Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Yanvar, 2025   |   11 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:33
Shom
17:17
Xufton
18:36
Bismillah
11 Yanvar, 2025, 11 Rajab, 1446

Sevildingiz, siz ham seving!

23.05.2017   7366   14 min.
Sevildingiz, siz ham seving!

Agar kimdir  sizga muhabbat qo‘yganini bilsangiz unga befarq bo‘la olasizmi?

Agar u tun-u kun sizning baxtingiz haqida o‘ylagan bo‘lsachi?

Agar u so‘nggi nafasigacha sizni o‘ylab, sizga salomlar yo‘llagan bo‘lsachi?

Agar u sizni o‘ylab o‘zi yaxshi qo‘rgan narsalaridan voz kechgan bo‘lsachi?

Muhabbatini faqatgina bu dunyoda emas, oxiratda ham namoyon etishga tayyor bo‘lsachi?

Sizni bir bor bo‘sada ko‘rmasdan, sizni sog‘inib, sizga haris bo‘lib yashasachi?

Agar..?

 “Meni kim ham  bunchalik  sevardi?”, dersiz balki. Yoki meni “oshirib yuborgan”likda ayblarsiz? Ha, meni ehtirosarga berigan, hayolparast deyishingiz ham mumkin... Lekin unday emas! Aslo! Xulosaga shoshilmang. Meni tinglang! Sizni shunday, balki bundan-da ortiqroq sevadigan kishini sizga tanitay. U zot butun olamlar uzra, jumladan siz uchun ham Rahmat bo‘lib kelgan – Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamdirlar. Axir buning xabarini Olamlar Robbisi Alloh azza va jalla o‘z kalomida bayon etdi:

Biz seni olamlarga rahmat qilib yubordik. ( Anbiyo.107)

Siz esa o‘sha “olamlar”ning bir bo‘lagisiz.  

U zot sollallohu alayhi vasallamning sizga bo‘lgan muhabbatlarini nechog‘lik buyuk ekanini ham Alloh taolo aytib qo‘ydi:

Batahqiq, sizlarga o‘zingizdan bo‘lgan, sizning mashaqqat chekishingiz uning uchun og‘ir bo‘lgan, sizning saodat chekishingizga tashna, mo‘minlarga marhamatli, mehribon bo‘lgan Payg‘ambar keldi. ( Tavba.128)

Ha, dunyoda sizni  u zotchalik sevadigan, mehribon kishi bo‘lmagan va bo‘lmaydi ham. Alloh taolo bu muhhabatning ta’rifini qisqa va ravon qilib aytib o‘tdi. Endi buning isboti va ko‘rinishi qay tarzda ekanligini ul xazratning o‘zlaridan eshiting: 

Kunlarning birida  Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yig‘ladilar. Buni ko‘rgan sahobalar: “Yo Rasululloh! Sizni nima yig‘latdi?”, deb so‘rashdi. U zot esa: “Birodarlarimni sog‘indim!”, deb javob berdilar. Sahobalar: “Bizlar birodarlaringiz emasmizmi, yo Rasululloh?”, deyishdi. Shunda ul Mahbub alayhis salom: “Yo‘q. Sizlar as'hoblarimsiz. Birodarlarim – mendan keyin keladilar, meni ko‘rmasdan turib menga iymon keltiradilar!”, dedilar. Ha, xursan bo‘lavering! Axir siz U zotni ko‘rmasdan turib iymon keltirdingiz-ku! Demak, ul Habib sizga mushfiq bo‘lganlar!

Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. U kishi aytadilar: “Bir kuni kechasi xufton namozini o‘qish uchun Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni kutib o‘tirgan edik. U zot oldimizga kechaning uchdan biri o‘tganida yoki undan ham kechroq chiqdilar. U zotni ahllarida biror ish mashg‘ul qilganmidi yoki boshqami biz bilolmadik. U zot chiqqanlarida: “Sizlar g‘ayridinlar  kutmaydigan namozga intizor bo‘lib o‘tiribsiz. Agar ummatimga og‘irlik bo‘lmaganida edi, albatta ularga namozni mana shu vaqtda o‘qib berar edim”, dedilar. So‘ngra muazzinga buyurdilar u namozga iqoma aytdi va namozni o‘qib berdilar”. (Imom Muslim rivoyati.)

