عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بنِ مَسعودٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " عَلَيْكُمْ بِالصِّدْقِ فَإِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الْجَنَّةِ وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَصْدُقُ وَيَتَحَرَّى الصِّدْقَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ صِدِّيقًا وَإِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الْفُجُورِ وَإِنَّ الْفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَكْذِبُ وَيَتَحَرَّى الْكَذِبَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ كَذَّابًا "
Abdulloh ibn Masu’d roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytganlar: “O‘zingizga rosrgo‘ylikni lozim tuting. Albatta rostgo‘ylik yaxshilikka olib boradi. Albatta yaxshilik jannatga olib boradi. Kishi rostgo‘ylikda va to‘g‘ri so‘zlashga harakat qilishda bardavom bo‘ladi. Hatto Allohning huzurida siddiq deb yozib qo‘yiladi…”. )Buxoriy va Muslim rivoyati).
Xalqimiz azal-azaldan turli xil milliy va umuminsoniy fazilatlari bilan dunyo hamjamiyati orasida alohida ajralib turuvchi xalq hisoblanadi. Bag‘rikenglik, mehmondo‘stlik, hushmuomalalik, kattalarga hurmat – bularning barchasi xalqimizning oliy fazilatlaridandir. Shu jumladan rostgo‘ylik ham. Muqaddas dinimiz ham insonlarni rostgo‘y bo‘lishga chaqiruvchi va rostgo‘ylikni targ‘ib qiluvchi din hisoblanadi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning hali nubuvvat kelmasidan oldin ham xalq ichida “al-Amiyn” ya’ni “ishonchli” deya nom chiqarganliklari esa bu gapimizga yorqin dalil bo‘la oladi. Rostgo‘ylik borasida Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan ko‘plab hadislar rivoyat qilingan.
Yuqoridagi hadisi sharifda Nabiiy sollallohu alayhi vasallam barchani rost gapirishga va rostgo‘y bo‘lishga chaqirganlar. Shu bilan birga rostgo‘ylarning Alloh taolo huzuridagi maqomini bayon qilib berganlar. Rostgo‘ylikda bardavom bo‘lgan inson rostgo‘yligi uchun jannatga kiritilishini va unga Alloh taolo huzurida “Siddiq” deb nom berilishini eshitgan har bir musulmon, shubhasiz rostgo‘y bo‘lishga intiladi. Hamma rostgo‘ylikka intilsa, insonlar orasidagi tushunmovchiliklarga ham barham beriladi. Natijada, jamiyat hayoti ham ijobiy tomonga o‘zgaradi. To‘g‘riso‘zlikning Alloh huzuridagi maqomining boisi ham ayni mana shuning uchun bo‘lsa ajab emas.
Ulamolarimiz: “Rostgo‘ylik bu – qalbingdagi haqiqatni tilingda zohir qilishingdir”, - deyishgan.
Demak, zohiran qilgan ishlarimizning barchasi qalbimizda bo‘lmoqligi kerak. Hech bir harakatimizni rostgo‘ylikdan yiroq holda, xo‘jako‘rsinga qilmasligimiz lozim bo‘ladi.
Rostgo‘ylik – Alloh taologa ixlos bilan ibodat qilishda, insonlar bilan muomala qilishda, va’dada, oldi-sotdi masalalarida, nikoh va boshqa masalalarda kishining zohiri xuddi qalbi kabi bo‘lmoqligidir. Kishi insonlar bilan muomalada bir xil bo‘lishi, va’dasiga vafo qilishi, oldi-berdi masalalarida va boshqalarida tili va harakatlarini qalbi ila mutanosib qilishi lozim bo‘ladi.
Hadisi sharifning davomida:
“…O‘zingizni yolg‘onchilikdan saqlang. Chunki yolg‘on buzuqlikka yetaklaydi. Buzuqlik olovga olib boradi. Kishi yolg‘on so‘zlashda va yolg‘on so‘zlashga harakat qilishda bardavom bo‘ladi. Hatto Allohning huzurida kazzob deb yozib qo‘yiladi”,- dedilar. )Buxoriy va Muslim rivoyati).
Bu haqida Qur’oni karimda Alloh taolo marhamat qiladi:
“Ey iymon keltirganlar! Rostgo‘ylar bilan birga bo‘linglar”. (Tavba,119)
Ulamolarimiz: “Yolg‘on bu – qalbi tasdiq qilmagan narsani aytishdir. Omonatga xiyonat hamda boshqalar tomonidan aytilgan rost so‘zni bila turib tasdiqlamaslik ham yolg‘ondir” ,-deganlar.
Yolg‘on gapirish dinimiz harom qilgan amallardandir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam insonlarni qay darajada rostgo‘ylikka targ‘ib qilsalar, yolg‘onchilikdan shu darajada qaytarganlar.
Sahl ibn Sa’d roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda:
Rosululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim menga ikki labi va ikki oyog‘i orasidagiga kafolat berolsa, men u uchun jannatni kafolat beraman”, dedilar. (Buxoriy rivoyati).
