Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Dekabr, 2024   |   22 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:46
Peshin
12:27
Asr
15:17
Shom
17:01
Xufton
18:21
Bismillah
23 Dekabr, 2024, 22 Jumadul soni, 1446
Maqolalar

Yoppasiga tinchlikka kirishaylik!

23.09.2024   2812   5 min.
Yoppasiga tinchlikka kirishaylik!

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh assambleyasining 78-sessiyasida muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish taklifini ilgari surgan edilar.
 

Shu yil 15 avgustda qabul qilingan “Imom Termiziy tavalludining 1200 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi Prezident farmonida ham mazkur masalaga e’tibor qaratilgan. Shulardan kelib chiqib joriy yilning 15-16 oktyabr kunlari Toshkent va Xiva shaharlarida “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusida xalqaro konferensiyani o‘tkaziladi.


Insoniyat tarixiga nazar tashlansa, barcha davrlarda davlatning rivojlanishi, taraqqiy topishi jamiyatning farovon va osoyishta hayot kechirishiga bog‘liq bo‘lgan. Shu bois Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu  alayhi va sallam bunday deganlar: “Ikki ne’mat borki, aksariyat insonlar ularning qadriga yetmaydilar. U   xotirjamlik va sihat-salomatlik”, (Imom Buxoriy rivoyati).


Tinchlik-xotirjamlik Alloh taoloning buyuk ne’matlaridan biridir. Qolaversa, barcha ezgu ishlar ro‘yobga chiqishining boisi ham osoyishtalikdir. Shunday ekan, insonlar nafaqat tinchlikni qadriga yetib, shukrini ado etishlari, balki unga noshukrlik qilib putur yetkazishdan ham saqlanishlari lozim.


  Osoyishtalik har kimga, har joyda zarur. Kishi xotirjam bo‘lsagina hayotda ko‘zlagan maqsad va orzu-havaslarini amalga oshira oladi. Xotirjamlik ko‘ngilning tinchligi va fikrning bir nuqtaga jamlanishidir. Biror kishining farzandi betob bo‘lsa yoki uyi notinch bo‘lsa, uning xayoli parishon, fikri ayqash-uyqash bo‘lib, o‘ylagan ishlarini bajarishga qo‘li bormaydi.


 Tinchlik qaror topgan yurtda xotirjamlik hukm suradi, oqibatda, jamiyatda har tomonlama yuksalish va rivojlanish bo‘ladi. Odamlarning o‘zaro bir-birlariga bo‘lgan ishonch va sadoqatlari, mehr-muruvvatlarining samimiy bo‘lishi ham asosan xotirjamlikka bog‘liqdir.


Alloh taolo Qur’oni karimda tinchlikni saqlash va qadrlash vazifasini inson zimmasiga yuklab, Islom dini tinchlikka targ‘ib qilishini, shaytoniy yo‘llarga ergashmaslik lozimligini ta’kidlab, bunday deydi: “Ey iymon keltirganlar! Yoppasiga tinchlik ishiga kirishingiz..! (Baqara surasi, 208-oyat). Ushbu oyati karimadagi “koffatan” (ya’ni yoppasiga) so‘zi arab tili qoidasiga binoan hol vazifasini bajarmoqda.


Tafsir kitoblarida keltirilishicha, mana shu birgina so‘z bir jihatdan barcha insonlar birlashgan holda tinchlik yo‘lini tutishlari lozimligini bildirsa, boshqa jihatdan tinchlikni barqarorlashtirish uchun qaysi yo‘l bilan bo‘lsa ham hissa qo‘shish zarurligini bildiradi. Arab tilidagi “salm”, “silm”, “salom”, va “islom” so‘zlari bir o‘zakdan chiqqan, turli ma’nodagi so‘zlar bo‘lsa-da, aynan bir maqsadga yo‘naltirilgandir.