U zotning sizga bo‘lgan muhabbatlarini ko‘ryapsizmi!  

“Dunyoyingizdan menga uchta narsa yoqdi: Ayollar, xushbo‘ylik va namozdagi halovat”, deganlar U zot alayhis salom. Mana shu halovatni yanada ziyoda tuyishni istasalar-da, lekin sizga mashaqqat bo‘lishini istamadilar. “Agar ummatimga og‘irlik   bo‘lmaganida edi..!”

Bunday marhamat Ul xazratning hayotlarida ko‘p uchraydi.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Agar ummatimga yoki insolarga mashaqqat bo‘lishini o‘ylamaganimda, ularni har namozda misvok tutishga buyurardim”, dedilar.  (Imom Buxoriy rivoyati.)

U zotning bu so‘zlarini yengil sanamang. Axir Nabiy alayhis salom shunchalik yaxshi ko‘rganlaridan, xatto o‘lim to‘shagida ham misvok ishlatganlar. Oisha onamiz roziyallohu anho aytadilar: “Nabiy alayhis salom fanodan baqoga rihlat qilar chog‘larida men yonlarida edim. Shu payt Abdurrahmon ibn Abu Bakr qo‘lida misvok bilan  kirib keldi. Nabiy alayhissalom misvokka qaradilar. Ahvollari og‘irligidan uni so‘rashga kuchlari yetmasdi. Men istaklarini tushunib, misvokni oldimda ul zotning og‘izlariga soldim. U qattiqlik qildi. Shunda men uni og‘izlaridan oldimda o‘z tishlarim bilan yumshatib, qayta Rasulullohning og‘izlariga soldim. U zot alayhis salomning og‘izlariga oxirgi kirgan narsa mening so‘lagim bo‘di. O‘limlari oldidan u zot bilan mening so‘lagimning jamlanishi, men uchun Allohning fazli edi!”

Endi-chi, endi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sizning mashaqqat chekib, malollanishingizdan qanchalar hazir bo‘lganlarini his qilgandirsiz?! Bildingizmi, siz ana shunday Habib zotga mahbub bo‘lgan ummatsiz! Mana, u zotning haqqingizga qilgan yana bir duolari:

Sa’a ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Kunlarning birida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tepalikdan kelayotgan edilar. Bani Muoviya masjidi yonidan o‘tayotganlarida unga kirdilar va ikki rakat namoz o‘qidilar. Biz ham u zot bilan birga  o‘qidik. So‘ng uzoq duo qildilar. Keyin u zot sollallohu alayhi vasallam  bizga yuzlandilar va: “Robbimdan uchta narsa so‘radim, iktasini Berdi, bittasini man’ Qildi: Robbimdan ummatimni qahatchilik bilan halok  qilmasligini so‘radim, uni menga Berdi. Va Undan ummatimni toshqin bilan g‘arq qilmasligini so‘radim, uni ham Berdi. Yana Undan, ummatim orasida o‘zaro adovat bo‘masligni so‘ragan edim, uni mendan man’ Qildi”, dedilar ”. (Imom Muslim rivoyati.)

Yo Rasululloh! Qaynab chiqayotgan bu muhabbatning chashmasi qayer?! Ota-onaning mehriga to‘yib ulg‘aygan butun bashariyatning ko‘ksini yorib ham bu muhabbatning mislini topib bo‘lmaydi-ya!

 Ul zot alayhis salom sizning tashvishingizni besh kunlik o‘tginchi dunyonig o‘zidagina qilmadilar. Balki, ul Mustafo sizning abadiy hayotingiz – oxirat uchun ham sizga bo‘lgan muhabbatlaridan ulush qoldirdilar:

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:  “Rasululloh sollaollohu alayhi vasallam: “Har bir Nabiyning u bilan so‘rasa ijobat bo‘ladigan duosi bor. Men o‘sha duoyimni oxiratda ummatimni shafoat qilish uchun saqlab qo‘ydim”. dedilar”. (Imom Buxoriy rivoyati.)

