Sayt test holatida ishlamoqda!
15 Iyul, 2025   |   20 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:22
Quyosh
05:03
Peshin
12:34
Asr
17:40
Shom
19:59
Xufton
21:32
Bismillah
15 Iyul, 2025, 20 Muharram, 1447

Qazo namozlari va zamsura haqida

09.03.2017   63641   4 min.
Qazo namozlari va zamsura haqida

Savol: Qazo namozlarni o‘qishdan oldin ham azon aytiladi, deb eshitgandim. Bir kunlik namozlar qazo bo‘lgan bo‘lsa, ularni ado etishda har bir namoz uchun alohida azon aytiladimi?

Javob: Qazo namozlarida ham xuddi vaqtida o‘qilayotgan namozdagi kabi azon va iqomat aytiladi. Zimmasida birdan ortiq qazo namozlari bo‘lgan odam ularni bir vaqtda o‘qimoqchi bo‘lsa, birinchi namozga azon aytadi, qolganlarini iqomat bilan o‘qiyveradi. Bu qoida yolg‘iz yoki jamoat bilan o‘qiganga barobardir. Payg‘ambarimiz (a.s.) va sahobalar Uhud g‘azotida ketma-ket to‘rt vaqt – peshin, asr, shom va xufton namozini o‘qiy olmaganlar. U paytlar hali qo‘rquv namozi haqidagi oyatlar nozil bo‘lmagandi. Keyin hazrat Bilol (r.a.) azon aytganlar va Rasululloh (s.a.v.) imomliklarida avval peshin, ke-yin asr, so‘ng shom va xufton namozlarini har biriga alohida iqomat bilan ado etishgan. Ulamolarimiz ushbu voqeadan birdan ortiq qazo namozlarini bitta azon va alohida iqomatlar bilan ado etish hukmini olishgan (“Raddul muhtor”).

Savol: O‘n besh-yigirma yillik qazo namozlarini o‘qish tartibi, vaqtlari qanday?

Javob: O‘z vaqtida o‘qilmagan namoz faqat qazosini o‘tash bilan zimmadan soqit bo‘ladi.

Ko‘p yil o‘qilmagan namozlarning qazosini o‘tashda tartib shart emas, lekin shunda ham tartibga rioya qilish (ya’ni, oldin bomdod, keyin peshin, so‘ng asrni o‘qish) mustahabdir (“Fatovoyi Hindiyya”).

Namozlar qay suratda o‘talmay qolgan bo‘lsa, qazosi shu suratda o‘taladi. Ya’ni, safarda o‘qilmay qolgan namoz hazarda ham qasr qilib o‘qiladi. Hazarda o‘talmagan namozni safarda qazosini o‘qimoqchi bo‘lgan odam to‘liq o‘taydi.

Qazo namozlarni kunning istalgan paytida o‘tasa bo‘ladi. Uch mahal mustasno. Ular: quyosh chiqayotgan payt, kun qiyomga (tikkaga) kelganda va quyosh botayotganda. Mana shu uchta vaqtda qazo namozlarini o‘qib bo‘lmaydi (“Bahrur roiq”).

Savol: Uch-to‘rt kunlik qazo namozlarini birdaniga o‘qisa bo‘ladimi?

Javob: Makruh vaqtlardan boshqa paytda bir urinishda quvvat yetganicha uch-to‘rt kunlik qazo namozlarni o‘tash mumkin.

Savol: Ba’zi namozlarda uzunroq, ba’zi namozlarda qisqaroq qiroat qilgan yaxshi, deb eshitdim. Shu haqda kengroq ma’lumot bersangiz.

Javob: Farz namozlarning avvalgi ikki rakatida, boshqa namozlarning barcha rakatida qiroat qilish farz bo‘lib, uning eng oz miqdori bitta uzun yoki uchta qisqa oyatni o‘qishdir.

Qiroatning sunnat bo‘lgan miqdori safarda, vaqtning ziqligida, fotihadan so‘ng istalgan surani o‘qishdir. Hazarda (uyda) va bemalol vaqtlarda esa bomdod namozida Fotiha surasidan keyin ikki rakatda qirq yoki ellik oyat o‘qish sunnat. Peshin namozi (farzi)da ham shu miqdorda qiroat qilish sunnatdir (“Jomi’us sag‘ir”). Asr va xufton namozlarida qiroatning sunnat miqdori Fotiha surasidan tashqari yigirma oyatdir. Shom namozida esa Fotihadan keyin ikki rakatga ham bittadan qisqa sura o‘qish sunnat (“Muhiyt”).

Muqimlikda bomdod va peshin namozlari farzlarida uzun suralar o‘qiladi (“Viqoya”). Uzun suralar Hujurotdan Burujgacha bo‘lgan suralardir.

Asr va xufton namozlariga o‘rtacha uzunlikdagi suralar o‘qiladi. Bu turga Burujdan Bayyinagacha bo‘lgan suralar kiradi.

Shom namozida esa qisqa suralar o‘qiladi. Bayyinadan Qur’onning oxirigacha bo‘lgan suralar qisqa suralar hisoblanadi (“Viqoya”, “Muhiyt”).

Savol: Sunnat namozlaridagi qiroatlarda ham suralar tartibiga rioya qilish kerakmi?

