Sayt test holatida ishlamoqda!
28 Dekabr, 2024   |   27 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:23
Quyosh
07:48
Peshin
12:30
Asr
15:20
Shom
17:04
Xufton
18:24
Bismillah
28 Dekabr, 2024, 27 Jumadul soni, 1446

Muhammad (s.a.v) ning 201 ism va sifatlari

21.04.2017   46407   12 min.
Muhammad (s.a.v) ning 201 ism va sifatlari

1. محمد Muhammad – maqtalgan.
2. أحمدAhmad – Allohga hamd aytuvchi.
3. حامدHamid – Allohga hamd aytuvchi.
4. محمودMahmud – maqtalgan.
5. أحيدAhyad – fazilatlar bobida yagona.
6. وحيد Vahiyd – yetim.
7. واحدVohid – axloq- odobda yagona.
8. حاشرHoshir – o‘z ummatlarini qiyomat kuni mahshargohga yeg‘uvchi.
9. عاقبOqib – payg‘ambarlarning oxirgisi.
10. طهToho – bu so‘zning ma’nosi Allohgagina ma’lum.
11. يسYosin – bu so‘zning ma’nosi ham Allohgagina ma’lum.
12. طاهرTohir – toza, pok.
13. مطهرMutahhar – poklangan.
14. طيبTayyib – pok, xushtabiat.
15. سيدSayyid – Xoja.
16. رسولRasul – elchi, payg‘ambar.
17. نبيNabiy – payg‘ambar.
18. رحمة Rahmat – marhamatli.
19. بشرى Bushro – xushxabar beruvchi.
20. غوث G‘ovs – yordam beruvchi.
21. غيث G‘oys – yaxshiliklarning tushishiga sababchi.
22. غياث G‘iyos – undan yordam so‘raladigan.
23. نعمة الله Ne’matulloh – Allohning ne’mati.
24. هدية الله Hadiyyatulloh – Allohning hadiyyasi.
25. عروة وثقى U’rvatul vusqo – Mustahkam tutqich.
26. صراط الله Sirotullooh – Allohning keskir qilichi.
27. صراط مستقيم Sirotummustaqim – to‘g‘ri yo‘lda yuruvchi.
28. ذكرالله Zikrulloh – Allohni zikr qiluvchi.
29. سيف الله Sayfulloh – Allohning qilichi.
30. رسول الرحمةRasulur-rohma- rahmat payg‘ambari.
31. قيمQayyim – to‘g‘ri yo‘ldan boruvchi.
32. جامعJomi’ – barcha yaxshi fazilatlarni o‘zida mujassam etuvchi.
33. مقتفيMuqtafiy – ergashuvchi (haq yo‘lga).
34. مقفيMuqaffiy – ergashtiruvchi (o‘ziga).
35. رسوا الملاحمRasulul – malohim – jangu jahon payg‘ambari.
36. رسول الراحةRasulur – roha – rohat payg‘ambari.
37. كاملKomil – yetuk.
38. إكليلIklil – toj.
39. مدثرMuddassir – qo‘rquvdan matohga o‘ranib olgan.
40. مزملMuzzammil – muddassir.
41. عبد اللهAbdulloh – Allohning bandasi.
42. حبيب اللهHabibulloh – Allohning suyuklisi.
43. صفي اللهSafiyyulloh – Allohning tanlagani.
44. نجي اللهNajiyyulloh – Allohning sirdosh do‘sti.
45. كليم اللهKalimulloh – Alloh bilan so‘zlashuvchi.
46. خاتم الأنبياءXotamul – anbiyo – nabiylar oxiri, ularning xotimasi.
47. خاتم الرسلXotamur – rusul - Rasullar xotimasi.
48. مقييMuqyiy – dinni turgizguvchi (rivojlantirguvchi).
49. منجيMunjiy – xaloskor.
50. محي Muhyi– Gunoxlarni ketkazuvchi