 Yana bir hadisda shunday deyiladi:  

Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam Alloh taoloning Ibrohim alayhis salom haqidagi Ey Robbim, albatta u(sanam)lar odamlardan ko‘pini adashtirdilar. Bas, kim menga ergashsa, u mendandir.” oyatini va Iso alayhissalom “Agar ularni azoblaydigan bo‘lsang, bas, albatta, ular Sening bandalaring. Agar ularni mag‘firat qiladigan bo‘lsang, bas, albatta, Sening O‘zing g‘olib va Hikmatli Zotdirsan.”, degan so‘zi haqidagi  oyatini tilovat qildilar va ikki qo‘llarini ko‘tardilab: “Yo Alloh! Ummatim, ummatim!”, dedilar va yig‘ladilar!” Shunda Alloh azza va jalla aytdi: “Ey Jabroil! Muhammadga bor, holbuki Robbing  biluvchiroqdir, undan, seni nima yig‘latdi, deb so‘ra”, deb amr qildi. Bas, Jabroil alayhissalom u zotning oldigi kelib so‘radi va Alloh taologa u zotning aytgan gaplari xabarini berdi. Holbuki, U bilivchiroqdir. Alloh taolo esa: “Ey Jabroil! Muhammadga bor va unga, albatta seni ummating borasida rozi qilurmiz”- deb ayt, dedi”. Imom Muslim rivoyati.         

Abu Dovudning boshqa bir rivoyatida bu voqea kusuf namozida bo‘lgani va  u zot sajdalarining oxirida “uff, uff” deb puflab, ketidan shunday duo qilganlari rivoyat qilinadi: “Ey Robbim! Men ular orasida ekanman, ularni azoblamaslikka va’da bermabmiding?! Ey Robbim! Istig‘for aytib tursalar, ularni azoblamaslikka va’da bermabmiding?!”.

Ana endi ayting, bundan ko‘ra mukammalroq, bundan ko‘ra go‘zalroq muhabbat bo‘lishi mumkinmi?! Dunyodagi mehrni bir yerga to‘plab, u zotning mehrlarichalik taftni tuyish mumkinmi?! Dunyodagi halovatlardan siz uchun kechsa, oxiratda sizning najotingiz g‘amida yelsa, yugursa! Fanoda ham baqoda ham “ummatim! ummatim!” , deya tashvish cheksa..!

Bor-budimiz sizga fido bo‘lsin,  yo Rasululloh!

