Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Dekabr, 2024   |   22 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:46
Peshin
12:27
Asr
15:17
Shom
17:01
Xufton
18:21
Bismillah
23 Dekabr, 2024, 22 Jumadul soni, 1446
Maqolalar

Dinda mo‘tadillik

20.09.2024   3713   4 min.
Dinda mo‘tadillik

Islom faqat diniy ahkomlardangina iborat bo‘lgan din emas, balki u jamiyat ma’naviyati va ma’rifatini shakllantiruvchi hamda kamolga yetkazuvchi, jumladan, uning ijtimoiy-siyosiy, ruhiy-ma’naviy talablarini qondiruvchi ta’limotdir. Ammo islomiy arkonlarning ijrosi barobarida inson diniy ilmsizlik sababli, ko‘pgina muammolarga duch kelishi tabiiy holdir. Mana shu muammolardan biri mutaassiblik va dinda chuqur ketishdir.

Alloh taolo aytadi:

فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنْفِقُوا خَيْرًا لِأَنْفُسِكُمْ ۗ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

“Allohga qo‘lingizdan kelganicha taqvo qiling va (amrini) tinglang va itoat qiling va infoq qiling – o‘zingizga yaxshi bo‘ladi. Va kimki nafsining qizg‘anchiqligidan saqlansa, ana o‘shalar najot topuvchilardir” –  Tag‘obun surasi 16-oyat.

Shariatimiz diniy mutaassiblikka va dinga chuqur berilishga doimo qarshi bo‘lgan. Muqaddas dinimizning asl manbalari hisoblangan Qur’ondagi oyati karimalar va Sunnadagi hadisi shariflarda dindagi bu bid’atlar qattiq qoralangan. Chunki bu ikki illat turli zamonlarda har xil nomlar ostida dinimizga tasvirlab bo‘lmas darajada zarar yetkazgan, bu hol hozir ham har xil jarangdor nomlar va shiorlar ostida davom etmoqda.

Xo‘sh, diniy mutaassiblik, dinda chuqur ketishning o‘zi nima? Dinimizning mazkur ikki illatga munosabati qanday?

Mutaassiblik — uning lug‘aviy ma’nosi biron e’tiqodga yoki dunyoqarashga o‘ta berilganlik, o‘z fikrida qat’iy turib olib, boshqalarning fikrini inobatga olmaslik hamda inkor qilish va hamisha o‘zini haq deb bilishdir. Hozirgi vaqtda bu “fanatizm” ham deyiladi. Mutaassib (fanat) kishi ko‘r-ko‘rona xoh to‘g‘ri, xoh noto‘g‘ri bo‘lsin, o‘ziga ma’qul bo‘lgan bir fikrda mahkam turib, o‘zining fikrini haq, boshqalarning fikrini esa nohaq deb e’tiqod qilgan holda o‘z fikrini amalda ko‘rsatishga harakat qiladi.

Dinda g‘ulu (g‘uluv) ketish — “dinda chuqur ketish, diniy arkonlar va ibodatlarni bajarishda haddidan oshish, to‘g‘ri yo‘ldan og‘ib, noto‘g‘ri yo‘lga burilish” ma’nolarini anglatadi.

Oisha onamiz roziyallohu anhodan rivoyat qilingan quyidagi hadis buning dalilidir: ‘Bani Asad qabilasiga mansub bir ayol huzurimda o‘tirgan edi. Shu payt Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uyga kirib kelib: “Bu ayol kim — deb so‘radilar. “Bu o‘sha, kechasi uxlamay namoz o‘qib chiqadigan ayol”, — dedim. So‘ng, mazkur ayolning ko‘p namoz o‘qishi haqida so‘zlashdik, Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bunday qilmanglar, solih amallarni qurbingiz yetganicha ado etinglar, qancha ibodat qilsangiz ham Alloh taologa malol kelmaydi-yu, biroq , o‘zingizga malol kelib qolmasin! — dedilar. Hadisdan ma’lum bo‘ladiki, har bir insonga dinda chuqur ketishdan yoxud mutaassibona bironta farz qilinmagan amalni o‘ziga vojib qilib olib, so‘ng bajarolmaydigan holatga tushib qolgandan ko‘ra, mo‘tadillik, ya’ni vasatiylik yo‘lini tanlab solih amallarda mudom bo‘lishi a’loroq va yaxshiroq ekan. Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam mazkur hadis orqali dinda chuqur ketishning oqibati yaxshi bo‘lmasligini ma’lum qilib, ibodatga oid amallardan toqat yetadiganini olishga buyurganlar. Jumladan, ibodatlarning shartlarini bajarishda ham g‘ulu ketish dinimizda qattiq qoralanadi. Masalan, tahorat va g‘uslda Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning sunnatlarida ko‘rsatilgan me’yordan ortiq suv ishlatishni ulamolarimizning ayrimlari “isrof” desa, ba’zilari “g‘ulu”ning bir ko‘rinishi deb ham aytganlar. Shuningdek, g‘ulu amali insonning yeb-ichishi, kiyinishi va hatto kafanlanishida ham mavjuddir. Zero, Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam: (Mayyitni) kafanlashda haddingizdan oshmanglar , — deb buyurganlar.

Aslida, Alloh taboraka va taolo tomonidan nozil qilingan muqaddas dinimiz — Islomning asosini tashkil qilgan amallar bandalarning toqatidan kelib chiqqan holda farz qilingan, ya’ni mo‘tadillik va bag‘rikenglikka asoslangandir.

http://oliymahad.uz/43342 

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Mehribon aka

23.12.2024   568   1 min.
Mehribon aka

Bir yigit nonvoyning oldiga kelib: -– Amaki, singlimning qorni juda och. Lekin pulimiz yo‘q. Iltimos, unga bir dona non bering. Hech bo‘lmasa bir burda non bering. Pul topishim bilan to‘lab ketaman,– deya yolvora boshladi. 
Nonvoy uning gapiga quloq tutay demasdi. Bola ham yolvorishdan to‘xtamay “singlim och, singlim och” derdi. 
Oxiri nonvoy: – Bu yerga kelchi? Qani singling? Bu yerga olib kel, – dedi. Bola yugurgancha ko‘chaning narigi tomonida turgan singlisini chaqirdi.  
Nonvoy: – Isming nima?, – dedi qizchaga. 
Qizcha: – Maryam. 
Sotuvchi: – Ochmisan? 
Qizcha uyalibgina “Ha” dedi. 
Nonvoy: – Men sizlarga ikki dona non beraman.
Yigitcha: – Yo‘q, amaki faqat bir dona so‘radim. 
Sotuvchi: – Olaver, olaver uyalma – dedi.  
Yigitcha: – Amaki rahmat. Pul topganimda albatta beraman deb xursand bo‘lgan holda ketdi.
Nonvoy: – Qachon sen va singling och qolsangiz darhol mening oldimga kelinglar, – deb yigitning qo‘liga ikkita non berdi.
Aka-uka, opa-singlingiz bormi? Ularning doim qadriga yeting. Ularning haqqiga duo qiling. Hech bo‘lmasa telefon orqali bo‘lsa ham, hollaridan xabar oling. Vaqti soati kelganda ularni topolmay qolishingiz mumkin. 

Akbarshoh RASULOV tarjimasi

Ibratli hikoyalar