Qiyomat qachon?”, dedi. Shunda Nabiy alayhis salom: “Unga nima tayorlading?”, dedilar. Haligi kishi: “Unga hech narsa tayorlaganim yo‘q. Lekin men Alloh va Rasulini yaxshi ko‘raman!”, deb javob qaytardi. U zot sollallohu alayhi vasallvm esa: “Sen yaxshi ko‘rganing bilan birga bo‘lasan!”, dedilar”.( Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari)

Sizga salovat va salomlarning eng afzali bo‘lsin, yo Rasululloh!

“Mulla Abdug‘affor hoji”

jome’ masjidi imom xatibi

Ikrom Karimov

Siyrat va islom tarixi

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Duolarning ta’sirlari bayoni

10.01.2025 5594 10 min.

- 58وَلِلدَّعَوَاتِ تَأْثِيرٌ بَلِيغٌ وَقَدْ يَنْفِيهِ أَصْحَابُ الضَّلاَلِ

Ma’nolar tarjimasi: Duolarning yetuk ta’siri bordir, gohida adashganlar uni inkor qiladilar.

Nazmiy bayoni:

Duolarning yetuk ta’sirlari bor,
Adashganlargina qilarlar inkor.

Lug‘atlar izohi:

لِ – jor harfi فِي ma’nosida kelgan.

دَعَوَاتِ – kalimasi دَعْوَةٌ ning ko‘plik shakli bo‘lib, lug‘atda “iltijolar” ma’nosini anglatadi. Jor va majrur mubtadosidan oldin keltirilgan xabardir.

تَأْثِيرٌ – xabaridan keyin keltirilgan mubtado.

بَلِيغٌ – sifat. Ushbu kalimada duoning ta’sirga sabab ekaniga ishora bor. Chunki ta’sir, aslida, Alloh taoloning yaratishi bilan vujudga keladi.

وَ – “holiya” ma’nosida kelgan.

قَدْ – “taqliliya” (cheklash) ma’nosida kelgan.

يَنْفِيهِ – fe’l va maf’ul. نَفِي kalimasi lug‘atda “bir chetga surib qo‘yish” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.

اَصْحَابُ – foil. Bu kalima صَاحِب ning ko‘plik shakli bo‘lib, “lozim tutuvchilar” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.

الضَّلاَلِ – muzofun ilayh. Ushbu izofada لِ jor harfi muqaddar bo‘lgan[1]. “Zalolat” kalimasi “to‘g‘ri yo‘ldan adashish” ma’nosida ishlatiladi.

Matn sharhi:

Duo lug‘atda “iltijo”, “o‘tinch” kabi ma’nolarni anglatadi. Istilohda esa “banda o‘zining faqirligini, hojatmandligini va muteligini hamma narsaga qodir bo‘lgan Alloh taologa izhor qilib, manfaatlarni jalb qilishni va zararlarni daf qilishni so‘rashi, duo deb ataladi”[2].

Mo‘min bandalarning qilgan duolarida o‘zlariga ham, agar marhumlar haqlariga duo qilayotgan bo‘lsalar, ularga ham manfaatlar yetadi. Duolarning ta’siri borligini adashgan kimsalargina inkor qiladilar. Matndagi “zalolatdagilar” degan so‘zdan mo‘taziliy toifasi ko‘zda tutilgan. Chunki mo‘taziliy toifasi bu masalada ham Ahli sunna val-jamoa e’tiqodiga zid da’volarni qilgan.

Duolarning ta’sirini inkor etadiganlar bir qancha dalillarni keltirishgan. Masalan, oyati karimalarda har bir insonga o‘zi qilgandan boshqa narsa yo‘qligi bayon qilingan:

“Insonga faqat o‘zi qilgan harakatigina (mansub) bo‘lur”[3].

Boshqa bir oyatda esa kishi o‘zining qilgan yaxshi ishlari tufayli mukofotga erishsa, yomon qilmishlari sababli jazolanishi bayon etilgan:

“Uning kasb etgani (yaxshiligi) – o‘ziga va orttirgani (yomonligi) ham o‘zigadir”[4].