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Muhammad sollallohu alayhi vasallam: “Qiyomat bo‘lganida, butun olamon bir-birlariga aralashib ketib, hayajonda bo‘ladilar. Ular Odamning alayhissalomning oldilariga kelib: “Bizlar uchun Robingizdan shafoat so‘rang!”, deyishadi. U zot: “Men haqli emasman, sizlar Ibrohimdan (alayhissalom) so‘ranglar, u Rahmon Zotning xalilidir (do‘sti)!”, deydilar. Insonlar Ibrohim alayhissalom oldilariga kelishadi. U zot ham: “Men haqli emasman, sizlar Musoning (alayhissalom) oldiga boringlar, chunki, u kalimullohdir (Alloh taolo bilan bevosita gaplashgan payg‘ambar), deb aytadilar. Insonlar Muso (alayhissalom) oldilariga kelishganida, u zot ham xuddi shunday javob beradilar va “Sizlar Isoning oldiga boringlar, chunki, u Alloh puflagan ruhi va kalimasidir”, deydilar. Keyin insonlar  Iso alayhissalom oldilariga kelishadi, u zot ham “Men shafoat so‘rashga haqli emasman, sizlar Muhammadning sollallohu alayhi vasallam  oldiga boringlar”, deydilar. Insonlar mening oldimga kelib so‘rashadi. Shunda men: “Men sizlarni shafoat qilaman”, deyman. So‘ngra Robbimdan izn so‘rayman, Robbimdan menga izn beriladi va Ul zot menga, men Ul zotni maqtaydigan maqtovli so‘zlarni ilhom qiladi. Lekin u qanday maqtovli so‘zlar ekanini hozir bilmayman. So‘ngra men o‘sha maqtovli so‘zlar bilan Ul zotni maqtayman va sajda qilaman. Shunda menga: “Ey Muhammad, boshingni ko‘tar, aytgin, seni tinglayman, so‘ra, beraman, shafoat talab qil, shafoat qilishinga ruxsat beraman”, deyiladi. Men: “Ummatim, ummatim!”, deyman. Keyin menga: “Bor, qalbida arpa donichalik iymoni bo‘lgan kishilarni jahannamdan chiqar”, deyiladi. Borib, (aytilgan narsalarni) bajaraman. So‘ngra yana qaytaman va o‘sha maqtovli so‘zlar bilan Ul zotni maqtayman va sajda qilaman. Shunda menga: “Ey Muhammad, boshingni ko‘tar, aytgin, seni tinglayman, so‘ra, beraman, shafoat talab qil, shafoat qilishinga ruxsat beraman”, deyiladi. Men yana: “Ummatim, ummatim!”, deyman. Keyin menga: “Bor, jahannamdan qalbida zarra (yoki xantal) miqdorichalik  iymoni bo‘lgan kishilarni chiqargin”, deyiladi. Borib, (aytilgan narsalarni) bajaraman. So‘ngra yana qaytib boraman va o‘sha maqtovli so‘zlar bilan Ul zotni maqtayman va sajda qilaman. Shunda menga: “Ey Muhammad, boshingni ko‘tar, aytgin, seni tinglayman, so‘ra, beraman, shafoat talab qil, shafoat qilishinga ruxsat beraman”, deyiladi. Men yana: “Ummatim, ummatim!”, deyman. Keyin menga: “Bor, jahannamdan qalbida xantal donining miqdoridan-da ozroq, kichikroq iymoni bo‘lgan kishilarni ozod qil”, deyiladi.  Borib, yana (aytilgan narsalarni) qilaman. Keyin to‘rtinchi bor yana qaytib boraman va o‘sha maqtovli so‘zlar bilan Ul zotni maqtayman va sajda qilaman. Shunda menga yana: “Ey Muhammad, boshingni ko‘tar, aytgin, seni tinglayman, so‘ra, beraman, shafoat talab qil, shafoat qilishinga ruxsat beraman”, deyiladi. Shunda men: “Robbim, menga “Laa ilaaha illalloh” kalimasini aytgan kishilar haqida izn ber”, deyman. Ul zot: “Izzatimga, jalolimga, buyukligim va ulug‘ligimga qasamki, men undan (jahannamdan) “Laa ilaaha illalloh” kalimasini aytgan kishilarni ham chiqaraman”, deydi”, dedilar. (Imom Buxoriy  va Muslim rivoyati).

Alloh taolo -  naqadar Buyuk va Rostgo‘y Zot!:

Batahqiq, sizlarga o‘zingizdan bo‘lgan, sizning mashaqqat chekishingiz uning uchun og‘ir bo‘lgan, sizning saodat chekishingizga tashna, mo‘minlarga marhamatli, mehribon bo‘lgan Payg‘ambar keldi. ( Tavba.128)

Boshqa sifatlari qatori Rahmati ham nuqsonsiz bo‘lgan Zotning rahmli payg‘ambaridirlar ul Habib sollallohu alayhi vasallam!

Endi ayting, ul zot sollallohu alayhi vasallamni himoya qilishda ko‘ksilarini qalqon qilgan sahobalari orasida ham sizni eslab yig‘laganlari, ul zotni butun borlig‘i, hatto o‘zlaridan ham ortiq suygan, har bir irshodlariga og‘ishmay, toymay amal qilgan, u zotga murojat qilganlarida “Otam, onam sizga fido bo‘lsin!”, deya murojaat qilgan, komil iymon sohibi bo‘gan as'hoblariga; “Iymonlari ajoyibroq!”, deb sizning iymoningizni e’tirof etishlari, sizga bo‘lgan cheksiz muhabbatlaridan darak emasmi?!