Bu hadisi sharifdan ham malum bo‘lmoqdaki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam “Kim menga ikki labi orasidagiga kafolat berolsa, men u uchun jannatni kafolat beraman”, demoqdalar. Agar jannatga kirishimiz uchun tilimiz ahamiyatli bo‘lmaganida edi, U zot uni zikr qilmagan bo‘lar edilar. U zot zikr qildilarmi! Demak uning ahamiyati bor. Shuning uchun ham mo‘min-musulmon tiliga juda ham etiborli bo‘lmog‘i lozim va lobuddir.
Bir kishi gapida bitta yolg‘on ishlatsa, o‘sha gapi rostligini isbotlash uchun yana bir yolg‘on ishlatadi. Natijada bir yolg‘on ketidan o‘nlab yolg‘onlar kelib chiqadi. Yolg‘on gapiruvchi esa har doim siri fosh bo‘lib qolishidan qo‘rqib yashaydi. Agar bir kishi yolg‘onchi bo‘lsa, jamiyatda chigalliklar sodir bo‘la boshlaydi. Mabodo o‘nlab kishilar yolg‘onchi bo‘lsa-chi?
U holda jamiyatda o‘zaro ishonch yo‘qoladi. Hech kim bir-biriga ishonmay qo‘yadi.
Hozirgi globallashuv davrida eng asosiy muammoga aylangan narsalardan biri ham aynan yolg‘on axborotdir. Internetda o‘nlab yoki yuzlab emas, balki minglab, millionlab kiberqalloblar va ekstremistik oqimlar aynan yolg‘on ishlatib, insonlarni aldashadi. Har xil qiyofalarga kirib olib, o‘sha qiyofa orqali ishini qilaveradi. Ayni davrda bu kiberqalloblar muqaddas Islom dinimizning pok nomini bulg‘amoqdalar. Go‘yoki Islomga da’vat qilmoqdalar-u, aslida o‘zlarining biror ishi Islomga to‘g‘ri kelmaydi. Ular faqat dinimizning pok nomidan foydalanadilar, xolos. Ana shunday g‘alamis kimsalarning qilgan buzg‘unchiliklari sababli muqaddas dinimiz nomiga har xil noma’qul gaplar aytilmoqda. Ta’na toshlari yog‘dirilmoqda.
O‘ylab qaralsa, bularning barchasi yolg‘on ortidan kelib chiqmoqda. Hadisi sharifda yolg‘onning qattiq qoralanishining sababi mana shu joyda ham oydinlashadi.
Demak, biz dinimiz sofligini saqlashni va jamiyatimiz gullab yashnashini istasak, yolg‘onga yo‘l bermasligimiz kerak bo‘larkan. Hamma to‘g‘riso‘zlikka intilgan jamiyat esa o‘sish va rivojlanishda davom etaveradi.
Ibn Hajar Asqaloniyning “Qirq hadis” asari asosida
Toshkent Islom Instituti 4-kurs talabasi
Tojiddinov Abdussomad Abdulbosit o‘g‘li tayyorladi
Mashhur ishbilarmon bilan bo‘lgan suhbatda undan hayotidagi esda qolarli voqea haqida so‘rashdi. U bunday hikoya qilib berdi:
«Bir kuni o‘zimda ikkilanish, taraddudni his qilib, ochiq havoda sayr qildim. Eshigi ochiq turgan bir masjid yonidan o‘tarkanman, o‘zimga-o‘zim: “Kirib ikki rakat namoz o‘qiy”, deya masjidga burildim. Unda bir kishi qiblaga yuzlanib, qo‘llarini ko‘targancha yolvorib duo qilayotgan ekan. Bildimki, biror muammosi bor. U duo qilib bo‘lgach, sekin oldiga bordim:
– Biror muammo bormi?
– Bo‘ynimda qarzim bor, – dedi u. – Shu meni bezovta qilyapti.
– Qancha?
– To‘rt ming.
Saxiyligim tutdi. Cho‘ntagimdan pul chiqarib, unga to‘rt ming berdim. U juda xursand bo‘lib ketdi va menga rahmat aytib, haqqimga duo qildi. Men tashrif qog‘ozimni berib: “Biror ehtiyojingiz bo‘lsa qo‘ng‘iroq qiling yoki ishxonamga keling”, dedim. Bu taklifdan yanada xursand bo‘ladi, deb o‘ylagandim. Biroq uning javobi meni hayratda qoldirdi! U aytdiki: “Yo‘q, birodar! Alloh sizni mukofotlasin, bu tashrif qog‘oziga ehtiyojim yo‘q. Men biror ehtiyojim bo‘lsa, ikki rakat namoz o‘qib, qo‘limni duoga ochib, hojatimni Allohdan so‘rayman. Alloh tez orada hojatimni ravo qiladi. Xuddi hozir sizni bu yerga boshlab kelib, vosita qilganidek!..”
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilingan bir hadis yodimga keldi: “Agar Allohga haqiqiy tavakkal qilsangiz, Alloh xuddi qushlarga rizq berib qo‘yganidek rizqingizni yetkazadi. Ular tongda hech vaqosiz chiqib ketib, kech bo‘lganda qorinlarini to‘yg‘azib qaytgani kabi”.
Masjiddan Alloh taoloning quyidagi oyatini takrorlab chiqdim: “Va barhayot, o‘lmaydigan Zotga tavakkal qil hamda Uni hamdu sano ila poklab yod et. Bandalarining gunohlaridan o‘ta xabardor bo‘lishda Uning O‘zi kifoyadir” (Furqon surasi, 58-oyat)».