Abdulloh ibn Mas’ud roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga kirsam, u zot bemorlikdan qiynalayotgan ekanlar.
“Yo Allohning Rasuli, siz bemorlikdan qattiq qiynalmoqdasiz-ku?!” dedim.
“Shunday. Men bemorlikdan sizlardan ikki kishining qiynalganicha qiynalaman”, dedilar.
“Sizga ikki hissa ajr bo‘lishi uchun shundaydir-da?” dedim.
“Shunday. Xuddi shunday. Qay bir musulmonga biror musibat yetsa, biror tikan kirsa ham, albatta, Alloh uning sababidan o‘sha bandaning yomonliklarini xuddi daraxt o‘z barglarini to‘kkanidek to‘kadi”, dedilar u zot” (Muttafaqun alayh).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bemorlikni boshqalarga nisbatan ikki hissa og‘ir kechirgan ekanlar. Shunday holatda ham sabr qilishni, Alloh taoloning rahmatidan umidvor bo‘lish kerakligini bizlarga ta’lim berib, bemor holatda ham biz ummatlar uchun muborak hadislarini rivoyat qilganlar.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam nafaqat bemor vaqtlarida, balki hayotlarining har bir davrini sabr bilan o‘tkazardilar.
Nima uchun Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunchalik aziyatlarga sabr qilardilar, dushmanlarning adabini berib qo‘ysalar bo‘lardi-ku? (Buni ikki kishidan biri o‘qiydi).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning bu aziyatlarga javob bermasliklari va sabr qilishlari u zotning zaif bo‘lganlari yoki ulardan qo‘rqqanlari yoki ular bilan tortishishdan hayiqqanlari uchun emas, balki ularga rahm qilganlari, kechirimlari ularga ta’sir qilib, Haq yo‘ldan yurishlarini umid qilganlari sababidan edi.
Agar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning eng xos sifatlari qaysi deb so‘rasangiz, albatta, bu rahmat sifatidir. Alloh taolo Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamni aynan mana shu sifat ila maqtagan: “Biz seni faqat olamlarga rahmat qilib yubordik” (Anbiyo surasi, 107-oyat),
“Allohning rahmati ila ularga muloyim bo‘lding. Agar qo‘pol, qalbi qattiq bo‘lganingda, atrofingdan tarqab ketar edilar” (Oli Imron surasi, 159-oyat).
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Men la’natlovchi bo‘lib emas, rahmat bo‘lib yuborildim”, deganlar.
Davron NURMUHAMMAD
Dunyo ilm-fan rivojida Islom ma’rifati va madaniyatining o‘rni beqiyosdir. Ko‘plab allomalar va ulamolarning ma’naviy-ilmiy asarlari o‘z davridan hozirgi vaqtgacha ahamiyatini yo‘qotmasdan ilm-fan taraqqiyotiga muhim manba sifatida e’tirof etib kelinmoqda. Umumjahon e’zozlagan olimlar va ulamolar Bog‘dod, Damashq, Samarkand, Buxoro, Granada va Tripoli kabi shaharlarda yashab ijod qilganlar. Ular: Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Dorimiy, Imom Moturidiy, Mahmud Zamahshariy kabi ulamolar dinimiz rivojiga hissa qo‘shgan. Abbosiylar davridan boshlab Tripoli shahri mana bir necha asrdirki ilm-fan markazi bo‘lib qolmoqda. Fotimiylar davrida esa Tripoli shahri poytaxt bo‘ldi. Halifa Ibn Ammor Tripolini ilm markaziga aylantirdi va o‘z davrining eng yirik kutubxonalaridan biri ochildi. Manbalarga ko‘ra unda yuz ming jild kitob mavjud edi. Uning davrida olimlar, ulamolar va yozuvchilar ulug‘langan. Ularga g‘amxo‘rlik qilingan va alohida halifa e’tirofida bo‘lishgan.
Hozirgi kunda ham Tripolida nufuzli xalqaro tashkilotlar, universitetlar, kutubxonalar va ilmiy tadqiqot markazlari faoliyat yuritib kelmoqda. Shahar ulamolar, olimlar, tadqiqotchilar va talabalar bilan gavjum. Poytaxtning o‘zida 100 dan ko‘p nufuzli universitetlar mavjud. Tripoli universiteti esa o‘zida ham diniy va dunyoviy ilmlarni jamlagani bilan boshqa universitetlardan ajralib turadi. Ushbu dargoh “200 nufuzli Islom universitetlari” ro‘yxatiga kiritilgan. Tripoli universiteti 1957 yilda tashkil etilgan bo‘lib, hozirgi kunda 70 000 dan ortiq talabalar bu dargohda ta’lim olib kelishmoqda. U turli yo‘nalishdagi 20 ta kollejni birlashtiradi. Islomshunoslik, Ilohiyat, Fiqh, Huquqshunoslik, Tibbiyot, Xorijiy tillar va Iqtisodiyot kabi fakultetlardan tashkil topgan. Tripoli universiteti dinimiz qadriyatlari doirasida rivojlanishni va ilmiy tadqiqotlarni qo‘llovchi ta’lim muassasasidir. Universitetning maqsadi talabalarga Islom dini va axkomlari asosida ilmiy va axloqiy ta’lim berish va turli dunyoviy bilimlarni o‘rgatishdir. Tripoli universitetining o‘ziga hos jixati shundaki har bir talaba moliyaviy savodxonlik va tadbirkorlikni o‘rganishi shart. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi talabalar universitet tomonidan rag‘batlantiriladi.
Islomshunoslik yo‘nalishi talabalari o‘quv dasturi davomida Quroni karimni to‘liq yod olishi, shariat asoslarini o‘rganishi, Islom tarixi, Hadis ilmi, Meros taqsimoti, og‘zaki va yozma nutq san’ati kabi fanlarni o‘zlashtirishi talab qilinadi. Islomning sof fitratini namoyish etish, ilm olish va uni ulashish ushbu yo‘nalish fakultetining maqsadidir. Adashgan oqimlar va ekstremistik qarashdagi guruhlarni Quron va hadis orqali ezgu yo‘lga chorlash ularning vazifasidir.
Tripoli universitetida 3450 ta ilmiy nashr faoliyat ko‘rsatadi. Ularda talabalarning ilmiy ishlari, amaliyot va tadqiqotlar natijalari keltirilgan. Misol tariqasida, “Islom ta’limini o‘rganishda Qur’oni Karimning ta’siri”, Ahmad Abdul Salam Abu Moziriqning “Irshod al-Hiron” kitobi haqida, Shayx Abu Abdulloh Muhammad bin Ali al-Xorubiyning “Riyod al-Azhar” va “Sirlar xazinasi”ning lingvistik talqini kabi ilmiy izlanishlar va maqolalar nashrlar orqali keng ommaga berib boriladi.
Shohruh UBAYDULLOH