Dindoshim! Siz, ikki dunyoda ham bashar uchun faxr va sharaf bo‘lgan Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallam tarafidan sevildingiz. Endi siz ham ul bobarokotni munosib seving! Agar qalbingizda u zotga nisbatan muhabbat tuysangiz, xursan bo‘ling va ul Xazratning bashoratlarini qabul qiling!                                                               

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Bir kishi Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan Qiyomat haqida so‘rab: “Yo Rasululloh! Qiyomat qachon?”, dedi. Shunda Nabiy alayhis salom: “Unga nima tayorlading?”, dedilar. Haligi kishi: “Unga hech narsa tayorlaganim yo‘q. Lekin men Alloh va Rasulini yaxshi ko‘raman!”, deb javob qaytardi. U zot sollallohu alayhi vasallvm esa: “Sen yaxshi ko‘rganing bilan birga bo‘lasan!, dedilar”.( Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari)

Sizga salovat va salomlarning eng afzali bo‘lsin, yo Rasululloh!

  “Mulla Abdug‘affor hoji”

jome’ masjidi imom xatibi

Ikrom Karimov

Siyrat va islom tarixi
Boshqa maqolalar

Mo‘min bandaning do‘zaxda abadiy qolmasligi bayoni

10.01.2025   1195   13 min.
Mo‘min bandaning do‘zaxda abadiy qolmasligi bayoni

Bismillahir Rohmanir Rohiym

 

 - 61وَذُو الإِيْمَانِ لَا يَبْقَى مُقِيمًا بِسُوءِ الذَّنْبِ فِي دَارِ اشْتِعَالِ

Ma’nolar tarjimasi: Mo‘min banda gunoh zarari tufayli alangalanib yonish diyorida muqim holatda boqiy qolmaydi.


Nazmiy bayoni:

Osiy mo‘min doimo qolmas abad hech,
Alangali diyordan chiqar erta kech.


Lug‘atlar izohi:

وَذُو الاِيْمَانِ – mubtado.

لَا – nafiy harfi.

يَبْقَى – muzori’ fe’li. Foili yashirin هُوَ zamir bo‘lib, ذُو الاِيْمَانِ ga qaytadi.

مُقِيمًا – muqim deganda biror makonda doimiy qoluvchi kishi tushuniladi.

بِ – “sababiya” ma’nosida kelgan jor harfi.

سُوءِ الذَّنْبِ – sifat mavsufga izofa qilingan, bu jumla, aslida, بِسَبَبِ الذَنْبِ السَّيِّءِ bo‘lgan.

فِي – “zarfiyat” ma’nosida kelgan jor harfi.

دَارِ اشْتِعَالِ – bu kalimadan do‘zax nazarda tutilgan. Chunki u abadiy alangalanib yonib turadi. Jor va majrur يَبْقَى fe’liga mutaalliq.


Matn sharhi:

Ahli sunna val-jamoa mazhabiga ko‘ra gunohi kabiralar qilgan mo‘min kishi tavba qilishga ulgurmasdan vafot etib ketgan bo‘lsa-da, do‘zaxda abadiy qolmaydi. Bunday kishilar qilgan osiyliklariga yarasha jazolanib, so‘ngra qalblarida iymon borligi e’tiboridan do‘zaxdan chiqariladilar. Ular haqida hadisi sharifda shunday xabar berilgan:

حَدَّثَنَا عِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ يَخْرُجُ قَوْمٌ مِنْ النَّارِ بِشَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُسَمَّوْنَ الْجَهَنَّمِيِّينَ. رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ

Bizlarga Imron ibn Husayn roziyallohu anhumo Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan eshitganini gapirib berdi: “Bir qavm Muhammad sollallohu alayhi vasallamning shafoatlari sababli do‘zaxdan chiqib, jannatga kiradilar, “jahannamiylar” deb nomlanadilar”. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

Sharh: Imom Buxoriy rivoyat qilgan ushbu hadisi sharifga ko‘plab sharhlar yozilgan. Munoviyning “Taysir bi sharhi jomi’is sog‘ir” kitobida quyidagicha sharhlangan: “Bu yerda ushbu ism ishlatiladigan darajada ularning jahannamda uzoq azoblanishlariga va hatto undan chiqishlariga umid ham uzilishiga ishora bor. Shundan so‘ng ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning shafoatlari bilan undan chiqariladilar”[1].

