Bismillahir Rohmanir Rohiym
Cavol: Shariatda tish davolatish, plomba yoki yasama tish qo‘ydirish joiz. Hozirda implant tish uchun turli metallar bilan birga, hayvonlarning suyaklaridan ham foydalanilmoqda. Bunda o‘limtik hayvonning suyagi, shuningdek, cho‘chqa va odamning suyagidan foydalanish dinimizda mumkinmi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Implant tish deganda metall vint yordamida suyakka joylashtiriladigan va tish ildizi vazifasini bajaradigan moslama tushuniladi. Ushbu moslama cho‘chqa va odam suyagidan boshqa o‘limtik hayvonning suyagidan bo‘lishi shariatimizga ko‘ra joiz sanaladi. Chunki barcha hanafiy fuqaholarimiz hamda molikiy ulamolardan Alloma Ibn Vahb hayvonlar garchi o‘limtik bo‘lsa ham ularning suyagidan foydalanish mumkin ekaniga fatvo berishgan. Alloma Ibn Nujaym bu borada Imom Muhammadning quyidagi gaplarini keltiradilar:
“Imom Muhammad “Siyarul kabir”da aytadilar: “Suyak bilan davolanish joiz. Bunda suyak qo‘y, mol, tuya yoxud boshqa hayvonlarning suyaklari bo‘lishi kerak. Lekin cho‘chqaning va odamning suyagi bundan mustasno. Chunki bu ikkisiniki bilan davolash mumkin emas. Suyak bilan davolashda hayvon shar’iy so‘yilgan yoki o‘limtik, ho‘l yoki quruq bo‘lishining farqi yo‘q” (“Bahrur roiq” kitobi).
Cho‘chqaning go‘shti, yog‘i va suyagi najosat ekani va undan foydalanish joiz emasligiga barcha fuqaholar ijmo qilishgan. Odamning suyagidan foydalanish joiz emasligi, uning mukarramligi, ulug‘ligiga, qadr-qimmati sabablidir.
Hanafiy mazhabiga ko‘ra, odam va cho‘chqaning suyagidan boshqa har qanday hayvonning, garchi o‘limtik bo‘lsa ham, foydalanish yoki davo sifatida ishlatish joiz. Chunki suyakda hayot bo‘lmagani sababli u pok hisoblanadi.
Demak, odam va cho‘chqadan boshqa jonzotlarning suyagidan implant tish uchun foydalanish joiz. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Imom Muslim, Abu Dovud va Molik vidolashuv haji hadisida Jobir roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar:
"Ayollar haqida Allohdan qo‘rqinglar! Chunki sizlar ularni Allohning omonati ila olgansiz. Ularning farjlarini Allohning kalimasi ila halol qilib olgansizlar. Sizlar uchun ularning zimmasida siz yomon ko‘rgan biror kishiga to‘shaklaringizni bostirmaslik majburiyati bor. Agar o‘shani qilsalar, ularni achitmaydigan qilib uringlar. Ular uchun sizning zimmangizda ma’ruf yo‘l bilan rizqlari va kiyimlari majburiyati bor".
Muoviya Qurayshiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Yo Allohning Rasuli, bizning birimizda xotinining nima haqqi bor?» dedim.
«Qachon taomlansang, uni ham taomlantirasan. Qachon kiyim kiysang, uni ham kiyintirasan. Yuziga urmaysan. Qattiq so‘kmaysan va uydan boshqa joyda hijron qilmaysan», dedilar u zot alayhissalom (Abu Dovud va Nasoiy rivoyat qilishgan).
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:
«Hind binti Utba: «Allohning Rasuli, Abu Sufyon o‘ta baxil odam, menga va bolamga kifoya qiladigan narsani bermaydi. Faqat unga bildirmay olsamgina bo‘ladi», dedi.
«O‘zingga va bolangga yetarlisini to‘g‘rilikcha ol», dedilar u zot alayhissalom (Ikki shayx rivoyat qilishgan).
Barcha ulamolar ayollarning nafaqasi erlariga vojib bo‘lishiga ittifoq qilganlar.
Aqlga solib ko‘rilganda ham, ayol kishi erning xizmatlarini qilganidan keyin, uning izmida bo‘lganidan keyin, albatta, uning nafaqasi erga vojib bo‘ladi-da!
Uning miqdori ikkisining holiga qarab bo‘ladi. Ikkisi boy bo‘lsa, boyniki, kambag‘al bo‘lsa, kambag‘alniki bo‘ladi. Er boy, xotin kambag‘al yoki aksincha bo‘lsa, ikki holning o‘rtasida bo‘ladi. Agar xotin otasining uyida bo‘lsa ham yoki erning uyida bemor bo‘lsa ham.
Erga xotini uchun vojib nafaqalar besh qismdir:
1. Taom.
Bunga oziq-ovqat, ichimlik va ovqatga qo‘shib yeyiladigan narsalar (sirka, yog‘ va shunga o‘xshash) hamda ovqat pishirish uchun ketadigan barcha narsalar kiradi. Taomning miqdori yetarli bo‘lishi kerak, mazkur miqdor erning boy-kambag‘alligiga qarab belgilanadi.
2. Kiyim.
Yetarli darajada, bir sidra kiyim-bosh doimo bo‘lishi kerak. Hanafiy va shofe’iy mazhablarida: «Har olti oyda bir sidra yangi kiyim olib beriladi», deyilgan.
3. Maskan.
Er o‘z xotinini maskan bilan ta’minlashi vojib. Maskan erning moliyaviy imkoniyati saviyasida bo‘ladi. Shu bilan birga, maskan to‘liq jihozlangan bo‘lishi shart. Unda yashash uchun kerakli har bir narsa bo‘lishi lozim.
4. Agar xotin xizmatkor ishlatib yuradigan toifadan bo‘lsa, xizmatkor solib berish ham uning nafaqasiga kiradi.
5. Tozalik asbob-anjomlari va uyning kerakli matohlari.
Agar er moli bo‘la turib, nafaqa bermasa, qozi uni qamashga hukm chiqaradi. Xotin talab qilsa, boshqa mulklari sotilib, uning nafaqasi beriladi. Er noilojlikdan nafaqa bera olmasa, qamalmaydi.
«Ulardan asoingni ko‘tarma va ularni Allohdan qo‘rqishga chaqirib turgin».
Ya’ni ahli ayoling sening haybatingni doimo sezib tursin. Ulardan sodir bo‘ladigan har bir noshar’iy ishni e’tiborsiz qo‘ymasligingni unutmasinlar.
Sen ularni doimiy ravishda Alloh taologa taqvo qilishga chaqirib tur. Bu ishda juda ko‘p yaxshiliklar bor.
«Yaxshilik va silai rahm» kitobi 1-juz.