Muhammad sollallohu alayhi vasallamga muhabbatni imonning bir bo‘lagi qilgan va U zotning sunnatlarini eng to‘g‘ri yo‘l qilib bergan Alloh taologa hamdu sanolar bo‘lsin!
Nima uchun biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga muhabbat qo‘yib, u kishini sevamiz? Chunki, Alloh bizlarni zulmatdan nurga, zalolatdan hidoyatga shu Zot tufayli olib chiqqandir. Zotan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Alloh taoloning shariat qilib bergan dinini to‘la-to‘kis, Rabbimiz amr etgani kabi yetkazib, omonatini mukammal sizu biz ummatlariga topshirganlar. Bu ishlarni biz ummatlarini juda ham yaxshi ko‘rganlari va mehr-shafqatlarini go‘zal bo‘lganlaridan ado etganlar. Bas, shunday ekan Alloh taolo U zoti sharifni chiroyli mukofotlar bilan siylasin. O‘z Rasulini sevish va muborak izlaridan ergashishni bizga, farzandlarimizga va barcha insonlarga nasib etsin.
Payg‘ambarga sevgi-muhabbat deganda nimani tushinmoq kerak? Ya’ni, har bir musulmon kishi qalbini Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga moil qilib, boshqa barcha narsalarning muhabbatidan U zotga bo‘lgan muhabbatni ustun ko‘yish demakdir. Aslida, muhabbat deganda - muhabbat qo‘yilgan narsaga muvofiq bo‘lgan xolatni tushuniladi. Moyillik esa - u bilan lazzat olish va ma’qul ko‘rish demakdir. Xuddi bir narsani suratini, ovozini yoki bo‘lmasa taomni suyganga o‘xshash. Inson o‘z aqli bilan lazzat olishi botiniy ma’no hisoblanib, bu solih, olim va fazl ahllarini muhabbatlaridir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga bo‘lgan muhabbatda bularning hammasi mujassam bo‘lmog‘i darkor. Bu muhabbat insonni zohiriy va botiniy go‘zallik, jami ulug‘lik xislatlarini kamoli, fazilatlarning barcha turi, eng to‘g‘ri yo‘lda mustaqim bo‘lishi, ne’matlarning davomiyligi va abadiy azobdan xalos bo‘lish kabi ma’nolarga ega qiladi.
Shunday ekan, biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga har taraflama rishtalarni bog‘lab, qalbimizni hissiy va ma’naviy, aqliy tomondan ma’rifat va ilm bilan, siyratlari va hadislarini yod olish hamda sunnatlariga ergashish orqali muhabbatlarimizni isboti bo‘lsa, sunnatlariga amal qilish a’zolarning muhabbati tasdig‘i bo‘ladi. Ammo sunnatlariga ergashsa bo‘ldi shuni o‘zi muhabbatga kifoya qiladi deyilgani emas, albatta. Balki muhabbat qalb va nafs bilan uyg‘unlashgandagina mukamal o‘z ifodasini topadi. Shundagina musulmon odam vijdonan qalb amallarini eng yaxshisini bajargan bo‘ladi. Shu sabab insonlarning muhabbat darajalari bir-biridan farqlanadi.
Muhabbatur-rasul vojib amal ekaniga quyidagi oyat dalolat qiladi:
قُلْ إِنْ كَانَ آَبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ
“Ayting (ey, Muhammad): “Agar otalaringiz, farzandlaringiz, aka-ukalaringiz, xotinlaringiz, qarindoshlaringiz, mehnat bilan topgan mol-mulklaringiz, kasod bo‘lishidan qo‘rqqan tijoratingiz va yoqtirgan maskanlaringiz sizlar uchun Alloh va Rasulidan (Madinaga hijrat qilishdan), Uning (toati) yo‘lidagi jiddu-jahd qilishdan (ko‘ra) suyukliroq bo‘lsa, (unda) to Alloh o‘z amri (azobini) keltirguniga qadar kutib turingiz! Alloh (esa) fosiqlar qavmini hidoyat etmagay” (Tavba surasi, 24-oyat).
Mazur oyati karimada Alloh va payg‘ambari sollallohu alayhi vasallamga muhabbat hamma narsalarning muhabbatidan oldin turishlikka da’vat qiladi. Boshqa oyati karimada:
النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ...
“Payg‘ambar mo‘minlarga o‘zlaridan ham haqliroqdir...” (Ahzob surasi, 6-oyat). Ya’ni, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga bo‘lgan muhabbatlari boshqa barcha narsalarga qo‘ygan muhabbatdan ko‘ra ustunroq bo‘lmaguncha imonlari komil bo‘lmagay, deganidir.
Hadisi sharifda esa Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlardan birortangiz men unga ota-onasidan, bolasidan va odamlarning hammasidan mahbubroq bo‘lmagunimcha, mo‘min bo‘la olmaydi”, dedilar (Buxoriy rivoyati).
Ushbu hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning “mo‘min bo‘la olmaydi” deganlaridan murod, komil imonli mo‘min bo‘la olmaydi, deganlaridir. Shu bilan birgalikda bu hadis musulmon kishiga Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga muhabbat qo‘yish vojib ekanligiga dalolat qiladi. Shundagina, haqiqiy imon egasi, najot topuvchi kishiga aylanar ekan.
Ulamolarimiz kishini Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga bo‘lgan muhabbatining qanchalik chin ekanligiga kuyidagi o‘n ish dalolat qiladi.
Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Bir kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasllam huzurlariga kelib: “Ey, Allohning rasuli! Qiyomat qachon bo‘ladi?”, deb savol qildi. “Sen qiyomatga nimani hozirlab qo‘yding?”, dedilar Payg‘ambar alayhissalom. Savol bergan kishi: “Men Alloh va uning Rasulini muhabbatidan boshqa arzigulik hech narsa tayyorlamadim”, deb javob qildi. Shunda, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Albatta, sen o‘zing yaxshi ko‘rganlar bilan birgasan, har kim o‘zi yaxshi ko‘rganlar bilan birga bo‘ladi”, deb marhamat qildilar.
Anas roziyallohu anhu: “Biz islom kelgandan keyin Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ushbu so‘zlarini eshitganchalik xursand bo‘lmaganmiz”, dedi.
Alloh taolo barchalarimizning qalbimizga Rasulini muhabbatini jo qilsin. Qiyomatda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning “hamd” bayroqlari ostida turish va U zotning muborak shafoatlariga erishish hamda jannatda Rasuliga qo‘shni bo‘lish baxtini nasib etsin!
Jaloliddin Hamroqulov,
TII “Tahfizul Qur’on” kafedrasi mudiri,
Toshkent shahar “Navza” jome masjidi imom xatibi
O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyalari orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvur olish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin. Shuningdek, Qur’on matnlari qanday saqlanib qolgani haqida ham ma’lumotlar taqdim etilishi kutilyapti.
Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi megaloyiha — Islom sivilizatsiyasi markazining ekspozitsiyalarini shakllantirishda kontentlarni zamonaviy texnologiyalar asosida tayyorlash bosh vazifa sifatida belgilangan.
Ana shu vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Markazning maxsus shtabida Qur’on zali ekspozitsiyasi bo‘yicha yakuniy taklif va xulosalar muhokama qilindi. Unda ekspozitsiyani mazmunan boyitish, noyob qo‘lyozmalarni tanlab joylashtirish, ularni zamonaviy texnologiyalar asosida keng ommaga taqdim etish kabi masalalar muhokama qilindi.
Zalda 114 ta noyob Qur’on qo‘lyozmasi to‘plangan bo‘lib, bu yurtimizda Qur’onga bo‘lgan hurmat va e’tiborni namoyon etadi. Qo‘lyozmalar orasida juda qadimiy va nodir nusxalar ham mavjud. Jumladan:
- “Katta Langar Qur’oni” — bugungi kunda juda kam sonli nusxalari saqlanib qolgan, ilk islomiy qo‘lyozmalardan biri;
- Hazrati Usmon Qur’oni — Qur’onning ilk nashrlaridan biri bo‘lib, islom olamida muqaddas manba sifatida e’tirof etiladi.
Shuningdek, boshqa davrlarga oid ko‘plab arab grafikasida yozilgan, bezakli, noyob qo‘lyozmalar namoyish qilinadi. Bu qo‘lyozmalar tarixiy va diniy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvurga ega bo‘lish mumkin.
Muhokamada Qur’on zalini tashkil etishda zamonaviy uslublarni qo‘llash, ya’ni nafaqat kitoblarni saqlash, balki ularni interaktiv va tushunarli shaklda taqdim etish masalalari muhim o‘rin tutdi. Jumladan, quyidagi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilmoqda:
interaktiv ekranlar – har bir qo‘lyozmaning sahifalarini yaqinlashtirib, harflari va bezaklarini ko‘rib chiqish imkoniyati;
audiogidlar (ovozli yo‘lboshchilar) – har bir eksponat haqida o‘zbek, arab, ingliz tillarida ma’lumotlar tinglash imkoniyati;
virtual ekspozitsiyalar – internet orqali Qur’on zalini masofadan turib tomosha qilish imkoniyati;
Zamonaviy yoritish va namoyish texnikasi – qo‘lyozmalarni zarar yetkazmasdan ko‘rsatish imkonini beradi.
Bu usullar orqali tashrif buyuruvchilar har bir Qur’on nusxasining tarixi, yozilgan davri, geografiyasi va san’at darajasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishadi.
Mazkur zal faqat ko‘rgazma emas, balki ilmiy tadqiqotlar olib boriladigan markaz ham bo‘ladi. Bu yerda sharqshunoslar, tarixchilar, filologlar, hattotlar va diniy olimlar uchun bebaho manbalar taqdim etiladi.
Hamidulla Lutfullayev, Sharqshunoslik instituti Tarixiy manbalar bo‘limi boshlig‘i, olim:
– Qur’oni karimning dastlabki davrlariga oid, ayniqsa Hazrati Usmon davrida yozilgan yettita qo‘lyozma nusxasi aniqlangan. Ekspozitsiyadan joy olishi kutilayotgan bu manbalar bizga Qur’on matni qanday saqlanib qolganini ko‘rsatadi va o‘rganishimizga zamin yaratadi. Qur’on zali yosh avlod, xorijiy mehmonlar, tadqiqotchilar va ziyoratchilar uchun diniy, madaniy va ilmiy boylikni bir joyda ko‘rish imkonini beradi.
Mazkur loyiha orqali O‘zbekiston musulmon olamida yana bir bor ilm, ma’naviyat va bag‘rikenglik markazi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlashi kutilmoqda. Qur’on zali esa bu yo‘ldagi muhim qadamlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.
cisc.uz