Javob: Farz namozlarining ikkinchi rakatida birinchi rakatda o‘qigan sura yoki oyatdan yuqoridagisini o‘qish makruhdir. Ammo sunnat namozlarda makruh emas (“Muhiyt”).

Savol: Salla bilan hojatxonaga kirsa bo‘ladimi?

Javob: Salla bilan namoz o‘qilgani va u mo‘minning toji bo‘lgani uchun, u bilan nopok yerlarga, jumladan, hojatxonaga kirish makruh hisoblanadi (“Fatovoyi Hindiyya”).

FATVOLAR
Boshqa maqolalar

Qur’oni karimni 82 yil qalbdida saqlagan olim

11.07.2025   9469   3 min.
Qur’oni karimni 82 yil qalbdida saqlagan olim

Xotira

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


Qur’oni Karim xodimi, ustoz Yahyo qori Turdiyev 1930 yil 21 dekabrda Sharqiy Turkistonning Qashqar viloyati Yangisor shahrida ziyoli oilada tavallud topgan. U 1943 yil Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi.

1962-1968 yillar davomida Mir Arab madrasasida tahsil oldi.

1978-1984 yillarda O‘rtachirchiq tumanidagi To‘ytepa jome’ masjidida imom-xatiblik qildi.

1988 yildan Toshkent (hozirgi Zangiota) tumanidagi Ko‘kterak masjidiga imomlik qildi.

1995-2011 yillar shu tumandagi «Hasanboy ota» jome’ masjidida imom xatib, keyinchalik shu masjidda imom noibi bo‘lib el xizmatida faoliyat yuritdi.

Qur’ondan ilk saboqlarni ota-onasidan oldi. 13 yoshida Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi. Shuningdek, ustozlari Abduhalil va Abdunodir domlalardan ham ta’lim olgan.

1954 yil Yahyo qorini olim bo‘lishini istagan otasi 1600 km uzoqlikda joylashgan Ro‘zihoji madrasasiga olib bordi. U yerda Hindistonda ta’lim olgan shayx Shohimardon ismli yetuk olimdan ilm oldi,

1960 yilda madrasani tamomlab, domla Shohimardonning yonida mudarris  bo‘lib ishladi. Biroq shu yilning o‘zida ustozining maslahati bilan sobiq Ittifoqqa yo‘l olib, Andijonda qo‘nim topdi.

1962 yilda Mir Arab madrasasiga o‘qishga kirdi.

1968 yil madrasani tugallagach, Toshkent viloyatidagi Bektemir qishlog‘iga ko‘chib keldi. Bu yerda o‘n yildan ortiq kombinatda ishladi. Shu orada Qashqarda ustozlik qilgan minglab qorilarni chiqargan Abdulaziz qori Mahmudov bilan yana ustoz-shogirdlik munosabatlarini yo‘lga qo‘ydi.

1976 yilda shayx Ziyovuddin ibn Eshon Boboxon bilan tanishdi. U kishining taklifi bilan 1977 yili O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy nazoratiga ishga kirdi. Shu tariqa imomlik faoliyati boshlandi.

Farzandim qori bo‘lsin degan ota-onalar uchun ustoz Yahyo qoridan tavsiya:

— Ilm ahliga havas qilgan, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalarga aytadigan birinchi tavsiyam luqmasini halol qilsin. Haromga yaqinlashmasin, halol narsani ham me’yorida iste’mol qilsin. Shuningdek, farzandini ham halol luqma bilan voyaga yetkazsin, tarbiyalasin. Domlalarimiz ko‘cha-kuyda taom iste’mol qilganimizni bilib qolsalar, qattiq ranjib, bizni koyib: «Sen kecha Qur’ondan bir betni yuz marotaba o‘qib yodlagan bo‘lsang, bugun ikki yuz marotaba o‘qisang ham yodlay olmaysan. Shubhali ovqat yemagin. Zehning zaiflashib qoladi», der edilar.

Shuningdek, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalar taqvoli, o‘qimishli bo‘lsin. Ota-onalar olimlarni hurmat qilsin, ularni yaxshi ko‘rib, olimlarga muxlis bo‘lsin. Farzandini yoshligidan boshlab odob-axloqli qilib tarbiyalasin. Bolam qori bo‘lsin degan niyatda bo‘lgan ota-ona o‘zaro bir-biri bilan janjallashmasin, uyda sokinlik hukm sursin. Farzand kelajakda yetuk olim bo‘lishi uchun juda ko‘p mashaqqat, sa’y-harakat talab etiladi. Avvalo, ota-onaning, so‘ngra talabi ilmning hamda ustozning birgalikdagi intilish va harakati bo‘lishi lozim. Shularning bari birikkandagina farzand olim, qori bo‘ladi. Ota-ona mas’uliyatsizlik qilsa yoki talaba ilm olishdan boshqa narsalarga chalg‘isa oqsash kuzatiladi, maqsadga erishilmaydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Har bir narsaga ham bir mone’lik bo‘ladiku, lekin ilmning mone’lari ko‘p bo‘ladi», degan mazmundagi hadislari ilm olishda sobitqadam, bardavom bo‘lishga undaydi.