Muborakfuriyning “Tuhfatul Ahvaziy” kitobida quyidagicha sharhlangan: “Ushbu nom ularga atoqli ot bo‘lib, (jannatga kirganda ham) o‘zgarmagan bo‘ladi”.

Hofiz “Fath”da quyidagilarni keltirgan, “Nasaiy Amr ibn Amrning Anas roziyallohu anhudan qilgan rivoyatida: “Jannat ahli “anavilar jahannamiylar” deyishganida, Alloh taolo: “Ular Allohning ozod qilgan bandalaridir”, deb aytadi”, – deyilgan.

 Muslim ushbu hadisni boshqa yo‘ldan Abu Sa’iddan rivoyat qilgan. O‘sha rivoyatda: “Ular (ya’ni jahannamiylar deb nom olganlar) Allohga duo qiladilar, Alloh ulardan ushbu ismni ketkazadi”, lafzlari ziyoda qilingan”[2].

 

Jazo soqit qilinishiga sabab qilib qo‘yilgan ishlar

Dunyoda ba’zi bir ishlar borki, Alloh taolo bu ishlarni gunohkor bandalardan do‘zax azobini soqit qilishga sabab qilib qo‘ygan. Bular:

1. Tavba. Qilgan gunohlariga astoydil tavba qilgan va iymonga kelib solih ishlarni qilgan insonlarga jannat va’dasi berilgan. Zero, tavba qilish deganda ma’siyatlarni tark qilib taoatga qaytish tushuniladi.

“Illo, iymon keltirib, ezgu ishlarni qilgan zotlargina (bundan mustasnodir). Bas, ular jannatga kirurlar va ularga biror narsada nohaqlik qilinmas”[3].

2. Istig‘for. Alloh taolo istig‘for aytgan bandalarni azoblamasligini xabar bergan:

“Ular istig‘for aytib (kechirim so‘rab) turgan hollarida ham Alloh ularni azoblovchi emas”[4].

“Mag‘firat so‘rash, ya’ni gunohlarning zararidan saqlashni va ularni bekitishni so‘rab yolvorish – istig‘for deyiladi”[5].

Quyidagi kalimalar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ta’lim bergan eng mashhur istig‘forlardan biri hisoblanadi:

أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيَّ الْقَيُّومَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ

“Allohdan mag‘firat so‘rayman, Undan o‘zga iloh yo‘qdir, U abadiy barhayot va butun borliqni tutib turguvchidir, Unga tavba qilaman”.

3. Yaxshi ishlar. Alloh taolo yaxshi ishlar yomonliklarni ketkazishini aytgan:

“Kunduzning ikki tarafida va kechaning bir bo‘lagida namozni to‘kis ado qil! Albatta, yaxshiliklar yomonliklarni ketkazadi. Bu esa, eslovchilarga eslatmadir”[6].

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yomon ish sodir bo‘lib qolsa, darhol uni o‘chiradigan yaxshi ishni qilishga buyurganlar:

عَنْ أَبِي ذَرٍّ الْغِفَارِيِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُمَا كُنْتَ وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Abu Zar G‘iforiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qayerda bo‘lsang ham Allohga taqvo qil, yomon ishga uni o‘chiradigan yaxshi ishni ergashtirgin, insonlarga go‘zal xulqlar bilan muomala qilgin”, – dedilar”. Imom Termiziy rivoyat qilgan.

4. Dunyoviy musibatlar. Dunyoda mo‘min kishi biror musibatga uchrasa, shu musibatlari sababli Alloh taolo uning oldin qilgan xatolarini yuvib yuboradi.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ وَأَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَا يُصِيبُ الْمُؤْمِنَ مِنْ وَصَبٍ وَلاَ نَصَبٍ وَلاَ هَمٍّ وَلاَ حَزَنٍ وَلاَ أَذًى وَلاَ غَمٍّ حَتَّى الشَّوْكَة يُشَاكُهَا إِلاَّ كَفَّرَ اللَّهُ مِنْ خَطَايَاهُ. رَوَاهُ اَحْمَدُ

Abu Hurayra va Abu Said Xudriy roziyallohu anhumolardan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minga biror kasallikmi, kulfatmi, g‘ammi, tashvishmi, xafalikmi yetsa, hatto tikan kirib og‘ritsa ham, albatta, Alloh xatolariga kafforot qiladi”, – dedilar”. Imom Ahmad rivoyat qilgan.