51. مذكرMuzakkir – eslatuvchi (Allohni va oxiratni).
52. ناصرNosir – yordam etuvchi.
53. منصورMansur – yordam berilgan, dushmanlari ustidan zafar topgan.
54. نبي الرحمةNabiyyur – rohma – rahmat payg‘ambari.
55. نبي التوبةNabiyyut – tavba – tavbaga targ‘ib etuvchi payg‘ambar.
56. حريص عليكمHarisun alaykum – (saodatga yetishishingizga) tashna, ummatlariga mehribon.
57. معلومMa’lum – hammaga ma’lum.
58. شهيرShahir – hammaga mashhur.
59. شاهدShohid – guvoh.
60. شهيدShahid – guvoh.
61. مشهودMashhud – guvohlik berilgan.
62. بشيرBashir – xushxabar beruvchi.
63. مبشرMubashshir – xushxabar beruvchi.
64. نذيرNazir – azoblardan ogohlantirguvchi.
65. منذرMunzir – oxirat azoblaridan ogohlantirguvchi.
66. نورNur – nur.
67. سراجSiroj – chiroq, quyosh.
68. مصباحMisboh – chiroq.
69. هديHudo – hidoyat qilguvchi.
70. مهدي Mahdiy – hidoyat qilingan.
71. منير Munir – nur taratuvchi.
72. داعي Do’iy – dinga da’vat qiluvchi.
73. مدعو Mad’uv – mehmon.
74. مجيب Mujib – ummatlarini nidosiga javob beruvchi.
75. مجاب Mujab – duosi ijobat bo‘lgan.
76. خفي Xofiy – porlagan.
77. عفو A’fuv – o‘ta kechiruvchi.
78. ولي Valiy – Allohning do‘sti.
79. قوي Qoviy – dushmanlari ustidan qudratli.
80. أمين Amin – ishonchli.
81. مأمون Mamun – omonatdor.
82. كريم Karim – karamli, saxiy.
83. مكرم Mukarrom –yuksak ehtiromli.
84. مكين Makin – quvvatli, Haq yo‘lida sobit.
85. متين Matin – martabasi oliy.
86. مبين Mubin – aniq, ravshan.
87. مؤمل Muammil –intizor bo‘lingan, mushtoq bo‘lingan.
88. وصول Vasul – unga vahiy kelgan.
89. ذو قوة Zu quvvah – irodali.
90. ذو حرمة Zu hurmah – mehr-oqibatli.
91. ذو مكانة Zu makanah – o‘z o‘rniga ega.
92. ذو عز Zu I’zz – ulug‘vor.
93. ذو فضل Zu fazl– fazilatlar ila sifatlangan.
94. مطاع Muto’ – itoat qilingan, bo‘yin sunilgan.
95. مطيع Muti’ – Allohga itoatkor.
96. قدم صدق Qodamu sidq – sobit qadam.
97. مختارMuxtor – tanlab olingan.
98. اجيرAjir – dinga xizmat qilguvchi.
99. جبارJabbor – ayblarni yopguvchi.
100. ابو القاسمAbul – Qosim – Qosimning otasi.
101. ابو الطاهرAbul – Tohir – Tohirning otasi.
102. ابو الطيبAbut – Tayyib – Tayyibning otasi.
103. ابو ابراهيمAbu Ibrohim – Ibrohimning otasi.
104. مشفعMushaffa’ – shafoat huquqi berilgan.
105. شفيعShafi’ – shafoat etuvchi (qiyomat kuni gunohkor ummatlarning kechirilishini Allohdan so‘rovchi).
106. صالحSolih – yaxshi ishlarni qiluvchi, Allohning buyruqlarini ado etuvchi.
107. مصلحMuslih – isloh etuvchi, tuzatuvchi (o‘rtani).
108. مهيمنMuhaymin – ummatlari ishini kuzatib turuvchi.