Tinchlik Islom shioridir. Shuning uchun musulmonlar o‘zaro muomalalarini doimo bir-birlariga tinchlik tilash, ya’ni salomlashish bilan boshlaydilar. Payg‘ambarimiz sollallohu  alayhi va sallam jannatga kirishga sabab bo‘luvchi amallardan biri salomlashish ekanini ta’kidlab: “Ey insonlar! Bir-biringiz bilan ovozingizni chiqarib oshkora salomlashing, muhtojlarga taom bering, qarindoshchilik rishtalarini mahkam bog‘lang, tunda odamlar uyquda yotgan vaqtda turib ibodat qiling, shunda jannatga salomat kirasizlar”, deganlar. Boshqa hadisda esa birinchi bo‘lib salom bergan kishi Allohga mahbubroq ekanligi ta’kidlangan.


Tinchlik tufayli yoshlarimiz emin-erkin ta’lim-tarbiya oladilar. Bizning “Xadichai Kubro” ayol-qizlar o‘rta maxsus islom ta’lim muassasasida ayni paytda 105 nafar ayol-qizlarimiz ta’lim olmoqdalar. Ular o‘rganlarini opa-singillarimizga yetkazadilar. Buning oqibatida ayol-qizlar o‘rtasida bid’at-xurofotlar barham topadi, inshoalloh.


Shu bilan birga, Qur’on va tajvidni o‘rgatish kurslarida 2017 yildan buyon jami 2730 nafar yurtdoshimiz ta’lim oldi.


Bu shunchaki oddiy raqamlar emas, balki shuncha oilaga ziyo va ma’rifat kirganining, shuncha kishi orqali yana qanchalab odamlar haqni, haqiqatni tanishining amaldagi isbotidir. Muhtaram Prezidentimiz: «Qur’onni eshitish, eshita olish yuksak ma’naviyat, ma’rifat. Qur’on hech qachon yomonlikka da’vat qilmaydi. Agar Qur’oni karimni eshita olsak, eshittira olsak bu muvaffaqqiyat bo‘ladi. Elimizga nur keladi», deya ta’kidlagan edi.


Haqiqatan, Qur’on o‘qilgan joyga baraka va nur inishiga ko‘p marta guvoh bo‘lganmiz.


Tinchlik bo‘lsa, insonlarning hayoti farovon bo‘ladi, Rabbilariga xotirjamlikda ibodat qiladilar. Donishmandlardan biri “Ne’mat nima?” deb so‘ralganida: “Tinchlik, chunki men xavfsiragan kishining hayotida ma’ni ko‘rmadim”, deb javob berdi.


Tinchlik – insoniyat uni saqlashi uchun xoh qimmatli bo‘lsin, xoh arzon bo‘lsin barcha narsasini: aql-zakovat, mol-dunyo va kuch-quvvatini sarflashga haqli bo‘lgan ulkan ne’mat!


Insonlarning hamjihat yashashi, turmushimiz farovon, rizqimiz mo‘l-ko‘l bo‘lishi, ma’rifatimiz yuksalib, ma’naviyatimiz sayqallanishi aynan tinchlikka bog‘liq. Tinchlik shunday ne’matki, usiz hayotimiz rangsiz, umrimiz mazmunsiz bo‘lib qoladi. Xotirjamlik yo‘q joyda na ilm, na ma’rifat hosil bo‘ladi.


Alloh taolo yurtimizni tinch, xalqimiz turmushini yanada farovon qilsin.

 

Maryam ABDULLAYEVA,

"Xadichai Kubro" ayol-qizlar o‘rta maxsus

islom ta’lim muassasasi direktori

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Maqolalar

«Buyuk» geografik kashfiyotlar

23.12.2024   484   6 min.
«Buyuk» geografik kashfiyotlar

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Bu kashfiyotlarga sabab bo‘lgan shart-sharoitlar uchta asosiy banddan iborat:

1. Yevropa mamlakatlari Sharq bilan savdo-sotiq qilishda duch kelgan qiyinchiliklar.

2. Pul metali sifatida oltin tanqisligi.

Yevropaning iqtisodiy taraqqiyoti tobora ko‘proq pul talab qilar edi. Bu taraqqiyotning asosiy yo‘nalishi tovar xo‘jaligining, savdo-sotiqning o‘sishi edi. Buyuk geografik kashfiyotlarga sabab bo‘lgan yana bir muhim omil ham shunga bog‘liq: Yevropada shakllanib borayotgan kuchli absolyutist (mutlaq) monarxiyalarga dabdabali saroylar, yollangan armiyani ta’minlash uchun ulkan mablag‘lar kerak bo‘layotgan edi. Ana shu davlatlar yirik dengiz ekspeditsiyalarini tashkil etishi mumkin edi. Bundan tashqari, yakka shaxslarning bu qadar xarajatlarga imkoni yo‘q edi. Shuning uchun bu kashfiyotlarda feodal tarqoq mamlakatlar emas, aynan markazlashgan davlatlar (Ispaniya, Portugaliya, Angliya) asosiy o‘rin tutgani tasodif emas. Biroq, bunday ekspeditsiyalar uchun savdogarlar ham mablag‘ ajratar edi. Shuningdek, katolik cherkovi ham qo‘shimcha yerlar, katta daromadlar va yangi qavmlarga ega bo‘lish istagida bunday istilolarga «oq fotiha» berar edi.

Bunday davr uchun muqarrar bo‘lgan feodal mulklarning parchalanish jarayoni Yevropa mamlakatlarida har qanday yo‘l bilan uzoq qit’alarda boylik va yerlarni qo‘lga kiritishga intiluvchi ko‘plab avantyuristlarning paydo bo‘lishiga olib keldi. Bular qaramlik va qashshoqlikdan qutulishni orzu qilib yurgan zodagonlar va dehqonlar edi.

3. Fan-texnikaning, ayniqsa kemasozlik va dengiz navigatsiyasining rivojlanishi. XV asrda yangicha tuzilishga ega bo‘lgan kemalar – karavellalar paydo bo‘ldi. Uning to‘shi (kil, pushtak) bor bo‘lib, yelkanlar bilan shunday jihozlangan ediki, yonboshdan esgan shamolda ham yura olara edi. Shuningdek, o‘sha davrga kelib kompasdan tashqari astrolyabiyalar, ya’ni kenglikni aniqlovchi asboblar hamda anchagina ishonchli xaritalar – portolanlar ham paydo bo‘lgan.

Buyuk geografik kashfiyotlar oxir-oqibatda mustamlaka tizimining vujudga kelishiga olib keldi. Agar XVI asrda Yevropada kapitalizm rivojlana boshlagan bo‘lsa, agar Yerovpa iqtisodiy jihatdan boshqa qit’alarning xalqlaridan o‘zib ketgan bo‘lsa, bunga mustamlakalarning talon-taroj qilinishi va ayovsiz ekspluatatsiya qilinishi ham sabab bo‘lgan.

Mustamlakalar darhol kapitalistik usullar bilan ekspluatatsiya qilina boshlamagan, ular darhol xom ashyo manbaiga va yangi bozorlarga aylanmagan. Avval ular obdon talon-taroj qilingan, birlamchi kapital (sarmoya) to‘plash manbai bo‘lib xizmat qilgan. Ispaniya va Portugaliya mustamlakalarni feodal usullar bilan ekspluatatsiya qilgan birinchi mustamlakachi davlatlar bo‘lishgan.

Bu yerlarda zodagonlarga odatdagi qishloq xo‘jalik mahsulotlari emas, balki oltin, kumush yoki hech bo‘lmaganda Yevropada qimmat baholarga sotish mumkin bo‘lgan anvoyi mevalar kerak edi. Ular hindularni oltin va kumush konlarda ishlashga majburlashar, bo‘ysunmaganlarni butun-butun qishloqlari bilan yo‘q qilib yuborishar edi. Guvohlarning aytishicha, konlar atrofida chirib yotgan yuzlab murdalarning badbo‘y hidi anqib yotar edi. Shakarqamish va qahva plantatsiyalarida ham yerlik aholi ana shunday usullarda ekspluatatsiya qilinar edi.