5. Mo‘minlarning tirikligida va vafotidan keyin orqasidan istig‘for aytishlari:

“Ulardan keyin (dunyoga) kelganlar: “Ey Robbimiz, bizni va bizdan avval iymon bilan o‘tgan birodarlarimizni mag‘firat qilgin, iymon keltirganlarga (nisbatan) qalblarimizda nafrat (paydo) qilmagin. Ey Robbimiz, albatta, Sen shafqatli va mehribonsan”, – derlar”[7].

6. O‘limidan keyin uning nomidan sadaqa yo haj qilish kabi ishlar:

Inson vafotidan so‘ng uning ortidan u uchun qilingan sadaqaning savobi tegishiga ushbu hadis dalildir:

أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ قَالَ أَخْبَرَنِي يَعْلَى أَنَّهُ سَمِعَ عِكْرِمَةَ يَقُولُ أَنْبَأَنَا ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ سَعْدَ بْنَ عُبَادَةَ تُوُفِّيَتْ أُمُّهُ وَهُوَ غَائِبٌ عَنْهَا فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ أُمِّي تُوُفِّيَتْ وَأَنَا غَائِبٌ عَنْهَا أَيَنْفَعُهَا شَيْءٌ إِنْ تَصَدَّقْتُ بِهِ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ قَالَ فَإِنِّي أُشْهِدُكَ أَنَّ حَائِطِيَ الْمِخْرَافَ صَدَقَةٌ عَلَيْهَا. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Bizlarga Ibn Jurayj xabar berdi u Ikrimaning shunday deyayotganini eshitgan ekan: “Bizga Ibn Abbos roziyallohu anhumo xabar berdi: “Sa’d ibn Uboda roziyallohu anhuning onasi vafot etdi. O‘sha payt u onasining yonida emas edi. Shunda u: “Ey Allohning Rasuli, onam vafot etdi, men uning yonida yo‘q edim, agar men uning nomidan biror narsa sadaqa qilsam unga naf beradimi?” – dedi. U zot: “Ha”, – dedilar. Shunda u: “Men sizni guvoh qilamanki, mevali bog‘im uning nomidan sadaqadir”, – dedi”. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

Inson vafotidan so‘ng uning ortidan u uchun qilingan hajning savobi tegishiga ushbu hadis dalildir.

عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ امْرَأَةً مِنْ جُهَيْنَةَ جَاءَتْ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَتْ إِنَّ أُمِّي نَذَرَتْ أَنْ تَحُجَّ فَلَمْ تَحُجَّ حَتَّى مَاتَتْ أَفَأَحُجُّ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ حُجِّي عَنْهَا أَرَأَيْتِ لَوْ كَانَ عَلَى أُمِّكِ دَيْنٌ أَكُنْتِ قَاضِيَةً اقْضُوا اللَّهَ فَاللَّهُ أَحَقُّ بِالْوَفَاءِ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Juhayna qabilasida bir ayol Nabiy sollallohu alayhi vasallamning yonlariga keldi va: “Onam haj qilishni nazr qilgan edi, haj qilishga ulgurmasdan vafot etdi. Uning nomidan haj qilsam bo‘ladimi?”, – dedi. U zot: “Ha, uning nomidan haj qil, aytginchi, onangning zimmasida qarz bo‘lganida ado qilarmiding?! Allohning qarzini ado etinglar, Alloh vafoga eng haqlidir”, – dedilar”. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

7. Shafoat qiluvchilarning shafoati:

Shafoat qiluvchilarning shafoatlariga sazovor bo‘lish sababidan ham Alloh taolo bandadan do‘zax azobini soqit qiladi. Shafoat va shafoat qiluvchilar haqida 28-baytning sharhida batafsil bayon qilindi.

