Ma’naviy yuksalish
Haj ziyorati har bir musulmonning orzusi. Ne baxtki, bunday ezgu niyatga yangi O‘zbekistonimizda hech bir qiyinchilik va to‘siqlarsiz erishilmoqda. Xususan, davlatimiz rahbarining qo‘llab-quvvatlovi va tashabbusi bilan haj va umra amallarini bekamu ko‘st ado etish uchun barcha imkoniyatlar va qulay sharoitlar yaratilmoqda. Yil sayin haj kvotasi oshirilib, so‘nggi yetti yilda 60 mingdan oshiq yurtdoshimiz muborak ibodatni ado etib qaytgani fikrimiz tasdig‘idir. Joriy yilgi haj mavsumida ham o‘n besh mingdan ziyod hamyurtimiz hojilik maqomiga erishdi.
Shu o‘rinda o‘tmishni bir eslaylik. Qanchadan-qancha ajdodlarimiz bu muborak ibodat orzusida dunyodan o‘tdi. Shukrlar bo‘lsinki, ajdodlarimiz orzu qilgan kunlar bizlarga nasib qildi. Yurtmizda Vatan taraqqiyoti, xalq farovonligi yo‘lida olib borayotgan oqilona siyosat o‘z samarasini bermoqda. Diniy-ma’rifiy sohaga ko‘rsatilayotgan e’tibor sabab bu yilgi haj mavsumi ham o‘zgacha shukuh va ko‘tarinki kayfiyatda amalga oshirildi.
E’tiborlisi, “Haj – 2024” mavsumi hojilarimiz uchun esda qolarli darajada yakuniga yetdi. Ayniqsa, Madinai munavvara va Makkai mukarramada yurtimiz mo‘min-musulmonlari uchun yaratilgan shart-sharoitlarga ko‘plab musulmonlarning havasi kelgani bor gap. Mehmonxonalar, Mino, Arafot vodiylaridagi sharoit va imkoniyatlar, tibbiy va transport xizmatlari barchaga manzur bo‘ldi. Mamlakatimiz yetakchisining muftiy, shayx Nuriddin Holiqnazar hazratlari bilan telefon orqali suhbati hojilarimizni yanada ruhlantirdi. Bu kabi e’tibor va g‘amxo‘rlik hojilarni ma’naviyat targ‘ibotchisi bo‘lishdek ezgu ishga ruhlantirdi.
Bundan bir muddat avval Prezidentimiz: “Ibrat domlaning “Ulamo g‘ayrat etkanda millat, albatta, isloh topur”, degan hikmatli so‘zlarini yodga olaylik. Ziyolilar, nuroniylar, haj va umraga borib kelgan yurtdoshlarimiz ma’naviyat targ‘ibotchisi bo‘lishi, odamlarni yaxshilikka boshlashi kerak”, deya ta’kidlagan edi. Ushbu so‘zlar diniy soha vakillari va hojilar faoliyatiga asos qilindi. Hozir mahallalarda ijtimoiy-ma’naviy muhitni sog‘lomlashtirish uchun qator chora-tadbirlar rejasi ishlab chiqilgan. Shu o‘rinda hojilarimiz “Yangi O‘zbekistonning fidoyisi bo‘lib, ma’naviyat targ‘ibotchisiga aylanamiz!” shiori ostida tashabbus ko‘rsatib, o‘z mahallalarida barchaga o‘rnak bo‘lmoqda. Bu faoliyatni to‘g‘ri tashkil etishi uchun “Yangi O‘zbekiston fidoyisi” nomli ilmiy-uslubiy qo‘llanma yaratildi.
Xususan, shu kunlarda hududlardagi imom-xatib va imom noiblar o‘zlariga biriktirilgan mahallalarda mahalla raisi va hojilar ishtirokida “Jaholatga qarshi – ma’rifat” shiori ostida ma’naviy-ma’rifiy targ‘ibot tadbirlari o‘tkazmoqda. Shuningdek, ijtimoiy himoyaga muhtoj, nogiron, kam ta’minlangan oilalar huzurida bo‘lib, yoshlarni yot oqimlar ta’siridan asrash, ularni Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash, ilm olish va kasb-hunar egallashga qiziqtirish, ota-onasi va oilasini hurmat qilishga undash yuzasidan tushuntirish ishlarini olib borishayapti.
Bundan tashqari, hojilarning har biri hududlardagi kam-ta’minlangan, yakka-yolg‘iz va yordamga muhtoj, boquvchisini yo‘qotgan, shaxslarga biriktirilgan edi. 2024 yil 26 avgust kuniga qadar hojilarimiz tomonidan ehtiyojmandlarga qiymati 163 million so‘mdan ziyod oziq-ovqat mahsulotlari xayriya qilindi. O‘ndan oshiq fuqaro ish bilan ta’minlandi. 19 nafar yurtdoshimizning uy-joyi ta’mirlandi. 421 nafar fuqaroning oilaviy ajrim, o‘zaro nizo va jinoyat sodir etilishining oldini olish bilan bog‘liq ijtimoiy masalalari ijobiy yechimini topdi.