109. صادقSodiq – rostgo‘y.
110. مصدقMusaddiq – tasdiq etuvchi.
111. صديقSiddiq – rostgo‘y.
112. سيد المرسلينSayyidul – mursalin – payg‘ambarlar hojasi.
113. امام المتقينImomul – muttaqin – taqvodorlar peshvosi.
114. قائد الغرالمحجلينQoidul – g‘urril – muhajjalin – qiyomat kuni sajda qilgan a’zolaridan nurlar chiqib turuvchi ibodatli ummatlarini jannatga eltuvchi.
115. خليل الرحمان Xalilur – Rahmon – Rahmonning do‘sti.
116. برBarr – xayrli, solih amallar qiluvchi.
117. مبرMabarr – hamma yaxshiliklar manbai.
118. وجيهVajih – go‘zal yuzli.
119. نصيحNasih – nasihatgo‘y.
120. ناصحNosih – nasihatchi.
121. وكيلVakil – vakil, ishonch egasi, kafil.
122. متوكلMutavakkil – tavakkal etuvchi.
123. كفيلKafil – kafil, kafolatiga oluvchi.
124. شفيقShafiq – shafqatli, mehribon.
125. مقيم السنةMuqimus – sunna – sunnatni tiklovchi.
126. مقدسMuqaddas – ulug‘lanuvchi, gunohlardan pok.
127. روح القدسRuhul – Qudus – muqaddas ruh.
128. روح الحقRuhul –Haq – haqqoniy ruh.
129. روح القسطRuhul – Qist – adolatli ruh.
130. كافيKofiy – kifoya qiluvchi (diniy ehtiyojlarga).
131. مقتفيMuktafiy – kifoyalanuvchi (Allohning amrlari bilan).
132. بالغBolig‘ – oliy darajalarga yetgan.
133. مبلغMuballig‘ – Alloh tomonidan kelgan barcha diniy ahkomlarni ummatlariga to‘la yetkazuvchi.
134. شافيShofiy – shifokor (qalb kasalliklariga va ma’naviy illatlarga nisbatan).
135. واصلVosil – yetishuvchi (Allohning roziligi va diydoriga).
136. موصولMavsul – yetishiluvchi (ya’ni on hazratning shafoatlariga va diydorlariga ummatlari yetishurlar, inshoolloh).
137. سابقSobiq – barcha fazilat va sharafda oldinda boruvchi.
138. سائقSoiq – ummatlarini bu dunyoda iymon va amal sari, oxiratda esa, do‘zaxdan jannat sari haydovchi.
139. هاديHodiy – to‘g‘ri yo‘dga boshlovchi.
140. مهديMuhdiy – hadiya, ehson sohibi.
141. حزب الله Hizbulloh – Allohning tarafdori.
142. النجم الثاقب Najmussoqib – nur sochib turuvchi yulduz.
143. مصطفى Mustafo – tanlab olingan.
144. مجتبى Mujtabo – mujtabo.
145. منتقى Muntaqo – tanlab olingan.
146. أمي Ummiy – ta’lim olmagan.
147. مقدم Muqaddam – birinchi yaratilgan nur.
148. عزيز Aziz – aziz.
149. فاضل Fozil – fazilatli.
150. مفضل Mufazzal – afzal qilib yuborilgan.
151. فاتح Fotih – fath qiluvchi.
152. مفتاح الرحمة Miftahur rohmah – rahmat kaliti.
153. علم الإيمان A’lamul iymon – iymonning bayrog‘i, belgisi, rukni.
154. علم اليقين A’lamul yaqin – ishonchli bayrog‘, belgi, rukn.
155. دليل الخيرات Dalilul xoyrot – yaxshiliklarga yo‘llovchi.
156. مصحح الحسنات Musohhihul hasanot – yaxshiliklarni mukammal qilib to‘g‘irlovchi.