8. Shafoatsiz ham, eng mehribon Zot Alloh taoloning avf etishi:

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنِّي لَأَعْلَمُ آخِرَ أَهْلِ النَّارِ خُرُوجًا مِنْهَا وَآخِرَ أَهْلِ الْجَنَّةِ دُخُولًا رَجُلٌ يَخْرُجُ مِنْ النَّارِ كَبْوًا فَيَقُولُ اللَّهُ اذْهَبْ فَادْخُلِ الْجَنَّةَ فَيَأْتِيهَا فَيُخَيَّلُ إِلَيْهِ أَنَّهَا مَلْأَى فَيَرْجِعُ فَيَقُولُ يَا رَبِّ وَجَدْتُهَا مَلْأَى فَيَقُولُ اذْهَبْ فَادْخُلِ الْجَنَّةَ فَيَأْتِيهَا فَيُخَيَّلُ إِلَيْهِ أَنَّهَا مَلْأَى فَيَرْجِعُ فَيَقُولُ يَا رَبِّ وَجَدْتُهَا مَلْأَى فَيَقُولُ اذْهَبْ فَادْخُلِ الْجَنَّةَ فَإِنَّ لَكَ مِثْلَ الدُّنْيَا وَعَشَرَةَ أَمْثَالِهَا أَوْ إِنَّ لَكَ مِثْلَ عَشَرَةِ أَمْثَالِ الدُّنْيَا فَيَقُولُ تَسْخَرُ مِنِّي أَوْ تَضْحَكُ مِنِّي وَأَنْتَ الْمَلِكُ فَلَقَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ضَحِكَ حَتَّى بَدَتْ نَوَاجِذُهُ وَكَانَ يَقُولُ ذَاكَ أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Men do‘zaxdan eng oxiri chiqadigan va jannatga eng oxiri kiradigan kishini aniq bilaman, u do‘zaxdan ranglari o‘chib chiqib keladi. Alloh taolo unga bor: “Jannatga kir”, – deydi. U jannatning yoniga keladi, unga jannat to‘lib ketgandek tuyuladi. U qaytadi va: “Ey Robbim, u liq to‘la”, – deydi. U zot: “Bor, jannatga kir”, – deydi. U yana jannatning yoniga keladi, unga jannat to‘lib ketgandek tuyuladi. U qaytadi va: “Ey Robbim, u liq to‘la”, – deydi. U zot: “Bor, jannatga kir, (u yerda) senga dunyocha keladigan va yana uning o‘n baravaricha keladigan, yoki senga dunyoning o‘n baravaricha keladigan joy bor”, – deydi. U: “Sen podshoh bo‘la turib meni masxara qilyapsan, yo mening ustimdan kulyapsan”, – deydi. Shunda men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning oziq tishlari ko‘rinadigan darajada kulganlarini ko‘rganman. U zot sollallohu alayhi vasallam: “O‘sha kishi jannatdan eng kam joy olgan kishidir”, – dedilar”. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

Shulardan ko‘rinib turibdiki, qalbida iymoni bor odam do‘zaxda abadiy qolmaydi, albatta, bir kuni undan chiqib, jannatga kiradi.

O‘shiy rahmatullohi alayh shu yergacha Ahli sunna val-jamoaning asosiy e’tiqodiy qarashlarini bayon qilgan va endi so‘zlarini yakunlashga kirishgan.


Keyingi mavzu:
Go‘zal nazmiy bayon.

 

[1] Munoviy. Taysir bi sharhi jlmi’is-sog‘ir. “Maktabatush shomila”. – B. 618.
[2] Muborakfuriy. Tuhfatul Ahfaziy. “Matabatush shomila”. – B. 318.
[3] Maryam surasi, 60-oyat.
[4] Anfol surasi, 33-oyat.
[5] Doktor Ahmad Farid. Bahrur-roiq. – Iskandariya: “Dorul Majd”, 2009. – B. 100.
[6] Hud surasi, 114-oyat.
[7] Hashr surasi, 10-oyat.