Yerlik aholi bunday og‘ir mehnatga bardosh bera olmay, yoppasiga qirilib bitar edi. Ispanlar Espanola (Gaiti) orolida ilk bor paydo bo‘lgan paytda u yerda millionga yaqin aholi yashar edi, biroq XVI asrning o‘rtalariga kelib ular bitta qo‘ymay qirib tashlandi. Ispanlarning o‘zi ham XVI asrning birinchi yarmida amerikalik hindularni qirib tashladik, deb hisoblashar edi.

Biroq, ispanlar ishchi kuchini yo‘q qilib, o‘z mustamlakasining xo‘jalik asosiga putur yetkazishdi. Yetishmayotgan ishchi kuchini to‘ldirish maqsadida Amerikaga afrikalik qoratanlilarni olib kelishga to‘g‘ri keldi. Shunday qilib, mustamlakalar paydo bo‘lishi bilan quldorlik qayta tiklandi.

Ispanlar tomonidan Amerika yerlarining mustamlaka qilinishi konlarga, shakarqamish va tamaki plantatsiyalariga haydab kelingan son-sanoqsiz yerlik aholini majburlab ishlatish yo‘li bilan, bo‘ysunmaganlarni ommaviy qirg‘in qilish yo‘li bilan amalga oshirildi (Yamayka orolida XVI asrning birinchi yarmida 50 mingdan ortiq yerlik aholi halok bo‘lgan, Peru va Chilida esa XVI asrning ikkinchi yarmida hindularning soni besh baravar kamayib ketgan), oqibatda bir necha o‘n yildan so‘ng ishchi kuchi keskin kamayib ketdi. Mustamlakachilar Afrikadan qullar olib kela boshlashdi. Jismonan chidamliroq bo‘lgan qoratanlik afrikaliklar ispan mustamlakalaridagi asosiy ishchi kuchiga aylandi.

Qul savdosi serdaromad ish chiqib qoldi: Afrikada qabila boshliqlarini ichirib, suv tekin taqinchoqlar bilan aldab, qullarni juda arzonga sotib olish va Amerikada ularni 20-30 baravar qimmatga sotish mumkin edi. Ba’zan qullar umuman sotib olinmas, balki ularni kuch ishlatib, tutib olib, kemaga yuklashar va Amerikaga olib ketishar edi. Ispan mustamlakalariga har yili 6-8 ming qoratanli qullar olib kelinar edi. (Manba: allbest.ru).

(Bu ishlarning barchasi Yevropa uyg‘onishining gumanizm – insonparvarlik shiori ostida amalga oshirilganmi?)

Yevropada dinga bo‘lgan munosabatda ham keyinroq o‘zgarish yuz berdi. Bir guruh dinsiz bo‘lib ketdi. Bir guruh dinni cherkovga qamab olib, bu har kimsaning o‘z ishi deyish bilan kifoyalandi. Ammo Darvinning asl shogirdlari dinni Karl Marks boshchiligida xalq uchun afyun deb e’lon qildilar va uni batamom yo‘q qilib yuborishga bel bog‘ladilar.  Karl Marksning xayolini Lenin va uning safdoshlari Rossiyada va unga qaram bo‘lgan diyorlarda hayotga tatbiq qildilar. Lenin tuzgan davlat dunyo tarixida kufrni o‘ziga shior qilib olgan birinchi davlat bo‘ldi. Ular dunyoning o‘zlariga qaram bo‘lgan barcha yurtlarida «ilmiy ateizm» asosida dinga va dindorlarga qarshi qatag‘on o‘tkazdilar. Son-sanoqsiz ibodatxonalar yer bilan yakson qilindi. Diniy xodimlar va ulamolar qatl qilindi, qamaldi va surgun qilindi. Diniy kitoblar va dinga bog‘liq madaniyat durdonalarni olovga yoqildi. Ilmiy ateizm ta’limotlari dunyodagi yagona to‘g‘ri e’tiqod sifatida barchaga majburiy ravishda talqin qilindi. 

«Olam va odam, din va ilm» kitobi asosida tayyorlandi

Maqolalar