Shuningdek, mingdan oshiq hojilarimiz hududlarda faoliyat olib borayotgan targ‘ibot guruhlari bilan birgalikda tadbirlarda qatnashib, ijtimoiy himoyaga muhtoj shaxslar orasida profilaktik suhbatlar o‘tkazdi, ularni to‘g‘ri yo‘lga o‘tishiga sababchi bo‘lishdi.
Bunday sa’y-harakatlarimizning besamar ketmayotgani qalbimizga yorug‘lik va huzur bag‘ishlashi barobarida ko‘ngli o‘ksik, ehtiyojmandlarga ham quvonch keltirmoqda. Bu esa davlatimiz rahbari belgilab bergan tamoyilning naqadar to‘g‘ri ekanini, taklif etilgan tashabbuslar zamirida uzoqni ko‘zlagan ezgu maqsad yotganini ko‘rsatdi.
Darvoqe, bugun xalqimiz erkin va ozod hayotga erishganining 33 yilligini katta tantana bilan nishonlayotgan bir paytda mahallalarda tichlik-osoyishtalik, obodlik, ma’naviy yuksalish sari olib borilayotgan bunday targ‘ibot va tashviqotlar mustaqilligimizni yanada mustahkamlab, “Biz bir bo‘lsak – yagona xalqmiz, birlashsak – Vatanmiz!” shiori ostida birdam bo‘lishga undaydi.
Bugun mana shunday shukuhli damlarda istiqlolimiz abadiyligini, muvaffaqiyatlarimiz bardavomligini Yaratgandan so‘rab, xayrli amallarimiz bilan yurt ravnaqiga hissa qo‘shishimizda Alloh taolo barchamizga madadkor bo‘lsin, deb qolamiz.
Musoxon ABBASITDINOV,
Namangan viloyati bosh imom-xatibi
So‘z – hojilar, ya’ni ma’naviyat va ezgulik targ‘ibotchilariga:
Abdulmajid hoji TO‘RAYEV,
Namangan shahri.
— Biz juda baxtiyor hojilardan bo‘ldik. Chunki davlatimiz rahbari telefon orqali muborak haj ibodati uchun yaratilgan sharoitlar, sog‘lik-salomatligimiz haqida so‘raganlari bizlarni cheksiz mamnun etdi. Arafot vodiysida Prezidentimizning Qurbon hayiti tabrigini O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqanazar o‘qib eshittirdi. Shu muqaddas joyda yuragimga bir maqsadni tugdim: Prezidentim hojilarga shunchalik e’tibor qaratibdilarmi, demak men ham shunga javoban hech bo‘lmasa mahallamdagi yoshlar tarbiyasiga mas’ul bo‘lib, mahalldoshlarim tinchligiga o‘z hissamni qo‘shaman.
Alhamdulillah, hozirda har dushanba kuni imom-domlalarmiz bilan mahallada yoshlarga o‘z misolimda bu yurtda mehnat qilgan odam xor bo‘lmasligini tushuntiryapman.
Sherqo‘zi hoji ISAQOV,
Mingbuloq tumani.
— Bu yilgi haj safari hayotimni tubdan o‘zgartirdi. O‘sha joylarda yurtimiz haqqiga, uning taraqqiyoti va tinchlik-osoyishtaligini so‘rab duolar qildim. Ilohim, bunday sharoitlarni yaratib berish tashabbuskori bo‘lgan Prezidentimizni Alloh hamisha qo‘llab-quvvatlasin.
Dunyoda o‘z o‘rnimizga ega bo‘lishni istasak, buyuk tariximiz bilan bir qatorda ma’rifatparvar jadid bobolarimiz qoldirgan ma’naviy merosni chuqur o‘rganib, ularning o‘gitlariga amal qilishimiz, Vatan taraqqiyoti uchun kuyib-pishadigan yangi avlodni tarbiyalashda har bir hoji o‘zining munosib hissasini qo‘shmog‘imiz lozim. Bu – bizning sharafli burchimiz.
Shu bois, biz hojilar yangi O‘zbekiston fidoyisi bo‘lib, mahallamizdagi yoshlarimizni yot g‘oyalardan asrash, ularni Vatanga muhabbat ruhida tarbiyalash, ilm va kasb-hunar egallashiga ko‘maklashish, oilalarda, jamiyatda mehr-oqibat muhitini mustahkamlash hamda ehtiyojmandlar holidan xabar olish ishlarida imom-domlalar bilan birgalikda targ‘ibot ishlarini olib bormoqdamiz.
Hazrat Alisher Navoiy aytganidek:
Odamiy ersang demagil odami,
Onikim yo‘q xalq g‘amidin g‘ami.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Samarqand viloyatining Jomboy tumanida imom Abdulaziz «Shamsul aimma Halvoiy» yodgorlik majmuasining ochilish marosimi o‘tkazildi.
Majmuaning ochilish marosimida samarqandlik taniqli olimlar, din namoyandalari, ziyolilar va nuroniylar ishtirok etdi. Qur’on oyatlari tilovat qilinib, xayrli duolar qilindi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi viloyat bo‘limi rahbari o‘rinbosari Xayrullo Sattorov, manbashunos olim Komilxon Kattayev so‘zga chiqib, imom Shamsul aimma hazratlarining hayoti va faoliyati, ilmiy merosi haqida batafsil ma’lumot berdi.