157. مقيل العثرات Muqilul a’sarot – chatrlarni aytib to‘g‘irlovchi.
158. صفوح عن الزلات Sofuhun a’niz zallat – kqmchiliklarni kechiruvchi, muruvvatli.
159. صاحب الشفاعة Sohibush shafa’ – shafoat sohibi.
160. صاحب المقام Sohibul maqom – maqom sohibi.
161. صاحب القدم Sohibul qadam – mustahkam qadam sohibi.
162. مخصوص بالعز Maxsus bil i’zz – azizlik uchun tanlab olingan.
163. مخصوص بالمجد Maxsus bil majd – ulug‘lik uchun tanlab olingan.
164. مخصوص بالشرف Maxsus bish sharaf – sharaf tanlab olingan.
165. صاحب الوسيلة Sohibul vasilah – vasila sohibi.
166. صاحب السيف Sohibus sayf – qilich sohibi.
167. صاحب الفضيلة Sohibul fazilah – fazilat sohibi.
168. صاحب الإزار Sohibul izor – izor sohibi.
169. صاحب الحجة Sohibul hujjah – hujjat sohibi.
170. صاحب السلطان Sohibus sulton – oxiri zamon umatining sultoni.
171. صاحب الرداء Sohibur rido – rido sohibi.
172. صاحب التاج Sohibut toj – toj sohibi.
173. صاحب الدرجة الرفيعة Sohibud darajatir rofia’ – oliy martaba sohibi.
174. صاحب المغفر Sohibul mig‘far – himoya qiluvchiga ega.
175. صاحب اللواء Sohibul livo – Bayroq sohibi.
176. صاحب المعراج Sohibul Me’roj – me’roj sohibi.
177. صاحب القضيب Sohibul qozib – shoh, novda, xipchin, kaltak, tayoq sohibi.
178. صاحب البراق Sohibul Buroq – buroq sohibi.
179. صاحب الخاتم Sohibul xotam – uzuk sohibi.
180. صاحب العلامة Sohibul a’lamah – belgi sohibi.
181. صاحب البرهان Sohibul burhan – dalilga ega.
182. صاحب البيان Sohibul bayon – bayonga ega.
183. فصيح اللسان Fasihul lisan – fasohatli.
184. مطهر الجنان Mutohhirul janan – qalblarni poklovchi.
185. رؤوف Rouuf – shafqatli, rahmdil.
186. رحيم Rohim – o‘ziga xos mehribon.
187. أذن خير Uzunu xoyr – yaxshiliklarga quloq tutuvchi.
188. صحيح الإسلام Sohihul islam – islomni turli ayb va shaklardan xalos qiluvchi.
189. سيد الكونين Sayyidul kavnayn – ikki olam sayyidi.
190. عين النعيم A’ynun na’im – baxt-saodat bulog‘i.
191. عين الغر A’ynul g‘ur – ulug‘vorlik, go‘zallik bulog‘i.
192. سعد الله Sa’dulloh – Allohning barakasi.
193. سعد الخلق Sa’dul xolq – maxluqotning barakasi.
194. خطيب الأمم Xotibul umam – ummatlar xatibi.
195. علم الهدى A’lamul huda – hidoyat bayrog‘i.
196. كاشف الكرب Kashiful kurob – g‘am-qayg‘ularni ketgazuvchi.
197. رافع الترب Rofi’ut turob – Rofi’ut turob.
198. عز العرب I’zzul arab – arablarning ( va ajamlarning) azizi.
199. صاحب الفرج Sohibul faraj – g‘am-anduhlarni ketgazuvchi.
200. مفتاح Miftoh – (barcha yaxshilikning) kaliti.
201. مفتاح الجنة Miftohul jannah – jannatning kaliti.