Ushbu oyati karimalarda har bir kishining ko‘radigan manfaatlari boshqalarning qilgan duo va xayrli ishlaridan emas, faqat o‘zining qilgan ishlaridan bo‘lishi bayon qilingan, bu esa duolarning ta’siri yo‘qligiga dalolat qiladi, – deyishgan.

Duolarning ta’sirlarini inkor etuvchilarga raddiyalar

Duolarning ta’sirlarini inkor etuvchilar keltirishgan yuqoridagi va undan boshqa dalillariga batafsil javoblar berilgan. “Talxisu sharhi aqidatit-Tahoviy” kitobida quyidagicha javob kelgan: "Insonga faqat o‘zi qilgan harakatigina (mansub) bo‘lur" ma’nosidagi oyatda bayon qilinganidek, haqiqatda inson o‘z sayi-harakati va yaxshi fe’l-atvori bilan do‘stlar orttiradi, uylanib bola-chaqali bo‘ladi, insonlarga mehr-muhabbat ko‘rsatadi va ko‘plab yaxshi ishlarni amalga oshiradi. Shunga ko‘ra insonlar uni yaxshilik bilan eslab, unga Alloh taolodan rahmat so‘rab duo qilsalar, toat-ibodatlarning savoblarini unga hadya qilsalar, bularning barchasi birovning emas, aslida, o‘z sayi-harakatining natijasi bo‘ladi.

Ikkinchi dalil bo‘lgan "Uning kasb etgani (yaxshiligi) – o‘ziga va orttirgani (yomonligi) ham o‘zigadir", ma’nosidagi oyat ham yuqoridagi kabi oyat bo‘lib, har bir kishi o‘zining qilgan yaxshi ishining samarasini ko‘radi, qilgan ma’siyatiga ko‘ra jazolanadi, kabi ma’nolarni ifodalaydi. (Ya’ni “har kim ekkanini o‘radi”, deyilgani kabi)”[5].

Shuningdek, duo qilishning foydasi bo‘lmaganida mag‘firat so‘rashga buyruq ham bo‘lmasdi. Qur’oni karimda esa mag‘firat so‘rashga buyurilgan:

“Bas, (ey Muhammad!) Allohdan o‘zga iloh yo‘q ekanini biling va o‘z gunohingiz uchun hamda mo‘min va mo‘minalar(ning gunohlari) uchun mag‘firat so‘rang!”[6].

Shuningdek, vafot etib ketgan kishilar haqiga qilingan duolarda manfaat bo‘lmaganida, ularni eslab duo qilganlar Qur’oni karimda madh etilmasdi:

“Ulardan keyin (dunyoga) kelganlar: “Ey Robbimiz, bizni va bizdan avval iymon bilan o‘tgan birodarlarimizni mag‘firat qilgin, iymon keltirganlarga (nisbatan) qalbimizda nafrat (paydo) qilmagin. Ey, Robbimiz, albatta, Sen shafqatli mehribonsan”, – derlar”[7].

Shuningdek, vafot etganlarga janoza namozini o‘qish tiriklar zimmasiga vojib qilingan. Janoza namozida esa sano va salovot aytish bilan birgalikda “Ey Allohim, bizlarning tiriklarimizni ham, o‘liklarimizni ham mag‘firat qilgin”, ma’nosidagi duo o‘qiladi.

Mazkur dalillarning barchasida duolarning ta’siri borligi ko‘rinib turibdi. Shuning uchun inson vafotidan keyin ham o‘z haqiga xayrli duolar qilinishiga sabab bo‘ladigan yaxshi amallarni qilishi lozim.

Duo qilish bandaga foyda keltiradigan va undan zararlarni daf qiladigan eng kuchli sabablardan ekani Qur’oni karimda ham, hadisi shariflarda ham bayon qilingan:

“Parvardigoringiz: “Menga duo qilingiz, Men sizlar uchun (duolaringizni) ijobat qilay!” – dedi. Albatta, Menga ibodat qilishdan kibr qilgan kimsalar yaqinda tuban holatda jahannamga kirurlar”[8].

