Sayt test holatida ishlamoqda!
18 May, 2025   |   20 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:25
Quyosh
05:02
Peshin
12:24
Asr
17:26
Shom
19:41
Xufton
21:11
Bismillah
18 May, 2025, 20 Zulqa`da, 1446

Qur’oni karim – ma’naviyatimiz asosi

30.01.2017   8917   5 min.
Qur’oni karim – ma’naviyatimiz asosi

 30 yanvar – O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov tavallud topgan kunga bag‘ishlanadi 

 Qur’oni karim – ma’naviyatimiz asosi

Mustaqillik tufayli millatimizga nasib etgan ulug‘ ne’matlardan biri dinga, jumladan islom diniga hamda uning asosiy manbasi Qur’oni karimni o‘rganishga bo‘lgan munosabatning tubdan o‘zgarishi bo‘ldi.

“Qur’oni karimni yaxshi bilgan kishi bu ilohiy kitobda insonparvarlik, tinchlik, osoyishtalik va boshqa dinlarga murosa bilan qarash targ‘ib qilinishini juda yaxshi biladi”, – deb ta’kidlagan edi O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov.

Shuningdek, davlatimizning ilk asoschisi aytib o‘tganlaridek: “Bugungi kunda islom diniga nisbatan butun dunyoda qiziqish va intilish kuchayib, uning xayrixoh tarafdorlari ko‘payib borayotgani hech kimga sir emas. Buning asosiy sababi muqaddas dinimizning haqqoniyligi va pokligi, insonparvarligi va bag‘rikengligi, odamzotni doimo ezgulikka chorlashi, hayot sinovlarida o‘zini oqlagan qadriyat va an’analarni ajdodlardan avlodlarga yetkazishdagi beqiyos o‘rni va ahamiyati bilan bog‘liq. Xalqimizning ma’naviyatini shakllantirishga, har qaysi insonning Alloh marhamat qilgan bu hayotda to‘g‘ri yo‘l tanlashi, umrning mazmunini anglashi, avvalambor, ruhiy poklanish, yaxshilik va ezgulikka intilib yashashida uning ta’sirini boshqa hech qanday kuch bilan qiyoslab bo‘lmaydi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda, muqaddas islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil g‘arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo‘htonlardan himoya qilish, dinimizning asl mohiyatini unib-o‘sib kelayotgan yosh avlodlarimizga to‘g‘ri tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g‘oyalarini keng targ‘ib etish vazifasi hamon dolzarb bo‘lib qolmoqda”.

Hech shubha yo‘qki, yuqorida ta’kidlanganidek, o‘zbek xalqining yaxshi fazilatlarga ega bo‘lishida islom dini va uning asosiy manbasi bo‘lgan Qur’oni karim beqiyos ahamiyat kasb etadi.

Mustaqillikdan avval yurtimizda diniy ta’lim-tarbiya sustlashib, uning o‘rniga xalqimiz ongiga dahriylik e’tiqodini zo‘rlik bilan singdirish siyosati yo‘lga qo‘yildi. Natijada o‘zbek xalqi ma’naviy jihatdan zaiflashdi. Bir necha avlod diniy bilimlardan bebahra qoldi. Milliy ma’naviyatimiz va qadriyatlarimiz o‘z asoslaridan tamomila uzildi. Buning zamirida bir tomondan tariximizni soxtalashtirish, ikkinchi tomondan diniy savodsizlik va buyuk allomalarimizning ulkan ilmiy merosidan bexabarlik, keyinchalik esa ba’zi-bir yoshlarning turli diniy-siyosiy oqimlarning yengil o‘ljasiga aylanib qolish holati yuzaga keldi. Albatta, o‘tgan asrlarda ham turli firqa va oqimlar tomonidan muqaddas islom dinini o‘zlarining g‘arazli niyatlari tarafiga burib, noto‘g‘ri talqin qilish harakatlari bo‘lgan. Ammo aholining eng zarur diniy bilimlarga ega ekanligi hamda ulamolarimizning mazkur oqimlarga o‘z vaqtida dalil-hujjatlarga tayangan holda asosli zarba berib turishlari xalqimizni dindagi buzg‘unchilar ta’siridan saqlab qoldi. Bu borada buyuk allomalarimiz imom Buxoriy, Abu Mansur Moturidiy va boshqa ulamolarimizning qilgan ulkan ishlari fikrimizning yaqqol dalilidir.

“Taassufki, – deb yozadi o‘zining “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” nomli asarida Islom Karimov, – ba’zan Islom dini va diniy aqidaparastlik tushunchalarini bir-biridan farqlay olmaslik yoki g‘arazli maqsadda ularni teng qo‘yish kabi holatlar ham ko‘zga tashlanmoqda. Shu bilan birga, Islom dinini niqob qilib, manfur ishlarni amalga oshirayotgan mutaassib kuchlar hali ongi shakllanib ulgurmagan, tajribasiz, g‘o‘r yoshlarni o‘z tuzog‘iga ilintirib, bosh-ko‘zini aylantirib, ulardan o‘zining nopok maqsadlari yo‘lida foydalanmoqda. Bunday nojo‘ya harakatlar, avvalo, muqaddas dinimizning sha’niga dog‘ bo‘lishini, oxir-oqibatda esa, ma’naviy hayotimizga salbiy ta’sir ko‘rsatishini barchamiz chuqur anglab olishimiz va shundan xulosa chiqarishimiz darkor”.

