Savda binti Zam’a
Savda binti Zam’a roziyallohu anhoning otasining ismi: Zam’a ibn Qays ibn Abdu Vudd ibn Nasr ibn Molik Ibn Hisl ibn Omir ibn Luaydir.
Onasining ismi: Shammuus binti Qays ibn A’mr ibn Zayd ibn Labiddir.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bilan Savda binti Zam’a roziyallohu anhoning shajarasi Luay ibn G‘olib bobolarida birlashadi.
Bir kuni Savda binti Zam’a roziyallohu anhoning tushlarida Nabiy sollallohu alayhi vasallam yurib kelib, uning bo‘ynini bosib olganlarini ko‘radi. Buni eri Sakron ibn Amr roziyallohu anhuga aytadi. U bo‘lsa: “Agar tushing o‘ngidan kelsa, men ko‘pga qolmay vafot etib, sen Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga erga tegar ekansan”, deydi. Shunda Savda binti Zam’a roziyallohu anho “Bo‘lmagan gap, tag‘in birov eshitib qolmasin”, deydi.
Oradan bir qancha vaqt o‘tib Sakron ibn Amr roziyallohu anhu ayoli Savda binti Zam’a roziyallohu anho bilan Habashistonga hijrat qilib, bir muncha vaqtdan so‘ng qaytadilar. Sakron ibn Amr roziyallahu anhu Madinaga hijrat qilinishidan oldin bemor bo‘lib, vafot etadi.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning Savda roziyallohu anhoga uylanishlari uning Islom yo‘lidagi harakati, ixlosi va alamli musibati uchun eng ulkan mukofot bo‘lishi tabiiy edi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam shu boisdan unga uylanmoqqa qaror qildilar. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamdan bo‘lgan bu iltifotni odamlar benihoya xursandlik ila qarshi olishdi.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam nubuvvatni o‘ninchi yili, Ramazon oyida ellik bir yoshlarida, Xadija roziyallohu anho vafotlaridan biroz vaqt o‘tganidan so‘ng Savda binti Zam’a roziyallohu anhoga to‘rt yuz dirham mahr berib uylandilar.
Savda binti Zam’a roziyallohu anho kezi kelganda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni kuldirib turar edilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga u kishining bu sifatlari ma’qul kelar edi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam Savda binti Zam’a roziyallohu anhoning hazil-mutoyibalariga o‘ziga yarasha lutf ila muomala qilar edilar.
Savda binti Zam’a roziyallohu anhoning hazil mutoyibaga moyilliklari mashhur bo‘lsa ham kezi kelganda jiddiy bo‘lishni ham o‘rniga qo‘yar edilar.
Savda binti Zam’a roziyallohu anho Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan bir necha hadislar rivoyat qilganlar. Mashhur hadis kitoblarida u kishining hadislari keltirilganini ulomalarimiz zikr qilishgan.
Savda binti Zam’a roziyallohu anho hijratning ellik to‘rtinchi (melodiy olti yuz yetmish to‘rtinchi) yili Shavval oyida Madinai munavvarada vafot etadilar. Alloh taolo U zotdan rozi bo‘lsin va rozi qilsin!
Manbalar asosida
Tojiddinov Abdussomad
Abdulbosit o‘g‘li tayyorladi
Feyk xabar tarqatish yolg‘onga sheriklikdir
Bugungi kunda axborot tarqatish imkoniyati har bir insonda mavjud. Birgina so‘z, aloqa qurilmalaridagi birgina harakat butun jamiyatda shov-shuv, vahima keltirib chiqarishi mumkin. Anglamay yoki o‘yinqaroqlik bilan yoki maqsadli yolg‘on axborot tarqatish hollari ko‘p kuzatilmoqda. Xususan, din va e’tiqod kabi nozik masalalarda tarqatilayotgan feyk xabarlar nafaqat shaxsiy xatolik, balki jamiyatga salbiy ta’sir o‘tkazuvchi umumiy mas’uliyat hamdir.
Yolg‘on gapirish og‘ir gunohlardan sanaladi. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Rostgo‘ylikni mahkam tutinglar. Zero, rostgo‘ylik ezgulikka yo‘llaydi, ezgulik esa jannatga boshlaydi. Kishi rost gapirish va rostgo‘ylikka intilishda davom etaveradi, natijada Alloh huzurida rostgo‘y deb yoziladi. Yolg‘onchilikdan saqlaninglar. Zero, yolg‘onchilik gunohkorlikka, fojirlik esa do‘zaxga boshlaydi. Banda yolg‘on gapirish va yolg‘onchilikka intilishda davom etaveradi, nihoyat Alloh huzurida yolg‘onchi deb yozilad”, dedilar. (Imom Buxoriy, Muslim, Termiziy rivoyati).
Shunday ekan, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan axborotni tarqatish qat’iy man qilingan.
Feyk xabar tarqatishning ko‘plab salbiy oqibatlari bor:
- Jamiyatda fitna keltirib chiqaradi – noto‘g‘ri ma’lumot odamlar o‘rtasida ishonchsizlik, gumon va bo‘linishlarga sabab bo‘ladi;
- Dinning mavqeyini tushiradi – to‘g‘ri tushunchalarni buzib ko‘rsatadi, e’tiqod qiluvchilarni adashtiradi;
- Rasmiy diniy muassasalarga nisbatan ig‘vo va ishonchsizlikni keltirib chiqaradi – feyk xabarlar ba’zan taniqli rasmiy diniy mas’ullar nomidan soxta fatvo va bayonotlar sifatida tarqatiladi;
- Jinoyatga olib boradi – ba’zi hollarda feyk xabarlar odamlarni tajovuzkor harakatlarga undaydi.
Qur’oni karimning Hujurot surasi 6-oyatda shunday marhamat qilinadi:
“Ey iymon keltirganlar! Agar fosiq xabar keltirsa, aniqlab ko‘ringlar, bilmay bir qavmga musibat yetkazib qo‘yib, qilganingizga nadomat chekuvchi bo‘lmanglar”.
Feyk, yolg‘on xabarlardan ehtiyot bo‘lish kerakligini Qur’oni karim ta’kidlamoqda. Demak, har qanday xabarni tekshirish va ehtiyot bilan yondoshish kerak.
Rost xabarni qanday ajratish mumkin:
- Rasmiy axborot manbalariga tayanish;
- Sarlavhasi emas, mazmuniga e’tibor berish;
- Tarqatayotgan shaxs yoki sahtfalarni tekshirib ko‘rish;
- Mutaxassislarga murojaat qilish.
Har bir xabar – tarqatuvchi uchun ham, undan foydalanuvchi uchun ham mas’uliyat. Aloqa vositalari va ijtimoy tarmoqlarga joylayotgan post bilan yo to‘g‘rilikni targ‘ib qilish, yoki odamlarni chalg‘itish mumkin.
Shunday ekan, feyk axborot tarqatish og‘ir ma’naviy jinoyatdir. Har bir musulmon bunday xatarli holatdan o‘zini va boshqalarni saqlashi lozim.
Xorazm viloyati Shayx Qosim bobo
jome masjidi imom-xatibi Shermuhammad Boltayev