Ibn Kasir rahmatullohi alayh ushbu oyat haqida: “Alloh taolo bandalarini O‘ziga duo qilishga da’vat etgan va O‘z fazlu marhamati bilan qilgan duolarini albatta ijobat etishga kafolat bergan”, – degan. Oyati karimaning davomidagi “ibodatdan kibr qilganlar” esa Alloh taologa duo qilishdan takabburlik qilgan kimsalar deya tafsir qilingan. Hadisi shariflarda duoning qazoni qaytarishga sabab qilib qo‘yilgani bayon etilgan:

عَنْ سَلْمَانَ الْفَارْسِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال لَا يَرُدُّ القَضاءَ إلا الدُّعاءُ وَ لَا يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ إِلاَّ الْبِرُّ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Salmon Forsiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qazoni faqatgina duo qaytaradi, umrni faqatgina yaxshilik ziyoda qiladi”, – dedilar (Termiziy rivoyat qilgan).

Sharh: Ushbu hadisda duoning bajariladigan ishlarga bog‘lab qo‘yilgan qazoni qaytarish sabablaridan ekani bayon qilingan. Zero, Alloh taolo amalga oshadigan barcha narsalarga azaliy sabablarni tayin qilib qo‘ygan. Solih amallar saodatga erishish uchun azaliy sabablar bo‘lsa, yomon amallar badbaxt bo‘lish uchun azaliy sabablardir. Shuningdek, yaxshilik, go‘zal xulqli bo‘lish, qarindoshlik aloqalarini uzmaslik kabi amallar ham azaliy sabablar qatoriga kiradi. Ana shunday azaliy sabablar yuzaga chiqarilgan paytda o‘sha sababga bog‘langan ishlar ham yuzaga chiqadi.

Imom Tahoviy[9] rahmatullohi alayh “Aqidatut Tahoviya” asarida quyidagilarni yozgan: “Tiriklarning duo va sadaqalarida o‘liklar uchun manfaatlar bordir. Alloh taolo duolarni qabul qiladi va xojatlarni ravo qiladi (deb e’tiqod qilamiz)”.

Keyingi mavzu:
Dunyoning yo‘qdan bor qilingani bayoni.

[1] Bu haqidagi ma’lumot 53-baytning izohida bayon qilindi.

[2] Doktor Ahmad Farid. Bahrur-Roiq. – Iskandariya: “Dorul Majd”, 2009. – B. 105.

[3] Najm surasi, 39-oyat.

[4] Baqara surasi, 286-oyat.

[5] Muhammad Anvar Badaxshoniy. Talxisu sharhi aqidatit-Tahoviy. – Karachi: “Zamzam babilsharz”, 1415h. – B. 192.

[6] Muhammad surasi, 19-oyat.

[7] Hashr surasi, 10-oyat.

[8] G‘ofir surasi, 60-oyat.

[9] Abu Ja’far Ahmad ibn Muhamad ibn Salama Tahoviy rahmatullohi alayh hijriy 239 yilda Misrning “Toha” shaharchasida tug‘ilgan.

Imom Tahoviy hanafiy mazhabidagi mo‘tabar olimlardan bo‘lib, “Sihohi sitta” mualliflari bilan bir asrda yashab faoliyat yuritgan. Bu zot haqida ulamolar ko‘plab maqtovli so‘zlarni aytganlar. Jumladan Suyutiy “Tobaqotul Huffoz” asarida: “Imom Tahoviy alloma, hofiz, go‘zal tasnifotlar sohibidir”, – degan. Zahabiy: “Kimki ushbu imomning yozgan asarlariga nazar solsa, bu zotning ilm darajasi yuqori, ma’rifati keng ekaniga amin bo‘ladi”, – degan.

Imom Tahoviy tafsir, hadis, aqida, fiqh va siyratga oid ko‘plab asarlar yozib qoldirgan. Ularning ayrimlari quyidagilardir:

1. Ahkamul Qur’an (Qur’on hukmlari);

2. Sharhu ma’onil osor ( Asarlarning ma’nolari sharhi);

3. Aqidatut Tahoviya (Tahoviy aqidasi);

4. Bayonu mushkilil osor (Asarlarning mushkilotlari bayoni);

5. Sharhu jomeis sag‘ir (Jomeus sag‘ir sharhi);

Imom Tahoviy rahmatullohi alayh hijriy 321 yilda Misrda vafot etgan.