Muxtasar qilib aytadigan bo‘lsak, hozirgi kunda dunyoning turli burchaklarida diniy ekstremistik guruhlar paydo bo‘lib, ular o‘zlarining g‘arazli maqsadlarini amalga oshirish, musulmonlarning ongi va tushunchasini chalkashtirish maqsadida Qur’oni karim oyatlari hamda Hadisi sharif ma’nolarini o‘z foyda va xohishlariga burib, ayniqsa, Qur’oni karim oyatlarini o‘z ra’ylaricha tafsir qilish bilan shug‘ullanmoqdalar. Buning ta’sirida Qur’oni karim ilmidan jiddiy xabari bo‘lmagan ba’zi yoshlar orasida unday g‘alamislarning buzuq maqsadlarini anglamasdan, ularni katta olim deb hisoblab, to‘g‘ri yo‘ldan adashish hollari yuzaga kelmoqda. Shuning uchun Qur’oni karim oyatlarining mazmunini izchil va chuqur o‘rganish, bu ilmga ulkan hissa qo‘shgan movarounnahrlik buyuk mufassir olimlarimizning o‘lmas asarlari ustida tadqiqotlar olib borish aynan O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov bizga ko‘rsatib bergan eng to‘g‘ri yo‘l bo‘lib qoladi. Zero bunday buyuk zotning porloq xotirasi xalqimiz qalbida mangu yashaydi. Ilohim joyingiz jannatda bo‘lsin!                 

                                                                                             Abror ALIMOV, 

Toshkent shahar 

 “Qatortol” jome masjidi imom-xatibi

Boshqa maqolalar

Masjidi Nabaviydagi 5 mehrob

14.05.2025   4861   3 min.
Masjidi Nabaviydagi 5 mehrob

Masjidi Nabaviy Madina shahrida joylashgan bo‘lib, Islom tarixidagi eng muqaddas joylardan biridir. Masjid Muhammad sollallohu alayhi vasallam tomonidan hijratning birinchi yilida, 622 yili barpo etilgan va musulmonlar uchun Makkadagi Masjidul Harom va Quddusdagi Masjidul Aqsodan keyingi uchinchi muqaddas masjid hisoblanadi. Masjidi Nabaviydagi mehroblar masjidning tarixiy va ma’naviy ahamiyatini aks ettiradi.

Mehrob – masjidda namoz vaqtida imom turadigan va qiblani ko‘rsatuvchi joy. Masjidi Nabaviydagi kengaytirishlar va qayta qurish jarayonlarida mehroblar o‘zgarib borgan. Masjidning dastlabki ko‘rinishi sodda shaklda bo‘lib, mehrob ham biror bir narsa bilan belgilanmagan. Keyinchalik, Umaviylar, Abbosiylar, Usmoniylar va Saudiylar davrida mehroblar naqshinkor san’at namunalari bilan bezatildi.

1. Payg‘ambar mehrobi. Mehrobi Nabaviy Masjidi Nabaviydagi eng muhim va asosiy mehrobdir. Mehrob Ravzada, Payg‘ambar alayhissalomning qabrlari va minbarlari orasida joylashgan. Payg‘ambar alayhissalom davrlarida U zot namoz o‘qigan joyda biror belgi bo‘lmagan, 707-710 yilda ilk bor Umaviy xalifasi Valid ibn Abdulmalik tomonidan bu joyga birinchi mehrob o‘rnatilgan.

Masjidda hozirgi shakldagi mehrob 1482 yilda Mamluk sultoni Qaytbey tomonidan qurilgan bo‘lib, keyinchalik Usmonlilar va Saudiya podshohi Fahd davrlarida ta’mirlangan. Mehrob tilla bilan qoplangan xattotlik yozuvlari va go‘zal naqshlar bilan bezatilgan.

2. Usmoniy mehrobi. Mehrobi Usmoniy hozirda ko‘p foydalaniladigan asosiy mehrob bo‘lib, Usmon ibn Affon roziyallohu anhu davrida 651 yilda masjid kengaytirilganidan qurilgan. Qibla devorining markazida joylashgan Usmon ibn Affon mehrobi o‘rnida dastlab belgi bo‘lgan.

3. Mehrobi tahajjud. Mehrob Payg‘ambar alayhissalom tahajjud namozini o‘qigan joyni bildiradi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning tungi namozlarini Masjidi Nabaviyning ustunlaridan biri yonida o‘qir edilar. Keyinchalik bu ustun yonida mehrob qurildi, ammo so‘nggi yillardagi qayta ta’mirlash ishlarida olib tashlandi va uning o‘rniga Qur’oni karim mus'haflari uchun kitob javoni o‘rnatilgan.

4. Sulaymoniy mehrobi. Mehrobi Sulaymoniy Hanafiy mehrobi deb ham nomlanadi. Sulaymoniy mehrobi Ravzadan tashqarida, Payg‘ambar alayhissalom minbarlarining o‘ng tomonida joylashgan. Bu mehrob hanafiy mazhabidagilarning namozgohi bo‘lgan. 1532 yili Sulton Sulaymon I buyrug‘i bilan bunyod etildi.

5. Fotima mehrobi. Fotima rohiyallohu anho uylari yaqinida, tahajjud mehrobining janubida, Nabiy alayhissalom hujralari atrofida joylashgani, maqbara o‘ralgani bois mehrob ko‘rinmaydi.

Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va islom tarixi fanlari kafedrasi katta o‘qituvchisi.