Tadbirda ushbu muborak maskanni obod qilishda o‘z hissasini qo‘shgan barcha fidoyilar, usta-quruvchilar, ma’rifatli tadbirkorlarga mahalla ahli nomidan minnatdorlik bildirildi.
«Shamsul aimma» unvoni bilan shuhrat topgan Abdulaziz ibn Ahmad ibn Nasr ibn Solih Halvoiy yetuk faqihlarimizdan biridir. Abu Sa’d Sam’oniy qalamiga mansub «Nasabnoma» kitobining buxorolik olimlar qismida yozilishicha, Halvoiyning otasi halvo pishirib, sotib tirikchilik qilib yurgani uchun u kishiga ota kasbi bilan nisbat berilgan.
Halvoiyning tug‘ilishi bilan bog‘liq ma’lumot biror-bir manbada kelmagani bois tug‘ilish sanasi hozircha ma’lum emas. Ota tomonidan ajdodlar silsilasi Payg‘ambarimizning jiyanlari va kuyovlari Ali ibn Abu Tolibga bog‘lanadi.
Abdulhay Laknaviyning «Favoid al-bahiyya fit-tarojima al-hanafiyya» kitobida qayd etilishicha, iroqlik ko‘pgina faqihlar unvon tanlashda kasb-hunar, qabila yoki biror joy nomiga nisbat berish bilan «Jassos» (suvoqchi), «Quduriy» (qozonchi) kabi soddagina taxalluslar olishgan.
Qoraxoniylar poytaxtini O‘zgandan Samarqandga ko‘chirgach, Halvoiy Keshga surgun qilinadi. U kishi qolgan umrini shu yerda o‘tkazadi. Abdulaziz Halvoiy taxminan 1058 yili Keshda vafot etadi. U kishining jasadi Buxoroga olib kelinib dafn qilinadi. «Men u zotning qabrlarini ziyorat qildim», deydi «Nasabnoma» asari muallifi Abu Sa’d Sam’oniy.
Chor Rusiyasi davrida Kalobod mozori buzilib, o‘rni uy-joy uchun yer maydoni sifatida ajratib berilgan. Halvoiyning qabri ham yangi bunyod etilgan uylar ichida qolgani sababli 2004 yili turbati Buxoro shahrining Samarqand ko‘chasidagi «Shoh Axsi» yodgorligiga ko‘chirildi. Shu joyda u zotning shogirdlaridan biri Bakr Zaranjariyning qabri ham bor.
Halvoiyning «Shamsul aimma» deb ulug‘lanadigan ulamo darajasiga yetishida ustozlarining xizmatlari katta bo‘lgan. Abdulhay Laknaviy Abdulaziz Halvoiyning fiqh ilmidan ustozlari silsilasi Abu Hanifaga borib yetishi haqida ma’lumot beradi. Halvoiydan Saraxsiy (1010–1093), Abul Usr Pazdaviy (1010–1089), Abul Yusr Pazdaviy (1030–1099), Bakr ibn Muhammad Zaranjariy (1035–1118) kabilar saboq olib, zamonasining yetuk faqih olimlari bo‘lib yetishishgan.
Hozirgacha olimning biror bir kitobi qo‘lyozma yoki toshbosma shaklida topilmagan bo‘lsa-da, u kishi qalamiga mansub asarlarning nomi bizga ma’lum. Abu Sa’d Sam’oniyning «Nasabnoma», Hoji Xalifa Chalabining «Kashfuz Zunun», Hofiz Abdul Qodir Qurayshiyning «al-Javohir al-Muziyya fit-tabaqot al-hanafiyya», Shamsuddin Zahabiyning «Siyaru a’lom an-nubalo» kitoblarida Halvoiyning asarlari haqida ma’lumotlar berilgan. U kishi «al-Mabsut», «an-Navodir», «Favoid», «Sharh al-adab al-Qodili Abi Yusuf», «Sharh al-adab al-Qodi lil-Xassof» kabi kitoblar yozgan.
Hanafiy mazhabi ulamolari mazhab faqihlarini salohiyati, ilmiy layoqatiga qarab yetti tabaqaga ajratadilar. Fazilatli shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari «Muxtasar al-viqoya»ga sharh sifatida yozgan «Kifoya» nomli kitobida Xassof, Tahoviylar bilan bir qatorda Halvoiy, Saraxsiy, Pazdaviy va Qozixonlarni uchinchi tabaqa vakillari sirasida zikr qiladi. Ushbu tabaqa vakillari mazhab sohibidan rivoyat qilinmagan masalalarda ijtihod qiladigan mujtahid faqihlar bo‘lishgan.
Allomaning fatvolari ko‘plab mo‘tabar kitoblarda, xususan, «Fatavoi Olamgiriya», «Fatavoi Qozixon», «Muhiti Saraxsiy», «Kofiy», «Zaxira» va «Jomi’ al-maboniy lil-masaili sharhi fiqhi Kaydoniy» kabi asarlarda keltirilgan.