Tojiddinov Abdussomad Abdulbosit o‘g‘li

Siyrat va islom tarixi
Boshqa maqolalar

Ilm-fan va olimlar shahri

27.12.2024   2610   3 min.
Ilm-fan va olimlar shahri

Dunyo ilm-fan rivojida Islom ma’rifati va madaniyatining o‘rni beqiyosdir. Ko‘plab allomalar va ulamolarning ma’naviy-ilmiy asarlari o‘z davridan hozirgi vaqtgacha ahamiyatini yo‘qotmasdan ilm-fan taraqqiyotiga muhim manba sifatida e’tirof etib kelinmoqda. Umumjahon e’zozlagan olimlar va ulamolar Bog‘dod, Damashq, Samarkand, Buxoro, Granada va Tripoli kabi shaharlarda yashab ijod qilganlar. Ular: Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Dorimiy, Imom Moturidiy, Mahmud Zamahshariy kabi ulamolar dinimiz rivojiga hissa qo‘shgan. Abbosiylar davridan boshlab Tripoli shahri mana bir necha asrdirki ilm-fan markazi bo‘lib qolmoqda. Fotimiylar davrida esa Tripoli shahri poytaxt bo‘ldi. Halifa Ibn Ammor Tripolini ilm markaziga aylantirdi va o‘z davrining eng yirik kutubxonalaridan biri ochildi. Manbalarga ko‘ra unda yuz ming jild kitob mavjud edi. Uning davrida olimlar, ulamolar va yozuvchilar ulug‘langan. Ularga g‘amxo‘rlik qilingan va alohida halifa e’tirofida bo‘lishgan.
 

Hozirgi kunda ham Tripolida nufuzli xalqaro tashkilotlar, universitetlar, kutubxonalar va ilmiy tadqiqot markazlari faoliyat yuritib kelmoqda. Shahar ulamolar, olimlar, tadqiqotchilar va talabalar bilan gavjum. Poytaxtning o‘zida 100 dan ko‘p nufuzli universitetlar mavjud. Tripoli universiteti esa o‘zida ham diniy va dunyoviy ilmlarni jamlagani bilan boshqa universitetlardan ajralib turadi. Ushbu dargoh “200 nufuzli Islom universitetlari” ro‘yxatiga kiritilgan. Tripoli universiteti 1957 yilda tashkil etilgan bo‘lib, hozirgi kunda 70 000 dan ortiq talabalar bu dargohda ta’lim olib kelishmoqda. U turli yo‘nalishdagi 20 ta kollejni birlashtiradi. Islomshunoslik, Ilohiyat, Fiqh, Huquqshunoslik, Tibbiyot, Xorijiy tillar va Iqtisodiyot kabi fakultetlardan tashkil topgan. Tripoli universiteti dinimiz qadriyatlari doirasida rivojlanishni va ilmiy tadqiqotlarni qo‘llovchi ta’lim muassasasidir. Universitetning maqsadi talabalarga Islom dini va axkomlari asosida ilmiy va axloqiy ta’lim berish va turli dunyoviy bilimlarni o‘rgatishdir. Tripoli universitetining o‘ziga hos jixati shundaki har bir talaba moliyaviy savodxonlik va tadbirkorlikni o‘rganishi shart. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi talabalar universitet tomonidan rag‘batlantiriladi.


Islomshunoslik yo‘nalishi talabalari o‘quv dasturi davomida Quroni karimni to‘liq yod olishi, shariat asoslarini o‘rganishi, Islom tarixi, Hadis ilmi, Meros taqsimoti, og‘zaki va yozma nutq san’ati kabi fanlarni o‘zlashtirishi talab qilinadi. Islomning sof fitratini namoyish etish, ilm olish va uni ulashish ushbu yo‘nalish fakultetining maqsadidir. Adashgan oqimlar va ekstremistik qarashdagi guruhlarni Quron va hadis orqali ezgu yo‘lga chorlash ularning vazifasidir.


Tripoli universitetida 3450 ta ilmiy nashr faoliyat ko‘rsatadi. Ularda talabalarning ilmiy ishlari, amaliyot va tadqiqotlar natijalari keltirilgan. Misol tariqasida, “Islom ta’limini o‘rganishda Qur’oni Karimning ta’siri”, Ahmad Abdul Salam Abu Moziriqning “Irshod al-Hiron” kitobi haqida, Shayx Abu Abdulloh Muhammad bin Ali al-Xorubiyning “Riyod al-Azhar” va “Sirlar xazinasi”ning lingvistik talqini kabi ilmiy izlanishlar va maqolalar nashrlar orqali keng ommaga berib boriladi.


Shohruh UBAYDULLOH